صادرات یکی از مولفه‌‌های ارزیابی عملکرد کشورها در صنعت و تجارت است؛ شرکت‌های دانش‌بنیان نیز از این مقوله مستثنی نیستند و این روزها با وجود سایه سنگین تحریم‌ها، تمام تلاش خود را کرده‌اند تا محصولات خود را به کشورهای همسایه صادر کنند. در این شرایط معاونت علمی رئیس‌جمهوری نیز حمایت‌های بسیاری برای حضور این شرکت‌ها در عرصه بین‌المللی داشته است. بدون‌تردید بها‌دادن به شرکت‌های دانش‌بنیان یک مسیر عقلانی برای دور زدن تحریم‌هاست و از آنجایی که برای دورزدن تحریم‌ها باید راه‌‌های مختلفی را امتحان کرد، تاکنون اقدامات زیادی در این خصوص انجام شده که در جدیدترین اقدام تاسیس خانه‌های نوآوری و صادرات فناوری ایران در دستور کار معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری قرار گرفته است؛ تاسیس مراکز نوآوری این امکان را می‌دهد که بخش خصوصی علاقه‌مند و بااستعداد ایرانی که می‌خواهند در بازارهای ارزی فعالیت کنند، در کشورهای دیگر سرمایه‌گذاری کرده و سود‌آوری داشته باشند. بهمن‌ماه امسال بود که در همین راستا یک خانه نوآوری و صادرات فناوری در کنیا افتتاح شد و چند روز پیش نیز خانه نوآوری و صادرات فناوری ایران در سوریه گشایش یافت. پیش از این نیز این خانه‌ها در ارمنستان، چین، و ترکیه افتتاح شده بود و کنیا و سوریه به ترتیب چهارمین و پنجمین کشور بودند. این خانه‌ها تسهیلگر صادرات دانش‌بنیان‌هاست و قرار است دیپلماسی فناوری ایران با دیگر کشورها را گسترش دهد.
بعد از افتتاح خانه نوآوری و صادرات فناوری در سوریه محصولات ۴۰ شرکت دانش‌بنیان و خلاق در این مکان به نمایش درآمد و فضایی را برای تسهیل صادرات محصولات و دستاوردهای دانش‌بنیان، فناور و خلاق ایرانی به کشور سوریه ایجاد کرد. این خانه در مساحت ۶۲۰ مترمربعی راهاندازی شد و محصولات ۴۰ شرکت فناور در حوزه برق و الکترونیک، دارو، مواد پیشرفته، فناوری اطلاعات و ارتباطات، فناوری زیستی، کشاورزی و دیگر حوزه‌های فناورانه به نمایش درآمد. این خانه در منطقه آزاد دمشق توسط کارگزار همکار با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری انتخاب شد و با هزینه بخش خصوصی و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در دو طبقه ایجاد و تجهیز شد. شرکت‌های دانش‌بنیانی که محصول کاربردی در بازار سوریه دارند میتوانند با انعقاد قرارداد با کارگزار، محصول خود را در این کشور تبلیغ و درنهایت تجاری‌سازی کنند.
خانه نوآوری و صادرات فناوری در کنیا نیز که بهمن‌ماه امسال افتتاح شد، قرار شد زیست‌‌بوم نوآوری ایران را به آفریقا گسترش دهد تا به‌عنوان پایگاهی برای خلق ایدههای نوآورانه، تجاری‌سازی این ایده‌ها و بستر صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان ایرانی به بازار شرق آفریقا نقش‌آفرینی کند. خانه نوآوری و فناوری ایران در کنیا با ایجاد زیست‌بومی برای خلق محصول و خدمت از ایدههای نوآورانه به‌عنوان حامی و پشتیبان فعالان این حوزه نقش‌آفرینی میکند. این مرکز نوآوری با فراهم کردن فضای فیزیکی و همکاری با تیم برگزار‌کننده خدماتی چون بستر برنامه‌ریزی، راهبری، فضای کار اشتراکی، میزبانی، آموزش و راهنمایی‌های لازم را به تیم‌ها و افراد صاحب‌ایده ارائه میکند. حالا ایران تلاش میکند دستاوردهای فناورانه و نوآورانه دانش‌بنیان‌های ایرانی را در اختیار این پنج کشور قرار دهد.
حالا وقت آن رسیده که خانه‌های نوآوری و صادرات فناوری ایران در سایر کشورها با حضور پررنگ خود، خلأهای ایجادشده در حاصل از تحریم‌ها را در کشور پر کنند. تردیدی نیست که شرکت‌های دانش‌بنیان با اتکا به توان علمی و پشتوانه دانشی خود میتوانند کشور را از آسیب‌های ناشی از تحریم‌ها در امان نگه دارند.
وظیفه خانه نوآوری و صادرات فناوری ایران چیست؟
این روزها کشورمان درگیر تحریم‌های ظالمانه است و به بازارهای جهانی دسترسی ندارد؛ شرایطی که مشکلات اقتصاد زیادی را به‌دنبال داشته است. بنابراین طبیعی است برای دور زدن این تحریم‌ها چاره‌اندیشی شود. مسئولان علمی و فناوری کشور به‌دنبال یافتن راه‌ها و روش‌های جایگزین برای دستیابی به بازارهای پرسود و ارزش‌‌آفرین بین‌المللی هستند تا از این طریق فناوران و نوآوران کشور بتوانند تولیدات خود را به جهان معرفی کنند. بنابراین راهاندازی خانه‌های نوآوری و صادرات فناوری راهی است که میتواند کشورمان را به این هدف برساند. این خانه‌ها در دیگر کشورها با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری راهاندازی میشود تا فناوران کشورمان به بازارهای هدف راه پیدا کرده و بدون دردسر بتوانند محصولات خود را به فروش برسانند. خانه نوآوری ایران در این کشورها، پایگاهی مطمئن و دائمی برای ورود و درنهایت صادرات محصولات فناورانه ایران به بازار داخلی این کشورهاست.
حالا شرکت‌های دانش‌بنیان کشورمان به راحتی میتوانند محصولات تولیدشده خود را وارد این خانه‌ها کرده و برای آن بازاریابی کرده و درنهایت آن را به فروش برسانند. آنطور که پرویز کرمی، مشاور معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری گفته است درحال حاضر صادرات ایران به بالای یک‌میلیارد دلار رسیده است.
پرویز کرمی: قابلیت کار مشترک در بسیاری از زمینه‌های حوزه فناوری با دیگر کشورها را داریم
پرویز کرمی، مشاور معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری دبیر ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق معاونت علمی و فناوری در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص جزئیات این خانه‌ها، وظایف آنها و اولویت کشورمان برای راهاندازی این خانه‌ها سخن گفت. او توضیح داد: «ایران خوشبختانه در بسیاری از زمینه‌های حوزه فناوری و نوآوری موردنیاز کشورهای دوست، همسایه و کشورهایی که به نوعی با ما مراوده دارند، قابلیت کار مشترک و ارائه تجربه به آنها را دارد. به‌عبارت بهتر شرکت‌های دانش‌بنیان ما در حوزه تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی طی سال‌های گذشته در این حوزه‌ها درخشیدند تا جایی که تجهیزات آزمایشگاهی ساخت ایران درحال حاضر میتواند در بازارهای بین‌المللی با کالاهای مشابه خود رقابت کند.»
او اضافه کرد: «این رقابت در وهله اول در زمینه تولید کالاهای ایران‌ساخت است که ارزان‌تر از سایر کشورها در ایران حادث میشود؛ جنس محصول ایران‌ساخت در مقابل با آنها از میزان کمتری از نظر ریالی و ارزی هزینه شده و مشتری‌های ما میتوانند به راحتی این کالاها را دراختیار داشته باشند.»
دبیر ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق معاونت علمی و فناوری در ادامه اظهار کرد: «از سوی دیگر خدمات پس از فروش شرکت‌ها در مقابل این کالاها و محصولاتی که ارائه می‌دهند یکی‌دیگر از مزیت‌هایی است که باعث میشود کشورهای استفاده‌کننده برای استفاده از محصولات تمایل داشته باشند.»
کرمی تصریح کرد: «در جاهایی که معاونت به‌عنوان حامی صادراتی حضور پیدا میکند، در ابتدا یک بازاریابی و سنجش بازار صورت می‌گیرد که این بازاریابی به صورت مشترک است، یعنی هم توسط کارشناسان خبره کریدور صادرات معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری صورت می‌گیرد و هم توسط خود شرکت‌های دانش‌بنیان که مطالعات دقیقی روی بازارهای هدف دارند و سپس در این کشورها حضور پیدا می‌کنند.»
معاونت علمی تسهیلاتی را از طریق پاویون‌های صادراتی ارائه می‌دهد
او با بیان اینکه معاونت علمی تسهیلاتی را از طریق پاویون‌های صادراتی ارائه می‌دهد، بیان کرد: «این شرکت‌ها میتوانند حضور پیدا کرده و شرکا و همکاران خود را در این کشورها پیدا کرده و بتوانند کار مشترکی را آغاز کنند. در کشورهای سوریه، کنیا، چین، روسیه، ترکیه، عمان، عراق و ارمنستان اخیرا تجربه‌های خوبی برای شرکت‌های دانش‌بنیان بود، چراکه ما در این کشورها پاویون صادراتی را در طول یک‌سال بنا کرده بودیم. حضور این شرکت‌ها به‌صورت استمراری و رفت‌وبرگشتی به فضای بازارشان در زمینه نانوتکنولوژی، بایوتکنولوژی، هوافضا، حوزه کشاورزی و تجهیزات آزمایشگاهی کمک کرده و اینها مواردی بود که شرکت‌ها ارزیابی‌ها را با کمک کریدور صادرات انجام دادند و توانستند در این حوزه خوش بدرخشند.»
مشاور معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و دبیر ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق معاونت علمی و فناوری اضافه کرد: «در دو سفر آخر شرکت‌های خلاق و شرکت‌هایی که در حوزه خدمات تولید محتوا فعالیت می‌کردند نیز به جمع این شرکت‌ها اضافه شدند؛ موضوع نوشت‌افزار و گیاهان دارویی ازجمله سایر کالاهایی بود که درکنار کالاهایی دانش‌بنیان ایرانی در حوزه فنی و مهندسی در پاویون‌های صادراتی عرضه شد.»
کرمی در پاسخ به این سوال که درحال حاضر با چند کشور ارتباطات فناورانه داریم و آیا این ارتباط صرفا ارائه محصول بود یا با حوزه‌های دیگر نیز همکاری داریم، گفت: «در مراوداتی که با بسیاری از کشورها داریم، کمیسیون فناوری برای آنها فعال است. به‌طور مثال با کشور چین و روسیه کمیسیون فناوری داریم و یک‌سری تعاملات نیز اخیرا با سوریه، عمان، ترکیه و چین داشتیم اما یک‌سری از مراودات نیز صرفا حضور برای بازاریابی و فروش است.»
تمام کشورهایی که بتوانیم کالاهای دانش‌بنیان خود را به آنها به فروش برسانیم در اولویت هستند
او با بیان اینکه نحوه مراودات و ارتباطات به این موضوع بستگی دارد که شرکت‌های دانش‌بنیان ما چقدر آمادگی حضور در کشورهایی که صرفا جنبه صادرات و فروش دارند، ادامه داد: «ما در کشور کنیا یک کار مشترک نیز انجام دادیم و به همین دلیل خانه نوآوری و توسعه صادرات در این کشور شکل گرفت. در روسیه نیز این کار انجام شده و در ارمنستان، سوریه، چین و در عراق و نیز این کار انجام شده و خانه‌های نوآوری و توسعه صادرات در این کشورها شکل گرفته است.»
او در پاسخ به این سوال که چه کشورهایی برای این مراودات در اولویت هستند، توضیح داد: «هرجایی که بتوانیم در بازار آنها کالاهای دانش‌بنیان و خلاق خود را به فروش برسانیم برای ما اولویت خواهد داشت. آن چیزی که برای ما اهمیت دارد حضور در کشورهایی به‌عنوان بازار هدف است که البته این موضوع منوط بر این است که مراودات دیپلماسی خوبی نیز با آنها داشته باشیم که اجازه حضور و فعالیت در بازارهای خود را به ما بدهند.»
او تاکید کرد: «تلاش‌مان این است که در هر مکانی که بخش خصوصی این امکان را دارد یا سفارت ایران، ساختمان اضافه‌ای داشته باشد که قابلیت تبدیل به یک مرکز صادراتی را داشته باشد، خانه نوآوری تاسیس کنیم. به جرات می‌‌توان گفت کالای ایران‌ساخت در فرای مرزها قوت یافته و به استانداردهای مدنظر رسیده است.»
راهاندازی خانه نوآوری و صادرات ایران در عراق و افغانستان در دستور کار است
مشاور معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و دبیر ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق معاونت علمی و فناوری درادامه افزود: «درحال حاضر سوریه پنجمین کشوری بود که در آن خانه نوآوری و صادرات ایران راهاندازی شد. پیش از این در چین، ارمنستان و کنیا افتتاح شده بود و راهاندازی این خانه در عراق و افغانستان در دستور قرار دارد. هر کشوری که این استعداد در آن وجود داشته باشد، ما با مشارکت بخش خصوصی و با هماهنگی سفارت خودمان و رایزنی‌ای که با کشور مقابل صورت داده، این تفاهم ایجاد میشود و راهاندازی خانه‌های نوآوری برای هماهنگی، انتقال فناوری و همچنین توسعه صادرات در دستور کار قرار می‌گیرد.»
کرمی در پاسخ به این سوال که وظیفه خانه‌های نوآوری چیست؟ گفت: «وظیفه این خانه‌ها همکاری مشترک بین شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی با خودشان در درون آن کشورهاست. یک مجموعه کارهایی در این کشورها انجام میشود؛ اولا همه شرکت میتوانند در این کشورها برای صادرات حضور داشته باشند؛ ثانیا میتوانند کارهای مشترک انجام دهند. یعنی به‌طور مثال شرکت‌های دانش‌بنیان ما در سوریه با کمک دانشجویان شاغل به تحصیل در ایران کارهای بازاریابی و مراودات را انجام می‌دهند.»
او اضافه کرد: «درواقع کار به نحوی پیش می‌رود که درکنار آموزشی و تفاهمی که بین خودمان و عناصر علمی و فناوری آن کشورها ایجاد می‌کنیم همزمان بتوانیم تجهیزات و محصولات خود را نیز در این کشورها به فروش برسانیم. به‌طور مثال در ارمنستان توافقی بین شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی و برخی شرکت‌های ارمنی صورت گرفت که 70 درصد از محصولی که به‌صورت مشترک تولید میشود در ایران با کارگر، متخصص و مواد ایرانی تولید شود و 30 درصد آنها نیز در ارمنستان تولید شده و سپس با برند ارمنی بتوانیم هم در ارمنستان و هم بازار اوراسیا به فروش برسانیم. به این ترتیب می‌توانیم بازار اوراسیا را که بازاری حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون نفر است، پوشش دهیم.»
صادرات‌مان به بالای یک‌میلیارد دلار رسیده است
مشاور معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و دبیر ستاد توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان اظهار کرد: «درواقع کاری می‌کنیم که کارخانه‌های ایرانی بتوانند در حوزه صادرات از طریق تولید محصولی که 70 درصد ایرانی و 30 درصد در خارج از کشور است به فعالیت خود ادامه دهند تا بتوانیم تحریم‌ها و مشکلاتی را که پیش‌روی شرکت‌های ما قرار دارند حل کنیم.»
او در پاسخ به این سوال که ارتباطات چه میزان در صادرات محصولات دانش‌بنیان موثر بودند توضیح داد: «در حال حاضر صادرات ما به بالای یک‌میلیارد دلار رسیده است و عمدتا شامل کالاها و محصولات هایتک بوده است. درنهایت باید گفت خانه نوآوری و صادرات فناوری ایران فضایی برای تسهیل صادرات محصولات و دستاوردهای دانش‌بنیان، فناور و خلاق ایرانی به کشورهای دیگر است و میتواند گامی به سوی تحقق دیپلماسی فناوری ایران با این کشورها باشد.»
نظر شما