به این ترتیب با همت آستان قدس رضوی و تلاش فراوان بسیاری از علما و پژوهشگران و پس از فراخوان برای ارسال و دریافت مقالات و پژوهش‌های انجام‌ شده در این زمینه، مقدمات برگزاری این کنگره فراهم شد. نخستین کنگره در تاریخ ۱۸ مرداد ۱۳۶۳شمسی که مصادف با میلاد حضرت ثامن الحجج(ع) بود، در مشهد مقدس به ریاست آیت‌الله احمد جنتی آغاز شد و تا پنج روز بعد [۲۲ مرداد] ادامه پیدا کرد. در این کنگره حجج اسلام سیدجواد مصطفوی، دبیری و سیدجلال فیاضی، معاونت اجرایی کنگره را بر عهده داشتند. همچنین در این کنگره آیت‌الله عباس واعظ طبسی به عنوان تولیت حرم مقدس رضوی، آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی، آیت‌الله محمد امامی کاشانی و... به ایراد سخنرانی درباره شخصیت و مقام امام رضا(ع) پرداختند و استادان و علمای بزرگی چون سیدجعفر مرتضی عاملی، ناصر مکارم شیرازی، سیدجواد شهرستانی، محمدمهدی نجف و... با ارائه مقاله در این کنگره شرکت کردند. در این دوره، از محققان و نویسندگان ایرانی و خارجی (تقریباً 80نفر) دعوت شده بود که حدود دو سوم این افراد نتوانستند در این همایش شرکت کنند. شاید بتوان گفت عواملی چون جنگ تحمیلی و تهدیدهای صدام، همزمانی این کنگره با اعزام زائران به حج و سنگ‌اندازی رؤسای برخی کشور‌های اسلامی مانع از آمدن محققان خارجی به ایران برای شرکت در این کنگره شد.

از ثمرات کنگره اول
همزمان با برگزاری کنگره، دانشگاه «علوم اسلامی رضوی» در کنار حرم مطهر امام رضا(ع) در دو مدرسه علمیه «میرزا جعفر» و «خیرات خان»، با حفظ معماری سنتی و اسلامی آن تأسیس شد. البته اجازه ساخت این دانشگاه، زیر نظر تولیت آستان قدس رضوی در سال ۱۳۵۸ از امام خمینی(ره) گرفته شده بود، اما به دلیل کمبود اعتبارات و مشکلاتی که کشور نوپای اسلامی با آن مواجه بود، ساخت آن چند سالی طول کشید. این مجموعه با رویکرد دانشگاهی ـ حوزوی و با هدف تربیت فقیه، محقق و مدرس در رشته‌های مختلف علوم اسلامی، به منظور تأمین نیاز حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها در درجه نخست، تربیت مبلغ اسلامی به منظور نشر و ترویج فرهنگ اسلامی و معارف اهل بیت(ع) در درجه دوم و در نهایت با هدف تربیت قاضی و حقوقدان متعهد و متخصص برای کشور و تربیت نیروی انسانی کارآمد تأسیس شد. حضرت آیت الله خامنه‌ای در همان متن پیام به کنگره، ضمن اشاره به افتتاح این دانشگاه فرموده بودند: «دانشگاه اسلامی رضوی که امروز به میمنت سالگرد ولادت این امام بزرگوار و در پرتو فیوضات معنوی مرقد پاک و تابناک آن حضرت گشایش می‌یابد، خوب است بخشی از تلاش و فعالیت خود را به روشن‌گری تاریخ درس‌آموز زندگی‌نامه ۲۵۰ساله ائمه اهل بیت(ع) اختصاص دهد و طی کاری جمعی و همه‌جانبه، تاریخ سیاسی زندگی ائمه(ع) را با توجه به عنصر مبارزه ــ که محور اصلی این تاریخ است ــ برای نسل‌های امروز و فردای جهان اسلام ترسیم کند...».

کنگره دوم و دستاورد‌هایش
دومین دوره کنگره جهانی حضرت رضا(ع) در سال ۱۳۶۵ و به دبیری حجت‌الاسلام اسماعیل فردوسی‌پور برگزار شد. در ابتدای این کنگره حجت‌الاسلام والمسلمین واعظ طبسی، نماینده امام در استان خراسان و تولیت آستان قدس رضوی در آن زمان، ضمن تبریک میلاد امام رضا(ع) و خیر مقدم به میهمانان به بیان اهداف کنگره می‌پردازند. ‌ایشان در این سخنرانی متذکر می‌شوند در مورد امام رضا(ع) و بلکه ائمه معصوم(ع) به جز آثار قدما کاری اساسی انجام نشده و اظهار ‌امیدواری می‌کنند این کنگره بتواند گام‌های مؤثری در این زمینه بردارد. سپس حضرت آیت الله خامنه‌ای که در آن زمان رئیس‌جمهور بودند در جایگاه قرار گرفته و بحثی را که در کنگره اول آغاز کرده به عنوان یکی از آگاهان بصیر تاریخ اسلام به خصوص تاریخ زندگی ائمه معصوم(ع) تکمیل می‌کنند که به گواه گزارش‌های به جای مانده از آن تاریخ عمیق‌ترین و پربارترین مبحث کنگره را ارائه می‌دهند که در عین گستردگی بحث، از ایجازی فهرست‌وار بهره برده بود. دیگر امر مهم این کنگره به چاپ کتاب «گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد» به قلم رهبر معظم انقلاب منجر شد؛ این کتاب در چهار بخش اصلی تنظیم شده که «موقعیت تاریخی و جغرافیایی حوزه علمیه مشهد»، «تشکیلات و وضع درسی حوزه‌های علمیه مشهد»، «اساتید و طلاب» و «فعالیت‌های حوزه علمیه و اثر رویداد‌های جدید» را شامل می‌شود.
دیگر سخنران این دوره کنگره آیت‌الله جوادی آملی بودند که به شرایط تلخ دوران گذشته و بایکوت علوم دینی و ایجاد شبهه‌افکنی در دین و ظرفیت ایجاد شده پس از انقلاب اشاره می‌کنند. به قول این عالم فرزانه، انقلاب اسلامی سدی در مقابل سیاست‌های ضددینی پهلوی‌ها شد. ‌ایشان در سخنرانی‌ای که در دومین دوره کنگره ایراد کردند، در این زمینه فرمودند: «قرآن در چنگ طاغوت بود، دین اسیر بود. شما آن تاریخ بیست و سه ساله [منظور کتاب ۲۳ سال، نوشته علی دشتی] را خوانده‌اید یا نه؟ هیچ مسلمانی به خود اجازه می‌دهد که آن کتاب تاریخ بیست و سه ساله را بخواند و فریاد نزند؟ و الان ممنون انقلاب نباشد. آن تاریخ بیست و سه ساله را خواندید یا نخواندید که به رسول‌الله اهانت و او را در سطح وسیع پخش کردند... نقطه ضعف‌هایی ما داریم، اما دین را از این قفس باز کردیم، قرآن را آزاد کردیم. انقلاب اسلامی که دارد به لطف الهی پیش می‌رود، ما باید بکوشیم خود را دریابیم. اگر یک سری به جبهه‌ها بزنیم، می‌بینیم در جبهه‌ها چه می‌گذرد... اینجا اگر کنگره‌ای، سمیناری، سخنرانی و نامه‌هایی که برای ما می‌آید، یا فلان چیز کم است یا فلان چیز زیاد است، اما آنجا سخن این است چه کنیم که ولی عصر(عج) را ببینیم، چه کنیم در قلب ما جز مهر حق چیزی نباشد، چه کنیم به لقای حق بشتابیم. سخن این است و وعده الهی هم یقینی است. هرگز خدا چنین ملتی را ر‌ها نمی‌گذارد و به لطف الهی انقلاب را پیش می‌برد. بکوشیم که عقب نمانیم...».

کنگره‌های بعدی و دستاورد‌های آن
دو سال پس از کنگره دوم، سومین دوره این کنگره در سال ۱۳۶۷ برگزار شد و موضوع اختصاصی آن هم بررسی زندگانی امام موسی بن جعفر الکاظم(ع) بود. پیام حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به سومین کنگره نشانگر اهمیت موضوع آن بود. ‌ایشان در این پیام ابتدا با سپاس از تشکیل مجدد مجمعی از ‌اندیشمندان و صاحبنظران برای پرداختن به تاریخ مظلوم حیات اهل بیت(ع) با اشاره به زندگی‌نامه دویست و پنجاه ساله ائمه(ع) به دوران امامت حضرت موسی بن جعفر(ع) می‌پردازند و این مقطع را یکی از مهم‌ترین مقاطع زندگی‌نامه ائمه(ع) می‌دانند. ‌ایشان در بخشی از این پیام با اشاره به مبارزه خستگی‌ناپذیر و جهاد خطیر آن بزرگواران می‌فرمایند: «امام موسی ‌بن ‌جعفر(ع) همه‌ زندگى خود را وقف این جهاد مقدس ساخته بود؛ درس و تعلیم و فقه و حدیث و تقیّه و تربیتش در این جهت بود. البته زمان او ویژگی‌هاى خود را داشت؛ پس جهاد او نیز به تناسب زمان، مختصاتى می‌یافت عیناً مانند دیگر ائمه‌(ع)هشت‌گانه‌ از زمان امام سجاد(ع) تا امام عسکرى(ع) که هر یک یا هر چند نفر، مختصاتى در زمان و به تبع آن در جهاد خود داشتند و مجموعاً زندگى آنان دوره‌ چهارم از زندگى دویست و پنجاه ساله را تشکیل می‌دهد که خود نیز به مرحله‌هایى تقسیم می‌شود».
چهارمین کنگره جهانی حضرت رضا(ع) همزمان با میلاد هشتمین پیشوای شیعیان جهان در 24 اردیبهشت سال ۱۳۷۱ با سخنان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، رئیس‌جمهور در دانشگاه علوم اسلامی گشایش می‌یابد. آیت‌الله رفسنجانی در سخنرانی خود ابتدا به برگزاری سه دوره پیشین کنگره و ثمرات آن که چاپ مقالات متعدد و کتاب‌های ارزشمند است، اشاره کرده و سپس به وظایف آستان قدس رضوی می‌پردازند و می‌گویند: آستان قدس رضوی با امکاناتی که در اختیار دارد و از آن مهم‌تر مدیریت شایسته‌ای که خداوند به این آستان عطا کرده می‌تواند منشأ خدمت عظیمی بری آینده تاریخ ما و منطقه باشد... اگر در گذشته تنها در خراسان با مسلمانانی مخلص مواجه بودید، امروز با ده‌ها میلیون انسان نیازمند مواجه هستید که دستشان را به سوی شما دراز کرده‌اند... آن‌ها ملتمسانه درخواست داشتند از ظرفیت علمی کشور استفاده کنند. مدرسه‌ها را به روی آنان باز کرده و از فرستادن افراد مدبر، مدیر، معلم و آموزنده به نزد آنان سخاوتمندانه استقبال کنیم. البته به یاد داشته باشیم تمام حوزه‌ها چنین وظیفه و مسئولیتی دارند به خصوص آستان قدس رضوی به خاطر همجواری با ثامن الحجج(ع) و در اختیار داشتن امکانات، مسئولیت بیشتری دارد. 
ایشان در پایان سخنرانی به شرح این نکته می‌پردازند که با تلاش‌های چندین ساله بخشی از زاویه‌های زندگی ائمه(ع) به خصوص علی بن موسی الرضا(ع) برای مردم روشن شده و با اشاره به پیام ارزشمند رهبر معظم انقلاب به کنگره می‌گویند: به خصوص در پیام رهبر معظم انقلاب به این کنگره که جزو آگاه‌ترین و مسلط‌‌ترین علما در مورد تاریخ ائمه(ع) و به خصوص زندگی امام رضا(ع) هستند، افکار ‌ایشان باز شده و در سایر بخش‌ها نیز همان اشارات در مراحل بعدی تبدیل به مقالاتی ارزشمند شده است. با وجود این تحقیقات از اینکه مسائلی از این دست حل نشده باشند نگرانی نداریم. 
 
کلام آخر
آری کنگره جهانی امام رضا(ع) در چهار دوره خود دستاورد‌های علمی و معرفتی فراوانی در زمینه زندگانی امام رضا(ع) و سایر ائمه(ع) و شناخت حیات سیاسی، مبارزاتی و اجتماعی آن‌ها داشته است. به‌ ویژه اینکه می‌توان علاوه بر چاپ صد‌ها مقاله و انتشار کتاب‌های متقن و مستند را از نتایج تداوم برگزاری این کنگره جهانی در کشورمان دانست. ثمراتی که‌ امید است در پنجمین دوره با توجه به اهداف تعریف شده و حضور علمای ایران و جهان تکمیل‌تر شود.