صاحب‌خبر - روز ششم دسامبر سال 1941، نیروهای اتحاد جماهیر شوروی دست به عملیات گسترده‌ای علیه آلمانی‌ها زدند؛ عملیاتی که در تاریخ به نام «نبرد مسکو» معروف شد. این اقدام درست زمانی آغاز شد که برف سراسر روسیه را پوشانده‌ و دما در برخی نقاط از منفی 40 درجه سردتر بود. هنگامی که نیروهای آلمانی با فرمان هیتلر و با رمز عملیاتی «یورش ورماخت»، از مرزهای شوروی عبور کردند، باور پیشوای نازی‌ها این بود که خیلی زود مسکو را فتح خواهد کرد و بلای ناپلئون بر سرش نخواهد آمد. هیتلر به خوبی می‌دانست که بیش از یک قرن قبل، در زمستان سال 1812، چگونه نیروهای فرانسوی تحت امر ناپلئون، با سیاست زمین سوخته ارتش تزار و سرمای زمهریری که در روسیه تا مغز استخوان انسان نفوذ می‌کرد، به خاک سیاه نشستند و بیش از 80 درصد نیروهای خود را از دست دادند. هیتلر کاملاً می‌دانست که ورود به فصل سرما در روسیه، مانع هرگونه عملیات نظامی است؛ می‌دانست که روس‌ها به‌عمد جنگ را تا زمستان کِش خواهند داد تا سرمای سرزمین مادری به دادشان برسد. اما هیتلر به تجهیزاتی که داشت مغرور بود؛ سه میلیون سرباز، 151 لشکر و 4 ناوگان هوایی که با 600 هزار خودرو، سه هزار و 500 تانک و سه هزار هواپیما پشتیبانی می‌شد. آلمانی‌ها برای کوبیدن مواضع شوروی از هفت هزار و 200 قبضه توپ استفاده می‌کردند؛ همه این‌ها باعث می‌شد که هیتلر یقین داشته باشد پیش از ورود به سرمای جانکاه روسیه، مسکو زیر قدم‌های ارتش او خواهد لرزید. اما محاسبات او درست از آب درنیامد؛ آلمان‌ها به جای پیشروی در خاک شوروی که با شرایط پشتیبانی آن‌ها و وضعیت مسطح دشت‌های روسیه، کار سختی نبود، روی مسکو تمرکز کردند. ظاهراً مسئله اشغال مسکو، یک مسئله حیثیتی برای هیتلر و استالین بود. ارتشبد ژکوف، فرمانده ارتش روسیه، پس از مشورت با استالین، تمام نیروهای خود را برای دفاع از مسکو به‌کار گرفت. آلمان‌ها تا «کراسنایاپولیانا» در نزدیکی مسکو پیش آمدند، اما به دیواره‌ای از نیروهای ارتش شوروی و مردم شهر مسکو برخورد کردند؛ دیواره‌ای با ظرفیت بیش از 4 میلیون سرباز. هیتلر برای به زانو درآوردن روس‌ها، نیروهایی را که قصد داشت از طریق اوکراین به سمت قفقاز بفرستد، به محاصره مسکو اعزام کرد؛ این اشتباه اول و آخر او در عملیات اشغال روسیه، موسوم به «بارباروسا» بود. روس‌ها که حالت تدافعی داشتند، با چنگ و دندان از مسکو حفاظت می‌کردند. به سرعت پاییز فرا رسید و با اولین موج سرما، آلمانی‌ها فهمیدند که فاقد تجهیزات لازم برای تثبیت خود در منطقه و جلوگیری از مرگ سربازانشان در جبهه روسیه هستند. به این ترتیب، ظرف چندماه، ورق برگشت و در 6 دسامبر سال 1941/15 آذر 1320، درست 80 سال قبل در چنین روزی، بالاخره ارتش آلمان یخ زد و نیروهای شوروی از حالت دفاعی، وارد حالت هجومی شدند؛ این عملیات، سرآغاز شکست‌های بعدی هیتلر و درنهایت سقوط او بود.∎​