زهرا طیبی، خبرنگار گروه نقد روز: «ایران در حال حاضر، در حال انجام دادن فعالیت‌های اصلی در زمینه تولید تسلیحاتی که برای تولید یک سلاح اتمی قابل آزمایش مورد‌نیاز است، نیست». این بخشی از گزارشی است که جامعه اطلاعاتی آمریکا در‌مورد ایران منتشر کرده است. جدای از اینکه این گزاره که ایران به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست، گاهی در میان اظهارات مقامات اروپایی نیز مطرح می‌شد، اما نکته قابل توجه این بود که آژانس انرژی اتمی همواره سعی کرده تا با اظهار نگرانی در مورد بالارفتن حجم غنی‌سازی ایران، این فضا را به وجود بیاورد که ایران امکان ساخت سلاح هسته‌ای را دارد تا از این طریق فشارهای بین‌المللی را علیه ایران افزایش بدهد. در همین چهارچوب گزارشی که جامعه اطلاعاتی آمریکا درمورد ایران و فعالیت هسته‌ای آن منتشر کرده حائز اهمیت است و با توجه به این گزارش به‌نظر می‌رسد جامعه اطلاعاتی به دنبال کنترل تنش‌ها با ایران و جلوگیری از افزایش آن است.

جامعه اطلاعاتی ایران: ایران فعالیتی برای تولید سلاح هسته‌ای نداشته است
جامعه اطلاعاتی آمریکا، متشکل از 18 سازمان و سازمان اطلاعاتی است. این سازمان گزارش و نتیجه ارزیابی‌های خود را در اختیار رئیس‌جمهور آمریکا، سیاستمداران یا نظامیان قرار می‌دهند. در گزارشی که اخیرا جامعه اطلاعاتی آمریکا منتشر کرده ناظر به ایران و فعالیت هسته‌ای و اتفاقاتی که در منطقه در حال وقوع است، نکاتی مطرح شده است. در این گزارش ضمن تاکید به این نکته که ایران از سال 2020 اعلام کرده دیگر به هیچ یک از محدودیت‌های برجام پایبند نیست، برنامه‌ هسته‌ای خود را گسترش و نظارت آژانس را کاهش داده، نگرانی‌هایی در این مورد ایجاد کرده است اما در ادامه این گزارش آمده: «ایران در حال حاضر، در حال انجام دادن فعالیت‌های اصلی در زمینه تولید تسلیحاتی که برای تولید تسلیحات اتمی قابل‌آزمایش مورد‌نیاز است، نیست.» تاکید روی این گزاره که ایران فعالیت‌هایی در زمینه تولید سلاح ‌هسته‌ای انجام نداده است، این سوال را ایجاد می‌کند که آژانس انرژی اتمی از چه جهت گزارش‌هایی با این محور منتشر می‌کرد که نگرانی‌ها درمورد امکان ساخت سلاح‌ هسته‌ای توسط ایران را به قوت باقی نگه دارد و چرا این موارد در گزارش جامعه اطلاعاتی آمریکا مورد‌توجه قرار نگرفته است. براین اساس می‌توان گفت اگرچه با وجود اظهار نگرانی در گزارش‌های متعدد آژانس، نسبت به بالا رفتن حجم غنی‌سازی ایران و تلاش برای تشدید فشارهای بین‌المللی علیه ایران اما در گزارش جامعه اطلاعاتی آمریکا، با وجود اظهار نگرانی نسبت به کاهش تعهدات ایران همچنان روی این گزاره تاکید شده که ایران فعالیتی برای ساخت سلاح هسته‌ای انجام نداده است. برای مثال گروسی در یک ماه گذشته به این موضوع تاکید کرد که غنی‌سازی اورانیوم ایران بیش از نیازش برای مصارف تجاری هسته‌ای است. گزاره‌ای که اگرچه مشخصا به ساخت ایران برای سلاح هسته‌ای اشاره نمی‌کند اما تلاش دارد تا در این رابطه شائبه ایجاد کند و آن را تقویت سازد.

پروپاگاندای آژانس علیه فعالیت هسته‌ای ایران
با نگاه به آنچه جامعه اطلاعاتی آمریکا منتشر کرده، بار دیگر این موضوع مورد توجه قرار می‌گیرد که گزارش‌هایی که آژانس منتشر می‌کند، بیشتر با هدف افزایش فشارهای بین‌المللی علیه ایران و تلاش برای کشاندن ایران پای میز مذاکره به نفع اروپا و آمریکا منتشر می‌شود. بخشی از اظهارات گروسی بیش از آنکه اظهارنگرانی درباره فعالیت هسته‌ای ایران باشد به این علت صورت گرفته که اختیارات آژانس بعد از عدم پایبندی طرفین به برجام کاهش پیدا کرده است. درواقع رئیس آژانس تلاش می‌کند با مطرح کردن این ادعا، فشارها را افزایش دهد تا تعداد بازرسان آژانس اضافه شود و اختیارات برگردد. در سمت دیگر این امر به وضوح‌ دیده می‌شود که آژانس انرژی اتمی، گزارش‌های خود را حتی پیش از تایید شدن رسانه‌ای می‌کند، موضوعی که بیش از آنکه وجه کارشناسی اظهارات آژانس را تایید کند، سیاسی بودن این اظهارات و مواضع را اثبات می‌کند. با توجه به آنچه جامعه اطلاعاتی آمریکا منتشر کرده و فاصله‌ای که با اظهارات آژانس دارد، این گزاره تایید می‌شود که آژانس بیشتر در راستای سیاسی کاری و پروپاگاندایی برای افزایش فشار علیه ایران این گزارش‌ها را مطرح می‌کرده و وجه کارشناسی آن ضعیف‌تر بوده است.

آمریکا به دنبال کنترل تنش‌ها در عملیات 7 اکتبر
در ادامه این گزارش به خاورمیانه و نقش ایران در شرایط فعلی پرداخته است. جامعه اطلاعاتی آمریکا در گزارش خود به این موضوع تاکید کرد که ایران حمله 7 اکتبر را انجام نداده و از پیش از آن اطلاعی نداشته است. تاکید روی این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که رژیم‌صهیونیستی همواره از روزهای آغاز عملیات 7 اکتبر تلاش داشت تا ایران را پشت‌پرده این اتفاقات معرفی کند و بعد از آنکه با آغاز عملیات زمینی نیز به اهداف مورد نظر نرسید، به دنبال این بود با گسترش جبهه‌های جنگ و ترغیب آمریکا به حمله به ایران، شکست خود در غزه را جبران کند. براین اساس گزارش جامعه اطلاعاتی آمریکا مبنی‌براینکه ایران از این موضوع اطلاع نداشته و این حمله را انجام نداده، از این جهت مثبت تلقی می‌شود که آمریکا برخلاف تلاش‌های رژیم‌صهیونیستی به دنبال افزایش تنش‌ها با ایران نیست و به همین جهت نیز به این گزاره تاکید کرده که ایران نقشی در حملات 7اکتبر نداشته است. گزارش در ادامه در‌مورد موضع ایران به این موضوع اشاره کرد که ایران تلاش خواهد کرد تا از جنگ غزه برای متهم کردن اسرائیل و تقبیح نقش آن در منطقه استفاده کند و دیگر کشورهای خاورمیانه را از برقراری روابط نزدیک با اسرائیل منصرف و در عین حال، بر نقش ایران به عنوان قهرمان آرمان فلسطین تاکید کند.»

نگرانی در‌مورد فعالیت موشکی ایران ادامه دارد
فعالیت موشکی و هسته‌ای ایران امری است که در ادامه گزارش جامعه اطلاعاتی ایران مورد اشاره قرار گرفته و تاکید شده: «رویکرد هیبریدی ایران نسبت به تسلیحات، یعنی هم توانمندی‌های متعارف و هم نامتعارف، تا مدت‌ها‌ تهدیدی برای منافع آمریکا در منطقه محسوب خواهد شد. عملیات‌های جنگی غیرمتعارف ایران و شبکه شرکای شبه‌نظامیان و نیروهای نیابتی آن، تهران را قادر می‌سازد که منافع خود را دنبال کرده و عمق راهبردی خود را حفظ کند.»‌ این گزارش در ادامه اشاره کرده ایران دریافت هواپیما‌های آموزشی را آغاز کرده و به دنبال دست یافتن به سامانه‌های تسلیحاتی متعارف جدید، مانند هواپیماهای جنگنده پیشرفته، بالگرد و تانک‌های رزمی اصلی خواهد بود.‌ جامعه اطلاعاتی آمریکا در گزارش خود به این موضوع تاکید می‌کند که بزرگ‌ترین ذخایر موشکی منطقه متعلق به ایران است و ضمن اشاره به استفاده ایران از موشک‌های ماهواره‌بر، به این موضوع هم اشاره کرده که اگر ایران تصمیم به تولید موشک‌ قاره‌پیما داشته باشد، می‌تواند بازه زمانی پرتاب آن را کوتاه‌تر کند. به‌نظر می‌رسد گزارش منتشر‌شده جامعه اطلاعاتی آمریکا در مورد ایران به منظور کنترل تنش‌ها در روابط با ایران صورت گرفته است. جامعه اطلاعاتی اگرچه درمورد کاهش تعهدات ایران ابراز نگرانی می‌کند و توانمندی‌های موشکی ایران را نگران‌کننده‌ ارزیابی می‌کند اما با اعلام اینکه ایران نقشی در شروع حملات 7 اکتبر نداشته یا اقدامی که نشان بدهد در حال ساخت سلاح هسته‌ای بوده انجام نداده است، تلاش می‌کند تا به نوعی برخی اظهارات تندروها مبنی بر لزوم حمله به ایران در آمریکا را مدیریت کند و تنش‌ها با ایران را در کمترین حد خود نگه دارد.

چین؛ رقیب مستقیم آمریکا
جامعه اطلاعاتی اما درحالی که تلاش می‌کند تنش‌ها با ایران را کنترل کند، چین را به عنوان تهدیدی برای آمریکا معرفی می‌کند که می‌تواند نظم کنونی جهان را به‌هم بزند و اشاره می‌کند: «چین توان آن را دارد که به طور مستقیم به رقابت با آمریکا و متحدان آن بپردازد که نظم قانون‌مند جهانی را به گونه‌ای تغییر بدهد که با غلبه بر آمریکا، در خدمت قدرت پکن و شیوه حاکمیتی آن باشد. چالش‌های جدی چین در زمینه آمار جمعیت و اقتصاد ممکن است آن را به یک بازیگر جهانی متخاصم‌تر و غیرقابل‌پیش‌بینی‌تری نیز تبدیل کند.»‌ جامعه اطلاعاتی در ادامه گزارش به این موضوع اشاره می‌کند که چین به دنبال تضعیف نفوذ آمریکا و ایجاد چالش بین آمریکا و شرکایش است و اضافه می‌کند: «شی‌جین‌پینگ‌، رئیس‌جمهور چین، این کشور را قدرت سرآمد شرق آسیا و قدرتی پیشتاز در عرصه جهانی می‌داند. حزب کمونیست چین تلاش خواهد کرد با تضعیف نفوذ آمریکا، ایجاد اختلاف در روابط آمریکا و شرکایش و بدتر کردن آن و حمایت از هنجارهای جهانی که در راستای نظام خودکامه آن باشد، چالش‌هایی را که در زمینه اعتبار و مشروعیت مطرح است، برطرف کند. مهم‌تر از همه، جمهوری خلق چین تایوان را مجبور به وحدت با آن خواهد کرد؛ اقدامی که منجر به برانگیختن حساسیت‌های مهمی در روابط آن با آمریکا خواهد شد». براین اساس، نگرانی اصلی آمریکا درمورد رقبایش ناظر به چین و اقداماتش است و حتی به این موضوع تاکید می‌کند که چین توان آن را دارد که به طور مستقیم با آمریکا رقابت کند. جامعه اطلاعاتی در گزارش خود در مورد چین اظهارات تندی را مطرح کرده و چین را کشوری دانسته که منجر به تغییر جایگاه آمریکا می‌شود. در شرایط فعلی به‌نظر می‌رسد موضوعی که بیش از همه مورد توجه آمریکا قرار دارد، رقابت‌هایی است که با چین دارد، درحالی‌که در نقطه مقابل تلاش می‌کند‌ تنش‌های خود با ایران را تا حدی کنترل و از افزایش این تنش‌ها درباره ایران، جلوگیری کند.

ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا: موضع جامعه اطلاعاتی آمریکا، تندروها را در آمریکا منفعل می‌کند
برای بررسی بیشتر ابعاد این گزارش جامعه اطلاعاتی آمریکا با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا گفت‌وگو کردیم. ابوالفتح در تحلیل آنچه جامعه اطلاعاتی آمریکا منتشر کرده گفت: « گزارش جامعه اطلاعاتی حرف جدیدی نیست. جامعه اطلاعاتی آمریکا قبل از برجام در سال 2011-2010 می‌گوید ایران از سال 2003 برنامه‌های تولید سلاح اتمی‌اش را کنار گذاشته ‌است و بعد هم برجام به وجود آمد. اینکه ایران به سمت سلاح اتمی حرکت نمی‌کند، حرف جدیدی نیست و جامعه اطلاعاتی در حال تکرار آن است. ولی آنها نگرانی خودشان را دارند و می‌گویند ایران اگر فقط اراده‌اش را داشته باشد، می‌تواند بمب بسازد وگرنه الان فقط اراده‌اش وجود ندارد. در زمان جرج بوش هم پیش از این یک گزارشی آمد که بسیار سر‌و‌صدا کرد. در گزارش آمده بود که ایران برنامه‌های اتمی‌اش را کنار گذاشته‌است. همین موضوع که تا سال 2003 ایران دنبال سلاح اتمی بود ولی بعد از آن همه آن برنامه را کنار گذاشته ‌است. بعد از آن‌ هم هر گزارشی آمد همین نکته را تکرار کرد. اما همیشه می‌گفتند‌ تهدید است. خطرناک است و همچنان باید تهدیدات را ادامه داد تا ایران هوس نکند سمت سلاح هسته‌ای برود اما الان چنین قصدی ندارد.»
ابوالفتح در مورد اینکه می‌توان گزارش جامعه اطلاعاتی درمورد ایران را فضاسازی برای ورود ایران به مذاکرات دانست، گفت: «مذاکره برگشت آمریکا به برجام که تقریبا منتفی شده‌‌است. آمریکایی‌ها هیچ علاقه‌ای به این کار ندارند. قبلا هم نداشتند و الان شرایط برای بازگشت آمریکایی‌ها بدتر هم شده‌است ولی در عین حال دنبال تشدید هم نیستند و نمی‌خواهند تنش را افزایش بدهند. ولی خب وضعیت منطقه غرب آسیا، بسیار متشنج است و همه چیز به یک مو بند است. بحث غزه و فلسطین و حواشی کنار آن مانند حوثی‌ها، یمن، عراق، سوریه، لبنان و حزب‌الله‌ هم در این میان وجود دارد و اصلا آمریکا در این وضعیت به دنبال تشدید هم نیست؛ چون بالاخره جنگ اوکراین هم وجود دارد. بنابراین این‌جور صحبت‌ها کمک‌کننده است که گروهی که در آمریکا تشدید‌کننده تنش هستند را تا حدودی خنثی کند. به طور مثال بعد از اینکه سه آمریکایی در آن پایگاه آمریکا کشته شدند، خیلی‌ها در آمریکا به خصوص از جمهوری‌خواهان تقاضا کردند که باید با ایران برخورد کرد و سر مار را در تهران زد و حتی به خاک ایران و تجهیزات سپاه و حتی به کشتی‌های ایران حمله کنیم، چون ایران دارد این کارها را انجام می‌دهد. حالا که جامعه اطلاعاتی آمریکا می‌گوید ایران دنبال سلاح اتمی نیست و اصلا هم حرف جدیدی نیست، تلاش آن گروه تندروی افراطی که خواهان برخورد نظامی با ایران هستند را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. از این جهت خبر خوب و رو به جلویی است. انتظار هم همین است، چون ایران که به سمت سلاح اتمی نرفته است و حالا که این حرف‌ها به نقل نهادی امنیتی و حاکمیتی آمریکا زده می‌شود فضا را برای ایران تلطیف می‌کند و از فشارهای داخل آمریکا و اسرائیل علیه ایران کاسته می‌شود و گروه‌های تندرو را به انفعال می‌برد.»

چین و روسیه؛ فوری‌ترین تهدید علیه آمریکا
ابوالفتح با اشاره به اینکه جامعه اطلاعاتی در گزارش خود، چین را تهدیدی برای آمریکا دانسته، گفت: «از نظر اسناد بالادستی امنیتی آمریکا، فوری‌ترین تهدید چین و روسیه است. دموکرات‌ها می‌گویند که خطر اول روسیه است و بعد چین. جمهوری‌خواه‌ها می‌گویند، خطر اول چین است و بعد روسیه. ولی درمورد اینکه چین تهدیدی برای آمریکاست تردیدی وجود ندارد و اختلاف سر اول یا دوم بودن است. حتی بعضی معتقدند بزرگ‌ترین تهدید چین است. از نظر دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا تنها کشوری که هم اراده مقابله با آمریکایی‌ها دارد و هم توان مقابله با آن، فقط چین است و حتی روسیه، ایران یا کره شمالی نیست.»
ابوالفتح در مورد اینکه آیا ایران تهدیدی برای آمریکاست یا خیر، گفت: «از نظر مقامات اطلاعاتی اگر ایران اراده مقابله با نظم آمریکایی را داشته باشد که دارد، اما از نظر آنها اراده و توانش را ندارد. چون اقتصادش ضعیف است. وابسته به نفت است و آسیب‌پذیر است. نفوذ جهانی ندارد، بنابراین نمی‌تواند علی‌رغم نیتی که دارد تهدیدی را متوجه آمریکا کند. اما چین نیتش را دار‌د، اراده‌اش را دار‌د، قصدش را دار‌د، و بزرگ‌ترین صادرکننده کالا در جهان است و دومین قدرت اقتصادی را دارد. پس پول زیادی دار‌د و می‌تواند آن را خرج کند و متحد به‌دست بیاورد. درباره روسیه تردید وجود دارد. اگرچه روسیه هم نیت و اراده لازم را دارد اما اقتصادش به نسبت چین ضعیف‌تر و وابسته‌تر است و بعد از اوکراین فضای بین‌المللی در دستش نیست و در جهان غرب مورد انزوا قرار گرفته ‌است و همین موارد فرصت اثرگذاری را از روسیه و پوتین گرفته ‌است. اما با این حال می‌گویند روسیه و چین تهدیدات بین‌المللی هستند، اما ایران و کره شمالی تهدیدات منطقه‌ای هستند.»‌