به گزارش ستاد خبري تاريخ جامع ايران، در ابتداي اين مراسم کليپي از سخنان سيدمحمدکاظم موسوي بجنوردي رييس مرکز دايره‌المعارف اسلامي، سيدحسن خميني، آيت‌الله موسوي بجنوردي، صادق سجادي، اصغر دادبه، فتح‌الله مجتبايي، نصرالله پورجوادي، محمود جعفري دهقي، سيد جواد طباطبايي، حسين معصومي همداني و... درباره ضرورت تدوين، انتشار و ويژگي‌هاي کتاب تاريخ جامع ايران که توسط بيش از 170 استاد برجسته کشور در طول 14 سال گردآوري شده، پخش شد.
سيد کاظم موسوي بجنوردي: «تاريخ جامع ايران» مهم‌ترين سندهويت ملي ايران است
سيد کاظم بجنوردي رييس و بنيانگذار مرکز داير‌ه‌المعارف بزرگ اسلامي با خيرمقدم گويي به حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام به عنوان مهمان ويژه آيين رونمايي از کتاب «تاريخ جامع ايران» گفت: تدوين «تاريخ جامع ايران» حدود 14 سال زمان برده است. اثري که 170 محقق و استاد برجسته در تاليف آن مشارکت داشته‌اند. اين کتاب، تاريخ سياسي اجتماعي و فرهنگي کشورمان است. تمام پندارها و رفتارهاي ايرانيان در ايراني که در گذشته از نظر مساحت گسترده‌تر از اکنون بوده است، شامل مي‌شود.
وي با اشاره به اين که «تاريخ جامع ايران» مهم‌ترين سندهويت ملي ايران است، افزود: مجموعه مرکز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي شرايط را براي شکل‌گيري چنين سندي فراهم کرد. ايران ملتي بزرگ است که هيچ وقت به دنبال تهاجم نبوده است، بلکه همواره سهم مهمي در ارتقاي تمدن بشري ايفا کرده است. نگاه ما به اين کتاب اصلاح نواقص و ويرايش در هر چاپ جديد است
رييس مرکز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي ادامه داد: بي‌دليل و اتفاقي نيست که ايرانيان در شکوفايي تمدن اسلامي سهمي به‌سزا داشته‌اند. ايرانيان با پذيرش اسلام، اين دين توحيدي را در ادامه جهان‌بيني خود يافته‌اند و ملت ايران از همان ابتدا، آماده پذيرش فرهنگ توحيدي بوده است.
تقديم به کتابخانه ملي
در ادامه اين مراسم، هاشمي رفسنجاني رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام، علي جنتي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، مهندس نعمت زاده وزير صنايع و معادن، آيت‌الله موسوي بجنوردي، رضا صالحي‌اميري رييس کتابخانه ملي، محمدعلي پورمختار رييس کميسيون اصل 90 و احمد مسجدجامعي عضو شوراي اسلامي شهر تهران از کتاب «تاريخ جامع ايران» رونمايي کردند و اين مجموعه به کتابخانه ملي ايران تقديم شد.
هاشمي رفسنجاني درباره اين مجموعه 20 جلدي گفت: خوشحالم که امروز شاهد ظهور يک اثر ارزشمند درباره تاريخ کشورمان هستيم. البته پيش از اين کساني تاريخ ايران را نوشته‌اند؛ اما مجموعه تاريخ کشورمان با اين جامعيت گردآوري نشده بود.
وي افزود: مطالب فراواني در تاريخ ايران آمده است. روزگاراني که از نظر رفتارها و کردارها يکسان نيست. بنابراين تاريخ کشورمان نياز به تفسير و توضيح دارد. بايد اين کار را از جايي شروع کرد. مطالبي را به آن افزود يا از آن کم کرد و بعد از خواندن اين کتاب حتما کساني تعريف‌ها و تمجيدها يا انتقاداتي را به آن وارد خواهند کرد.
هاشمي رفسنجاني ادامه داد: من به تاريخ ايران از منظري نگاه مي‌کنم که اسلام و ايران به هم رسيدند و در يک موضوع مهم با يکديگر تعامل داشتند. اين همکاري منحصر به يک مرجع نبوده است اما ايران مقطعي از تاريخ را شکل داده که اسلام از ظرفيت آن به خوبي استفاده کرده است. بعد از پيدايش تاريخ اسلام و شروع وحي و دوران فترت از عربستاني که سابقه تمدني قدرتمندي نداشته، خورشيد اسلام طلوع کرده که منشا تحولات بزرگي شده و سرنوشت تاريخ بشريت را رقم زده است.
وي همچنين عنوان کرد: محور اساسي رسالت پيامبر اسلام اين بود که انسان بعد از رسيدن به بلوغ بايد در فضايي آزاد، انديشه خود را مطرح و هم‌دوش با رسالت او ميدان‌داري کند. اين پايه مهم تعاملي است که اسلام آن را بنيان گذاشته است. تعاملي که از جندي شاپور شروع شد و به بيت الحکمت بغداد رسيد و بعد از آن در تمدن اسلامي مورد نقد قرار گرفت و از طريق جزاير مديترانه به غرب رفت و غرب نيز بر اين اساس تمدن جديد بشري را در پيش گرفت و جديدترين خبر آن فتح فضاست. مسلما ريشه اين تحولات و پيشرفت‌ها از ايران، هند، يونان و عربستان به زبان هاي فارسي، هندي، سرياني و عربي به غرب رسيده است که اين نکته خود بر تعامل تاکيد مي‌کند.
رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام با بيان اين که جندي شاپور چند قرن در قبل و بعد از اسلام به فعاليت خود ادامه داده است، توضيح داد: اين مجموعه در دوره انوشيروان به اوج خود رسيد. حتي وقتي بيت الحکمت بغداد تاسيس شد، به نسخه و الگوي جندي شاپور توجه داشت. در آن دوره اهميت زيادي به تحقيقات در ايران داده مي‌شد. همچنين مروري بر بيانات پيامبر که «دانش را بجوييد حتي اگر در چين باشد» و جمله معروف «اگر علم در ثريا هم باشد، مرداني از سرزمين پارس به آن دست خواهند يافت» هم تأکيدي بر همين موضوع است.
وي با اشاره به يک ماجراي تاريخي خاطرنشان کرد: گروهي از اعراب در اسکندريه به جندي شاپور جذب شدند و بسياري از آن‌ها حتي اطباي مسلمانان بودند. از آنجا اعراب به شهري رسيدند که خندق‌هاي زيادي دارد و در همان حالي که پشت شهر بودند، پيام امان نامه لشکر اسلام را دريافت کردند که مي‌خواهند درب‌هاي ايران باز شود و وقتي پرسيدند چرا درها باز شده است، پاسخ نه شنيدند. ناگهان غلامي از ميان جمع بلند شد و گفت: من اين امان نامه را فرستادم زيرا هم مردم بيرون از شهر اذيت مي‌شدند و هم ما، اما در نهايت هم امان داده شد و جندي شاپور همچنان به فعاليت خود ادامه داد. نکته اينجاست که چگونه يک برده به نام مکنف چنين اتفاقي را رقم مي‌زند و اين نشانه‌هايي از تعامل در اسلام است.
آيت‌الله هاشمي رفسنجاني بيان کرد: اسلام عالي‌ترين تمدن تاريخ بشريت است که اکنون بسياري از پيشرفت‌هاي علمي از آن ريشه مي‌گيرد. اهميتي که جامعه اسلامي براي علم قائل است، جاي تأمل دارد. قرآن کريم نيز براي عقل به ميزان شرع احترام قائل است. عقل، دين و در کنار آن اجتهاد که در قرآن هم تشريح شده است، جامعه را به تناسب هر زماني اداره مي‌کند.  اين اصلي است که امام خميني (ره) نيز بر آن تاکيد داشته‌اند و متاسفانه گاهي از آن غفلت مي‌شود.
وي ادامه داد: ايشان به اجتهاد به تناسب زمان و مکان ميدان مي‌دادند. چراکه صدها موضوع فقهي در دوران فعلي از جمله مسائلي که به امور حکومتي و اداره مربوط مي‌شود، احکامي حقوقي دارد که بايد توسط اجتهاد حل و فصل شود.
رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام افزود: اسلام حقيقتا با عقل سر و کار دارد. از اولين آيه نازل شده بر پيامبر گرامي اسلام هم مي توان اين نکته را دريافت. اگر تعقل از انسان گرفته شود، هميشه بايد مقلد بود.
وي با بيان اين که ايران با سرمايه‌هاي اسلامي به موقعيت فعلي خود دست يافته است، افزود: مسلمانان هميشه از مترقي‌ترين افکار ديني برخوردار بوده‌اند. در جندي شاپور نيز بر مسائل فکري، عقلي، فلسفي تعامل صورت مي‌گرفت و اين تجربه‌ها به دوره اسلامي هم منتقل شد. متاسفانه از روزي که از مسير اصلي خود خارج شديم، به امت اسلامي کنوني رسيديم. مي‌بينيم ايراني که پس از فتح نظامي، حکمت اسلامي را به کار گرفت، اکنون دوباره سر بر آورده است. امروزه دانشمندان ايراني در داخل و خارج از کشور سر منشا اتفاقات بزرگي شده‌اند. بايد روح رسيدن به خدا را پيدا کنيم که عقل، شرع و انسان متفکر کليد آن است.
هاشمي رفسنجاني با اشاره به اين‌که ايران در دوران کنوني نبايد هيچ ترسي از تعامل داشته باشد، گفت: تحريم بر قشر مزدبگيري که اکثريت قاطع کشور را تشکيل مي‌دهند، فشارهاي زيادي وارد کرده است. بسياري از طرح ها وبرنامه‌هايمان ناتمام مانده است. بعضي از حرف‌هايي که زده مي‌شود، حرف‌هاي ملت ايران نيست، بلکه حرف‌هاي کساني است که تريبون دارند و قدرت از آن‌ها حمايت مي‌کند. بايد به نقاط مشترکي با دنيا رسيد و اين محقق نمي‌شود؛ مگر از طريق تعامل با دنيا.
وي با ارائه مصاديقي از عدم تعامل با ساير کشورها افزود: اين ظلم بزرگي به جامعه ايران است که در بعضي کشورها دانشجويان ايراني پذيرفته نمي‌شود. افراطي‌گري هيچ وقت نتيجه مثبتي نخواهد داشت و اسلام مجموعه‌اي از دانش، عرفان و محورهايي را مي‌طلبد که تا قيامت بايد پايه و مبنا قرار بگيرد.
علي جنتي: گذشته هر ملت سازنده هويت آن ملت است
علي جنتي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز در ادامه اين مراسم، دشوارترين نوع نوشتن درباره تاريخ را نوشتن دايره‌المعارف دانست و گفت: اين کار چند دهه از عمر يک پژوهشگر را به خود اختصاص مي‌دهد. چه بسا تعدادي از پژوهشگران بزرگ نيز در اين مسير عمر خود را از دست مي‌دهند.
وي افزود: تاريخ نگاري همچنين دانشي جامع مي‌طلبد و کار هر پديد آورنده و مولفي نيست و اين دقيق ترين تاريخ‌نويسي در فرهنگ مکتوب است. لذا اهل فن به خوبي مي‌دانند ويرايش چنين آثاري تا چه حد دشوار است. تاريخ جامع ايران نمايش هويت ايراني در سه بعد جوهري سياست، فرهنگ و جامعه است و هدف اصلي آن آشنايي آن با تاريخ و عناصر هويت‌ساز ايراني و آشنايي جهانيان با تاريخ و فرهنگ ايران بوده است. ايراني که به دانش و فرهنگ بشري خدماتي بي‌مانند کرده است و در عرصه فرهنگ بشري جايگاهي بي‌مانند دارد.
جنتي همچنين ادامه داد: ملتي که از تاريخ خود خبر نداشته باشد، در سنگلاخ روزگار وامي‌ماند. بي خبري مردم نسبت به گذشته خود موجب ناآگاهي آنان از زمان حال مي‌شود. آدم اگر حافظه نداشته باشد، آدم نيست. ميراث گذشته هر ملت سازنده هويت آن‌ ملت است. ملتي که گذشته خود را فراموش کند، فرهنگ و تمدن‌اش رو به افول مي‌رود و به سرعت تسليم ارزش‌هاي غيرخودي خواهد شد. اين اتفاق به ويژه آناني را که در معرض تهاجم هستند، بيشتر تهديد مي‌کند.
وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي همچنين خاطرنشان کرد: مرکز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي طي 30 سال کوشش مستمر، کارنامه بارزي از خود بر جاي گذاشته است. يکي از آن‌ها تلاش براي تاليف تاريخ جامع ايران است. سندي که حاصل بيش از ده‌ها سال تحقيق، تاليف و تلاش پژوهشگراني برجسته است که در حوزه تخصصي خود کم‌نظيرند. تاکنون اثري با اين جامعيت درباره تاريخ ايران پديد نيامده است و دو بخش اصلي قبل و بعد از اسلام را دربرمي‌گيرد و تحقيق و تتبعي عالمانه درباره ادوار مختلف دارد. اين کتاب هويت و شأن تاريخي مردم ايران را که در غبار زمان پنهان مانده است، بيش از پيش براي ايرانيان آشکار خواهد ساخت و مدافع کيان و منافع ملي ايرانيان خواهد بود. اميدوارم اين رودخانه جاري همچنان پر بار و پر آب جريان يابد و سينه‌هاي عطشناک را سيراب کند.
فتح‌الله مجتبايي: «تاريخ جامع ايران» از ديدگاه خودي روايت شده است
فتح‌الله مجتبايي عضو شوراي عالي مرکز دايره‌‌المعارف بزرگ اسلامي و مشاور کتاب «تاريخ جامع ايران» نيز بيان کرد: چند خلاء بزرگ در تاريخ فرهنگي ايران وجود داشت، اول آنکه دايره‌المعارف جامعي که سرنوشت تاريخي جامعه را بازگو کند، در اختيار نبود. همچنين خلاء ديگر نبودن کتاب جامعي درباره تاريخ و فرهنگ ايران بود. اگرچه پيش از اين دانشگاه کمبريج اقدام به تاريخ‌نگاري درباره ايران کرده بود، اما آن از نقطه نظر غربي‌ها روايت شده بود. بنابراين لازم بود ديدگاه ايراني‌ها به يک کتاب تاريخ جامع درباره کشورمان تزريق شود.
وي افزود: مليت فرد به حافظه تاريخي او برمي‌گردد. اميدوارم اقدامي که دايره‌المعارف بزرگ اسلامي براي تاريخ نويسي تهران آغاز کرده است، در شهرهاي ديگر هم ادامه يابد و جنبه‌هاي هنري، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي اين شهرها برجسته شود.
مجتبايي با اشاره به شرايط تدوين و تأليف کتاب «تاريخ جامع ايران» بيان کرد: تاليف اين کتاب در شرايط محدود اقتصادي قابل تحسين است. اگرچه من هنوز آن را نخوانده‌ام، اما اميدوارم تاريخ‌دانان و دانشمندان داخلي و خارجي آن را بخوانند، نقد کنند و بتوانيم از نظراتشان در چاپ‌هاي بعدي بهره‌مند شويم. همچنين ترتيبي داده شود که اين تاريخ به زبان انگليسي ترجمه شود.
صادق سجادي: کم اطلاعي باعث شده تا بخشي از تاريخ ايران مغفول بماند
سجادي سرويراستار دوره اسلامي کتاب «تاريخ جامع ايران» نيز عنوان کرد: عرصه علم و تحقيق مرز سياسي و جغرافيايي ندارد. تاريخ علم بشري به ويژه اسلامي مويد اين معناست.دانش را از هرکجا که هست بايد يافت و به آن در آويخت. امروز در معتبرترين نشريات علمي جهان، طيف وسيعي از دانشمندان بي توجه به آيين مطالبي مي‌نويسند و ماحصل فکر و انديشه خود را در اختيار ديگران قرار مي‌دهند.
وي افزود: ما نه تنها دعوي جهاني بودن داريم؛ بلکه با انتشار آثاري چون دايره‌المعارف بزرگ اسلامي نشان داده‌ايم در عرصه اسلام‌شناسي و ايران شناسي، آثاري منتشر کرده‌ايم که مورد تاييد مهم ترين مراکز اسلام شناسي و ايران پژوهان است. تاريخ جامع ايران را هم با همکاري تعدادي از ايران شناسان غير ايراني تأليف کرديم تا هم از نظرات آن‌ها بهره بگيريم و هم همکاري آنان را در کنار خودمان دريافت کنيم. بي‌اطلاعي و کم اطلاعي جوانان ايراني که بايد زمام امور اين سرزمين را به دست بگيرند، باعث شده تا بخشي از تاريخ ايران مغفول بماند.
سجادي با اشاره به دشواري‌هاي تاليف اين مجموعه 20 جلدي ادامه داد: جلب همکاري مشترک 110 نويسنده و 60 تن براي ايران باستان کار بسيار دشواري بوده است. نخستين بخش مبحث کتاب و کتابخانه در ايران باستان توسط زنده‌ياد ايرج افشار بود. دومين نوشته روزنامه نگاري در ايران و سومين آن ايران در عصر آل بويه توسط خود من نوشته شد. به تدريج ساير ابواب کتاب مي‌رسيد و کار تأليف و ويرايش فشرده‌تر مي‌شد.
وي ادامه داد: ضمن اين که هر مقاله خارجي گاه تا دو يا چند بار ترجمه مي‌شد. درباره آنچه محققان فارسي زبان نوشته‌اند، نظر بر آن بوده است که با وجود اعمال قواعد فني و ويرايشي زبان و شيوه بيان آن‌ها تا حد امکان حفظ شود.
سيدجواد طباطبايي: «تاريخ جامع ايران» بهتر است به «تاريخ ملي ايران» تغيير نام يابد
سيدجواد طباطبايي نيز در اين نشست بيان کرد: تاريخ ملي ايران با پادشاهي کوروش آغاز مي‌شود، چراکه او بود که يک دولت به معناي امروزي در ايران تاسيس کرد. ايرانيان ملتي بودند که نسبت به مليت خودآگاهي داشتند. يکي از کشورهايي که تاريخ او خيلي زود شروع مي‌شود، نيز ايران است. ايران کشوري است که از قرن چهارم به بعد تاريخ خود را از ساير نقاط مجزا مي‌کند.
وي با ارايه يک پيشنهاد درباره نام «تاريخ جامع ايران» توضيح داد: افق اين کتاب تاريخ ملي ايرانيان است. در واقع آگاهي ملت ايران است که در اين کتاب درج شده است. به نظرم اين کتاب تاريخ جامع بايد به تدريج به تاريخ ملي ايران تبديل شود. چراکه ما در منطقه‌اي قرار گرفته‌ايم که کشورهايي به عنوان جعل‌هاي تاريخي در آن سربرآورده‌اند. تاريخ ملي ندارند و يکي از آسيب‌ها در اين شرايط غارت تاريخ ملي ماست که انتشار چنين اثري را داراي حساسيت مي‌کند.
طباطبايي: ما بايد از اين سند ملي هويت ايران حفاظت کنيم. اين کتاب يک سند سياسي نيز هست و بايد آگاه باشيم که اين کتاب شايد يکي از تريبون هايي است که مي توان از تماميت ايراني به واسطه آن دفاع کرد.
جعفري دهقي: «تاريخ جامع ايران»، بازگو کننده نقش ايرانيان در تحولات مهم جهاني است
محمود جعفري دهقي نيز با اشاره به عمده ترين ويژگي هاي «تاريخ جامع ايران» خاطر نشان کرد: ضروري بود تاريخ جامع ايران جهان بيني ايرانيان و دستاوردهاي مادي و معنوي آنان را طي هزاران سال گردآوري کند تا نقش ايرانيان را به عنوان افرادي تاثيرگذار در تحولات مهم جهاني بازگو کند.
وي ادامه داد: دشواري‌هاي زيادي بوده جلب توجه نويسندگان و تامين بودجه از اين دست است، اما شايد برترين دستاورد تاليف اين باشد که همدلي و دور هم جمع شدن اعضاي مختلف را به دنياب داشت.
اميد است با تهيه اين اثر عظيم توانسته باشيم اداي ديني به تازيخ ايران داشته باشيم و بديهي است که کار اين کتاب و اين تاريخ اين‌جا تمام نشده است و با نقدهاي سازنده‌اي که از طرف صاحبنظران صورت مي‌گيرد، بتوانيم کار بهتري را ارئه دهيم.
در حاشيه اين مراسم که با استقبال بالاي چهره‌هاي فرهنگي و سياسي، نمايندگان رسانه‌هاي مکتوب و سايت‌هاي داخلي و خارجي، نمايندگان شبکه‌هاي مختلف صداوسيماي جمهوري اسلامي و شبکه‌هاي خارجي، سفراي کشورهاي مختلف و... برگزار شد، تسهيلات ويژه‌اي جهت خريد مجموعه کتاب تاريخ جامع ايران در بخشي از سالن تدارک ديده شده بود که با استقبال جالب توجه حاضران روبه‌رو شد.  
در مراسم رونمايي از کتاب «تاريخ جامع ايران» را که اجراي آن صدرالدين شجره برعهده داشت، شخصيت‌ها و چهره‌هايي چون آيت‌الله موسوي تبريزي، آيت‌الله ‌موسوي بجنوردي، آيت‌الله شاه‌آبادي، حجت‌الاسلام والمسلمين جواد گلپايگاني، علي جنتي، احمد مسجد‌جامعي، محمدرضا نعمت‌زاده، محمدعلي پورمختار، حجت‌الاسلام سيدمحمود دعايي، حجت‌الاسلام عبدالواحد موسوي لاري، مرتضي الويري، حسن غفوري‌فرد، رضا صالحي اميري، دکتر نيلي، عليرضا محجوب، محمد عطريان‌فر، غلامحسين کرباسچي، محسن مهرعليزاده، دکتر محمدجواد حق‌شناس، بيژن نوباوه‌وطن، محمد سلامتي، محسن آرمين، خسرو تهراني، ميرمحمد صادقي، ابوالقاسم سرحدي‌زاده، مجتهد شبستري، دکتر اعواني، دکتر ديناني، علي اشرف صادقي و ... حضور داشتند.