سرطان، یکی از مرگبارترین بیماری‌های قرن فعلی است و تلاش دانشمندان برای مهار آن، هر روز ابعاد تازه‌ای پیدا می‌کند. در راستای این تلاش‌ها، محققان کشور تاثیر نوعی نانوذره به نام «نانوسریا»را در درمان سرطان‌ها مورد بررسی مروری قرار داده‌اند.
به گزارش سپید، سرطان یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر در انسان‌ها است که شیوع و میزان مرگ‌ومیر ناشـی از آن بر طبق برآوردهای بین‌المللی به سرعت در حال افزایش است. امروزه تعیین استراتژی صـحیح و دقیـق درمـان سرطان یکی از چالش‌های مهم پیش رو برای آنکولوژیست‌ها یا متخصصان سرطان شناس است. زیرا هر یک از روش‌های درمانی موجود بـرای درمان این بدخیمی‌ها با عوارض جانبی متعددی همراه است. اگرچه شیمی‌درمانی و پرتودرمانی روش‌های اصـلی درمان سرطان هستند، اما کارایی و کـاربرد آن‌ها در اغلـب موارد به دلیل عوارض جانبی شدید از قبیل سمیت قلبی، سمیت کلیوی، سرکوب سلولی، سمیت عصبی، سمیت کبدی، مسمومیت گوارشی، موکوزیت و آلوپسی محدود می‌شود.
بنا بر گفته متخصصان، دو چالش اصلی که در حین درمان سرطان ایجاد می‌شود، شامل آسیب سلول‌های طبیعـی و مقاومت سلول‌های سرطانی نسبت بـه اثرات کشندگی عوامل شیمی‌درمانی و پرتودرمانی‌اند. لذا چندین سال است کـه محققان بـه دنبـال طراحی استراتژی‌ها و راهبردهایی در زمینه تعدیل و رفع این مشکلات هستند. بهبود استراتژی‌های شیمی‌درمانی و تکنیک‌های پرتودهی جهت افزایش کارایی درمان در بیماران مبتلابه سرطان از جمله این استراتژی‌هاست.
اما اگرچه تکنیک‌های جدید نسبت به تکنیک‌های اولیـه بـه نتـایج عملکـردی بهتری منجر شده‌اند، هنوز هم بسیاری از بیماران، پس از درمان، سمیت‌های حاد و دیررس قابل توجهی را متحمل می‌شوند که بر کیفیت زندگی آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. ازاین‌رو، استفاده از ترکیبات ضد سرطان دارای اثرات محافظت‌کنندگی شیمیایی و محافظت‌کنندگی پرتویی در دستور کار محققان قرار دارد.
در این رابطه، پژوهشگران کشورمان از دانشگاه‌های علوم پزشکی مازندران، همدان و گیلان در یک تحقیق مروری، کاربردهای موادی موسوم به «نانو سریا» را برای درمان سرطان مورد بررسی قرار داده‌اند.
به گفته فرشته طالب پور امیری، دانشیار و پژوهشگر گروه علوم تشریح مرکز تحقیقات بیولوژی سلولی و مولکولی دانشگاه علوم پزشکی مازندران و همکارانش، «یک ترکیب ضد سرطان مناسب، باید به‌طور انتخابی از بافت‌های طبیعی محافظـت کنـد، بـدون آن‌که اثـرات نامطلوب بر پاسخ تومور داشـته باشـد. به عبارت دیگر، چنین ترکیبی باید سمیت بالایی بر روی سلول‌های سرطانی داشته باشد، بدون آن‌که سمیت روی بافت‌های طبیعی را افزایش دهد.»
آن‌ها می‌افزایند: «نانو تکنولوژی، حوزه‌ای از علم است کـه شامل طراحی و مهندسی اجسام کم‌تر از 100 نانومتر است. امروزه این تکنولوژی در طراحی ترکیبات نانویی با کاربردهای پزشکی دارای جایگاه ویژه‌ای است. فعالیت زیستی نانو ذرات منجر به کاربرد این ترکیبات به‌عنوان عوامل فارماکولوژیـک، دارورسان و داربست‌های زیستی شده است.»
بر اساس اطلاعات ارائه شده در این تحقیق، یکی از این ترکیبات نـانوی مهم، ذرات سریم اکسید یا نانو سریا هستند که به CNP معروف هستند. سریم یـک فلـز کمیاب زمینی و اولین عنصر از سـری لانتانیـدها در جدول تناوبی اسـت.
طالب پور امیری و همکارانش که نتایج مطالعه خود را در «مجلـه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی مازندران» منتشر کرده‌اند، می‌گویند: «میکرو کپسول‌های حاوی نانو سریا پس از ورود بـه داخل سـلول، توسط آنزیم‌های داخل سلولی تجزیه‌شده و در داخل سیتوپلاسم سلول پخش می‌شوند. جذب سلولی موثر این میکروکپسول‌ها و توزیع یکنواخت نانو سریا در داخل سلول رخ می‌دهد و از طریق کاهش عوامل اکسیدکننده یا ROS‌های داخل سلولی و همچنین تعدیل بیان ژن‌های دخیل در ایجاد استرس اکسیداتیو، متابولیسم میتوکندری، آپوپتوز، نکروز، اتوفاژی، التهاب و غیره منجر به افزایش میزان زنده ماندن سلول می‌گردند.»
همچنین این مواد قادرنـد به‌عنوان محافظ پرتویی، یک اثر محافظت ژنتیکی غیر مستقیم همراه با کاهش تعداد آسیب‌های سیتوژنتیک در سلول‌های اشـعه دیـده را فـراهم نمایند و منجر به افزایش اثربخشی درمان و اثرات افزایشی بـا سایر داروها گردند.
طبق یافته‌های این تحقیق، نانوذرات سریم اکسید اگرچه هنوز بنا به دلایلی برای استفاده بالینی با مشکلاتی مواجه هستند، ولی انجام کارهای مطالعاتی بیشتر بر روی آن‌ها می‌تواند منجر به افزایش کارایی روش‌های فعلی درمان سرطان گردیده و دورنمای مطلوب‌تری را برای درمان انواع سرطان فراهم نمایند.ایسنا