شفقنا- پژوهشگر ارشد انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا تأکید دارد: امروز زبان دیپلماسی و استفاده از ابزارهای مدرن دیپلماسی در ابعاد مختلف و هماهنگی بیشتر در کشورهای منطقه بیشتر جواب می‌دهد تا استفاده از ابزارهای نظامی؛ به عبارتی دیگر در شرایط فعلی و بخصوص جنایاتی که در غزه روی داده که توام با واکنش و افزایش حساسیت قابل توجه جامعه جهانی در کشورهای مختلف شده است برای در تنگنا قراردادن تل‌آویو و کاهش فشار بر فلسطینی‌ها؛ زور دیپلماسی از جنگ بیشتر است.

اردشیر پشنگ، متخصص مسایل خاورمیانه و پژوهشگر ارشد انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا در گفت وگو با شفقنا ارزیابی کلی از عملیات پاسخ ایران به اسرائیل ارایه داد و اظهار کرد: به نظر می رسد این تحولات، بسیار پیشتر و از 7 اکتبر و حمله حماس به اسرائیل شروع شد سطح، حجم و پیامدهای این حمله، درگیری اسرائیل و فلسطین را وارد یک فاز جدید کرد و طبیعی بود که در این فاز جدید سطح تنش‌های منطقه‌ای افزایش پیدا کند و در این بین کشورهایی که به طور مستقیم و غیرمستقیم درگیر آن هستند بیش از پیش دچار این سطح تنش شوند از جمله جمهوری اسلامی ایران که می‌توان گفت اصلی‌ترین حامی حماس طی سال‌های اخیر بوده و هست، دیدارهای رهبران حماس با مقامات ایران طی ماه‌های اخیر در تهران مؤید این داستان است.

اسرائیل آگاهانه و عامدانه به‌دنبال افزایش سطح تنش بود

وی ادامه داد: اسرائیل برای خروج از آنچه که طی 6 ماه گذشته در غزه انجام داده از جمله یک جنایت به تمام معنا و کشتار بیش از 34 هزار فلسطینی را مرتکب شده، همچنین از منظر داخلی یک فضای پر فشار در داخل اسرائیل علیه دولت و شخص نتانیاهو وجود دارد همان‌طور که می‌دانیم دولت نتانیاهو حائز یک اکثریت شکننده‌ای در کنست، پارلمان اسرائیل، است و علاوه بر این شخص نتانیاهو نیز پرونده‌های بازی را در مورد سوء استفاده از قدرت و نیز فساد مالی در دوران نخست وزیری‌اش دارد؛ از سوی دیگر در سطح بین الملل نیز فشارها برای پذیرش فرمول دو دولت حتی از سوی متحدین قوی مثل آمریکا و بریتانیا و برخی از کشورهای خاورمیانه افزایش پیدا کرده لذا به نظر می‌رسد که اسرائیل آگاهانه و عامدانه به‌دنبال این بود که سطح تنش را بالا ببرد و گزینه‌ای هم که برای این موضوع انتخاب کرد حمله به کنسولگری ایران در دمشق و ترور چند فرمانده ارشد سپاه بود تا از این طریق وارد یک سطح تنش بیشتر شود.

دکتر پشنگ افزود: طبیعتا این حمله اسرائیل می‌بایست با پاسخ تهران مواجه می‌شد و پاسخ جمهوری اسلامی به اسرائیل به نوعی ادامه این شرایط است که اسرائیلی‌ها شروع کردند و به نوعی جمهوری اسلامی را در یک وضعیتی قرار دادند که این پاسخ ناگزیر باشد لذا ایران هم که به نوعی بازدارندگی خود را طی حمله خاص علیه کنسولگری‌اش توسط اسرائیل از دست رفته می‌دید برای احیای بازدارندگی و به نوعی اعتبار خود به یک حمله ولو یک حمله‌ی عمدتاً برقرار کننده‌ی موازنه حیثیتی، دست زد.

ایران آگاهانه و عامدانه به دنبال ضربه و حمله خسارت‌آمیز و پر تلفات علیه اسرائیل نبود

وی به پیامدهای عملیات پاسخ ایران به اسرائیل اشاره و تأکید کرد: هر تحول و رویداد سیاسی امنیتی وجوه مثبت و منفی و پیامدهای مختلفی دارد به هر حال ایران از یک سو نشان داد که هر کنشی با یک واکنش مواجه است. از سوی دیگر نشان داد که خط قرمزهای خود را در صورتی که نیاز باشد، کنار خواهد زد و به طور مستقیم ممکن است که وارد درگیری با اسرائیل  شود و سعی می‌کند که اعتبار منطقه‌ای و اعتبار خود در بین هواداران را که پس از حمله اسرائیل به کنسولگری در سوریه تا حدی مخدوش شد را طی یک حمله احیا کند. این موارد وجوهی از پیامدهای حمله و پاسخ ایران به اسرائیل در حمله پهپادی و موشکی است، اما پیامدهای دیگری که این پاسخ دارد این است که عمدتاً ایران به دنبال احیای یک موازنه حیثیتی و روایتی است چرا که شاهد بودیم ایران به مانند حمله‌ای که به عین الاسد کرد، طبق صحبت حسین امیرعبدالهیان وزیر خارجه از سه روز قبل به کشورهای منطقه و حتی ایالات متحده خبر داده بود که در چه زمانی و تقریباً چگونه به اسرائیل حمله خواهد کرد. یعنی ایران آگاهانه و عامدانه به دنبال ضربه و حمله خسارت‌آمیز و پر تلفات علیه اسرائیل نبود و اسرائیلی‌ها هم به طرق مختلف از این حمله خبر دار شده بودند.

این پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه اضافه کرد: در شب حمله از زمان برخاستن موشک‌ها و پهپادها برخلاف یک حمله که معمولاً از اصل غافلگیری استفاده می‌شود، شاهدیم که رسانه‌های رسمی و داخلی ایران لحظه به لحظه حرکت پهپادها و موشک‌ها را رصد و منتشر می‌کردند لذا برای ایران مهم این بود که واکنش نشان دهد، ولی به گونه‌ای که این واکنش باعث نشود سطح تنش از یک سطحی بالاتر برود.

اردشیر پشنگ بیان کرد: نکته دیگر اینکه ایران از نظر کمی و تنوع ساخت تسلیحات نشان داده که یک کشور سازنده تسلیحات مختلف به خصوص در زمینه هوا فضا، پهپادها و موشک‌هاست و از نظر کمی و تنوع، دستاوردهای قابل توجهی دارد، اما از نظر کیفی هنوز جای بحث بسیار است. «طبق آنچه رسانه‌های بین‌المللی و اسرائیلی‌ها مدعی هستند»، تعداد بسیار اندکی از تسلیحات ایران موفق شدند از سیستم سپر آهنین اسرائیل عبور کنند و بسیاری از این تسلیحات یا به مسیر نرسیدند یا توسط متحدین اسرائیل ساقط شدند البته در این زمینه مقامات جمهوری اسلامی نیز گفته‌اند که تعمدا از تسلیحات قدیمی و نه مدرن خود استفاده کرده‌اند، به هر حال بُعد منفی داستان این است که فضای تنش و درگیری افزایش پیدا کرده است.

رژیم صهیونیستی حتی از یک جنگ موقت کوتاه مدت و محدود استقبال می‌کند

اردشیر پشنگ گفت: به نظر من اسرائیل شاید از یک سو پیام ایران را گرفته باشد، اما از سوی دیگر به دنبال این بود که این سطح تنش ادامه پیدا کند و حتی فضا متشنج‌تر شود و با توجه به فشارهایی که بر سر داستان غزه و بحث دو دولت در سرزمین‌های اشغالی مطرح است، این رژیم حتی از یک جنگ موقت کوتاه مدت و محدود استقبال می‌کند. در شرایط فعلی هر چند آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها گفتند که نیاز به پاسخ نیست و در یک حمله واکنشی اسرائیلی ها را همراهی نمی‌کنند، اما مطابق پیش‌بینی‌ها اسرائیل واکنش نشان داد اما واکنشی محدود که سطح تنش از اینی که هست بالاتر نرود.

وی با تأکید بر اینکه ایران نشان داد که آمادگی و پتانسیل درگیری مستقیم با اسرائیل را دارد، اظهار داشت: بعد از گذشت بیش از 45 سال ایران وارد درگیری مستقیم با رژیم صهیونیستی شد؛ این امر نشان می‌دهد که ایران می‌تواند در کنار نیروهای نیابتی خود در منطقه علیه دشمن مشترک‌شان که اسرائیل است، اقدام مستقیم کند.

اما پیامد دیگری که جنگ دارد این است که متأسفانه این سطح تنش بالاتر باعث کاهش فشارها روی اسرائیل بعد از جنایات زیادی که در غزه انجام داده، خواهد شد و این کاهش فشار تا حدی به نفع اسرائیل خواهد بود. اسرائیل تا حدی عامدانه سطح تنش را افزایش و وارد یک سطح دیگری کرد که بتواند از قِبَل این داستان یک تنفسی بکشد و یک فضای تازه ای ترسیم کند. از بُعد دیگر قبح درگیری مستقیم بین طرفین شکسته شد و این امر باعث می شود که شکنندگی امنیتی در سطح منطقه بالاتر برود.

درگیری بین ایران و اسرائیل باعث می‌شود که توجه به غزه و سرنوشت فلسطینی‌ها کمتر شود

وی ادامه داد: درگیری بین ایران و اسرائیل باعث می‌شود که توجه به غزه و سرنوشت فلسطینی‌ها کمتر شود البته هر درگیری و تنشی که بین اسرائیل و کشور دیگری رخ دهد، جنایات این رژیم در غزه را کمرنگ خواهد کرد لذا تمرکز گذاشتن روی جنایات اسرائیل و مستند کردن آنها و ایجاد یک اجماع منطقه‌ای و بین‌المللی برای رسیدن به یک فرمول واقع بینانه و افزایش فشار بر اسرائیل برای پذیرش این فرمول، بهترین گزینه در زمان فعلی است.

اختلاف بین کشورهای اسلامی در خصوص آینده فلسطین همچنان ادامه دارد

اردشیر پشنگ گفت: حمله ایران به اسرائیل هر چند در چارچوب موازنه حیثیتی و عمدتاً یک حمله سمبلیک بدون تلفات و خسارت بود، اما در ایجاد اعتبار برای ایران در بین گروه‌های اسلام‌گرا در منطقه و در بین برخی از کشورها با گرایش اسلام‌گرایی موثر بود به هر حال فکر می‌کنم آنچه مهم هست این است که کشورهای منطقه بایستی نهایتاً روی یک فرمول نزدیک و مشابه برای تعیین سرنوشت مردم فلسطین به اجماع برسند و سپس از طریق لابی‌های مختلف و بازیگران بین‌المللی این فشار را دو چندان کنند و اسرائیل را در تنگنایی قرار دهند که از این تنگنا نتواند خارج شود تا اینکه این فرمول اشتراک جمعی ایجاد شود. متأسفانه هنوز این اجماع برای آینده فلسطین وجود ندارد و اختلاف بین کشورهای اسلامی در خصوص آینده فلسطین همچنان ادامه دارد.

وی اضافه کرد: نکته دیگر اینکه رایزنی‌های دیپلماتیک پس از حمله موشکی و پهپادی ایران به اسرائیل خیلی تفاوت و تمایز خاصی نسبت به پیش نکرده به هر حال ایران طرفدار یک فرمول در قبال فلسطین است و برخی دیگر از کشورهای منطقه مثل عربستان فرمول دیگری را دنبال می کنند، کشوری مثل ترکیه از فشارهای این چنینی استقبال می‌کند اما اینکه فضا بایستی بشکند و مردم فلسطین باید وضعیت بهتری داشته باشند، یک اشتراک نظر جمعی است که باید این اشتراک نظر جمعی را پررنگ‌تر کرد.

وی در ادامه به دستاوردهای حمله ایران به اسرائیل اشاره و خاطرنشان کرد: در این باره بایستی مقداری با تأمل و دور اندیشی بیشتر تحلیل کرد، من فکر می‌کنم آنچه فضای سیاست داخلی و سیاست خارجی ما دچار آن است یک فضای هیجان‌زدگی است، این هیجان‌زدگی از گذشته بود و در زمان و دولت فعلی دو چندان شده لذا مقداری بایستی با تأمل و طمأنینه بیشتر نگاه کرد. همانطور که اشاره شد اسرائیلی‌ها از افزایش تنش به صورت آگاهانه و عامدانه با ایران برای اینکه مساله فلسطین و غزه را تحت شعاع قرار دهند، استقبال می‌کنند، واکنش ایران نسبت به حمله اسرائیل به کنسولگری ایران و ترور چند فرمانده ارشد، یک واکنش منطقی بود اما نهایتاً باید این سوال را از خود پرسید که این واکنش از نظر استراتژیک در آن چارچوبی بود که اسرائیلی‌ها برنامه‌ریزی کرده بودند که سطح تنش را بالاتر ببرد؟ به هر حال بایستی در سیاست به خصوص سیاست خارجی در منطقه پیچیده و مملو از بحران‌های مختلف خاورمیانه بسیار دور اندیشانه‌تر و واقع‌بینانه‌تر نگاه و اقدام کرد. به هر حال در فضای هیجان‌زدگی و در فضایی که شبکه‌های اجتماعی در عصر جدید رسانه‌ها در نظام بین الملل از جمله در ایران بر آن دامن می‌زند، مقداری باعث می‌شود که پیامدهای بعضاً پیش‌بینی نشده منفی نیز ایجاد شود.

وی معتقد است: برخی مشکلات اساسی و ساختاری است که طی چند دهه گذشته در کشور به وجود آمده، اما در طی دو تا سه سال و ماهها و هفته های اخیر دو چندان شده و وقتی یک نگاه استراتژیک برای کاهش مشکلات نیست و برنامه هایی که مطرح می شود، تأثیر بسیار کمی داشته، باعث می‌شود که وضعیت جامعه اینگونه شود. قیمت دلار یا گرانی‌ها و التهاب حاکی از آن است که در آرامش بخشی به جامعه موفق عمل نشده و دور اندیشی صورت نگرفته است.

باید از ظرفیت‌های دیپلماتیک افراد حرفه‌ای در عرصه دیپلماسی استفاده کرد

اردشیر پشنگ در پاسخ به این پرسش که از این پس از چه ظرفیت‌هایی می توان استفاده کرد تا کشورهای منطقه را توجیه و همراه کرد تا در ادامه، ماجرا به یک جنگ منطقه ای تبدیل نشود؟ گفت: باید از ظرفیت‌های دیپلماتیک افراد حرفه‌ای در عرصه دیپلماسی استفاده کرد و افرادی که قدرت اقناع بیشتر در سطح منطقه دارند و سیاست هایی که اشتراک بیشتری در بین جوامع مختلف منطقه در قبال مساله فلسطین ایجاد می‌کند را بایستی تعبیه کرد و با زبان دیپلماسی و با زبان افزایش فشار افکار عمومی مردم منطقه و افکار عمومی جهانیان فشارها بر اسرائیل را دو چندان کرد و اسرائیل را در تنگنا قرار داد.

به نظر کشورهای منطقه می‌توانند به مانند آفریقای‌جنوبی اقدامات بسیار جدی‌تری در شناسایی مساله نسل‌کشی و جنایات سازمان یافته اسرائیل علیه مردم غزه را به پیش ببرند و از طریق فشارهای این چنینی اسرائیل را به گوشه رینگ ببرند تا دست‌کم بخشی از حقوق بایسته و شایسته مردم مظلوم فلسطین تأمین شود. به نظر امروز زبان دیپلماسی و استفاده از ابزارهای مدرن دیپلماسی در ابعاد مختلف و هماهنگی بیشتر در کشورهای منطقه بیشتر جواب می‌دهد تا استفاده از ابزارهای نظامی؛ به عبارتی دیگر در شرایط فعلی و بخصوص جنایاتی که در غزه روی داده که توام با واکنش و افزایش حساسیت قابل توجه جامعه جهانی در کشورهای مختلف شده است برای در تنگنا قراردادن تل‌آویو و کاهش فشار بر فلسطینی‌ها؛ زور دیپلماسی از جنگ بیشتر است.