تحلیل روز
اردوغان و اسلام گرایان مخالف!
صاحبخبر - رجب طیب اردوغان عقبه اخوانی دارد؛ اما بر خلاف تصور خیلیها، حزب عدالت و توسعه اخوانی نیست و بیشتر ملی ـ مذهبی است و اتفاقا حزبی که تا حدود زیادی به عنوان اخوان المسلمین ترکیه یا نزدیک به آن مطرح است، حزب «سعادت» است که سالهاست با اردوغان و آک پارتی اختلاف نظر داشته و در انتخابات نیز در ائتلاف «ملت» رقیب ائتلاف حاکم حضوری قوی دارد.از این رو، در حالی که جریان اسلام سیاسی منطقه و اخوان المسلمین با حساسیت بالایی انتخابات ترکیه را پیگیری میکنند و توام با نوعی نگرانی، امیدوار به پیروزی اردوغان و حزبش هستند، سه ضلع ائتلاف شش گانه مخالفان او را سه حزب اسلام گرا تشکیل میدهند و دوستان اسلام گرای دیروز اردوغان امروز علیه او در ائتلافی گرد هم آمدهاند که سکولار بودند و سکولارها بدنه اجتماعی آن را تشکیل میدهند. علاوه بر حزب اسلام گرای «سعادت»، دو حزب «آینده» به رهبری احمد داوود اوغلو و «دموکراسی و پیشرفت» (لیبرال اسلامی) به رهبری علی باباجان که به علت اختلاف با اردوغان و سبک مدیریتیاش جدا شدند، دو ضلع دیگر مثلث اسلام گرایان ائتلاف مخالفان را تشکیل میدهند.این سه حزب و رهبران شان و خود اردوغان در اصل شاگردان پدر اسلام سیاسی ترکیه نجم الدین اربکان هستند که در دهه نود، یک سالی نخست وزیر شد اما در نتیجه اعتراضات سکولارهای مخالف و فشارهای ارتش مجبور به کناره گیری از قدرت شد. اما با شکست تجربه اربکان، انحلال حزب رفاه و سپس حزب فضیلت دو جریان از دل آن بیرون آمد: نخست حزب سعادت در سال 2001 که خود را وارث مکتب اربکان دانسته و میداند و دوم حزب عدالت و توسعه در سال 2002 به رهبری اردوغان. تاسیس آک پارتی برایند نگاه جدید برخی شاگردان تحول خواه و عملگرای او مانند اردوغان، احمد داوود اوغلو و علی باباجان بود که چندان با شکل سیاست ورزی مستقیم اربکان و در افتادن او با سکولاریسم که اساس جمهوری ترکیه را تشکیل میدهد، موافق نبودند و راه توسعه اقتصادی را به عنوان دروازه ورود به جهان سیاست در ترکیه و تثبیت موقعیت اسلام گراها انتخاب کردند. از همان ابتدا دو حزب برآمده از مکتب اربکان دو مسیر متفاوت را رفتند و با هم اختلاف پیدا کردند. البته در کنار آن نیز حزب سعادت با وجود مطرح بودن به امتداد فکری اخوان المسلمین در ترکیه، در نگاه خود به مسائل منطقهای به ویژه در جریانهای انقلابهای عربی با دیگر جریانها و احزاب اخوان المسلمین در منطقه اختلاف نظر مبنایی داشت. از جمله در بحران سوریه، در کنار نظام سوریه ایستاد و مصطفی کمالاک رهبر حزب در سال 2012 به دمشق رفت و با بشار اسد دیدار کرد. همچنین این حزب روابط نزدیکی با ایران دارد.اختلافات سعادت با آک پارتی به مرور زمان شدت یافت و دیدار دو سال پیش رهبر حزب با اردوغان نیز نتوانست به آن پایان دهد. امروز هم مهمترین حزب اسلام گرای عضو ائتلاف، مخالف اردوغان است که نقش مهمی در حل اختلافات میان قلیچدار اوغلو و مارال اکشنار داشت. خلاصه شراکت سیاسی سعادت با حزب جمهوریخواه خلق تا جایی پیش رفته است که رهبرش تمل کارا ملا اوغلو چند وقت قبل کمال قلیچدار اوغلو را در توئیتی «مجاهد» نامید و سعادتیها نیز در برخی میتینگها شعار «مجاهد کمال» سر دادهاند؛ لقبی که در گذشته تنها برای اربکان به کار میبردند. سیاست همین است؛ نه دوست دایم میشناسد نه دشمن دایم. کمال قلیچدار اوغلو که حزبش در دهه 90 مخالف اربکان بود و در تحریک ارتش به برکناری او نقش داشت، امروز «مجاهد کمال» نامیده میشود. سبد رای سه حزب اسلام گرای پیش گفته، نظر به نتایج اکتسابی حزب سعادت در دورههای پیش، درمجموع حدود 5 درصد است که البته برای تعیین سرنوشت انتخابات رقم ناچیزی نیست و مهم است. اما اهمیت حضور آنها در ائتلاف مخالفان اردوغان به ویژه حزب سعادت از آن جهت است که مخالفان سکولار و کمال قلیچدار اوغلو به شدت به این حضور برای کسب آرای جامعه محافظهکار و مذهبی (حدود 40 درصد) ترکیه که پایگاه اصلی حزب عدالت و توسعه به شمار میرود، نیاز دارد. از این رو، اعلام نامزدی اوغلو برای انتخابات ریاست جمهوری از مقابل دفتر حزب سعادت، مشارکت در مراسم افطار رمضان و همچنین تاکید بر آزادی حجاب و اظهارات و اقداماتی دیگر، گامی حساب شده در جهت کاستن از سبد آرای اردوغان از جامعه مذهبی ترکیه است که بیشتر جوانان آن در نتیجه مشکلات اقتصادی معترض هستند.∎