گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار منتقد آل‌سعود بود که اکتبر ۲۰۱۸ پس از مراجعه به کنسول‌گری عربستان در استانبول جسد تکه تکه شده‌اش موج اعتراضات علیه بن سلمان و حکومت آل‌سعود را برانگیخت. بن‌سلمان، اما هیچ‌گاه این اتهامات را نپذیرفت و از آن اظهار بی‌اطلاعی کرد. عربستان سپس با برگزاری یک دادگاه نمایشی که خیلی‌ها آن را تمسخر عدالت نیز دانسته‌اند، پنج تن را مسبب قتل خاشقچی معرفی کرد و در آن نهایت آنان را به چند سال حبس محکوم کرد.
عقده‌گشایی رئیس جمهور جدید آمریکا
بعد از گذشت ۳ سال، کاخ سفید که این بار پذیرای مهمان جدید خود است و سیاست‌های متفاوتی در قبال آل‌سعود دنبال می‌کند، جزئیات جدیدی از قتل جمال خاشقچی منتشر کرد که نشان می‌دهد این جنایت مستقیماً به دستور ولیعد کنونی عربستان یعنی بن‌سلمان صورت گرفته‌است. در گزارش آمریکا از قتل خاشقچی آمده که: «ارزیابی ما این است که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، عملیاتی را در استانبول ترکیه برای بازداشت یا قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی تایید کرده است. این ارزیابی با توجه به اختیارات ولیعهد درباره تصمیم‌گیری‌ها در عربستان، دخالت مستقیم یک مشاور اصلی و محافظان محمد بن سلمان در جزئیات این عملیات و حمایت ولیعهد برای استفاده از اقدامات خشونت آمیز جهت سکوت مخالفان خارج از کشور از جمله خاشقجی، حاصل شده‌است». در این گزارش همچنین نام افرادی که به نمایندگی از بن‌سلمان در این قتل دست داشته‌اند، اشاره شده‌است.
بن‌سلمان که پیش‌تر نیز اتهام قتل خاشقچی را نپذیرفته بود، بعد از انتشار گزارش دفتر مدیر اطلاعات ملی آمریکا نیز این اتهام را رد کرد. وزارت خارجه سعودی نیز اعلام کرد: «قاطعانه آنچه را که در گزارش سازمان سیا درباره قتل خاشقچی که حاوی نتیجه‌گیری‌های نادرست و تفسیرات اهانت‌آمیز علیه رهبری سعودی است، رد می‌کنیم».
عربستان، بدون حامی در کاخ سفید
انتشار جزئیات مرگ فجیع منتقد سعودی در ادامه سردی روابط دولت جدید واشنگتن با ریاض و فشار‌ها علیه حاکمیت عربستان شکل گرفته‌است. اما اینکه چرا مستأجر جدید کاخ سفید برخلاف ترامپ دل‌خوشی از بن‌سلمان و آل سعود ندارد سؤالی است که در ادامه به آن پاسخ خواهیم داد.
دونالد ترامپ که به‌واسطه نزدیکی دامادش، جارد کوشنر با بن‌سلمان رابطه خوبی با آل‌سعود برقرار کرده‌بود، همواره از عربستان به‌عنوان حامی اصلی ایالات متحده یاد می‌کرد. البته ترامپ با این سیاست بهره‌های بسیاری از سعودی‌ها برد. فروش اسلحه به عربستان در عوض وصول چند ده میلیارد دلار از مهم‌ترین قرارد‌های بین این دو کشور بوده است. جدا از این قراردادها، بن‌سلمان کمک‌های مالی فراوانی به خود شخص ترامپ داشت و در جدیدترین افشایی که علیه وی شده بود، معلوم شد که چک سفید امضایی را بابت پرداخت تمام هزینه‌های دعوای قضائی ترامپ برای اثبات تقلب در انتخابات آمریکا، به داماد وی داده است.
البته که رئیس جمهور پیشین آمریکا نیز در مواقع حساس به کمک آل‌سعود آمده بود. از جمله آزادی عمل‌هایی که آمریکا به عربستان در جنگ با یمن داده‌بود و نه‌تن‌ها هیچ‌گاه به محکومیت سعودی‌ها نپرداخت، بلکه همیشه خود را حامی آنان در جنگ با انصارلله و ارتش یمن می‌دانست. در ماجرای قتل خاشقچی هم، ترامپ و کابینه‌اش برخلاف تمامی شواهدی که علیه بن‌سلمان در این قتل وجود داشت، او را بی‌تقصیر معرفی کرده بود.
اهرم فشار بایدن بر گردن شاهزاده سعودی
همین حمایت‌های ترامپ و بن‌سلمان از یک‌دیگر و گرمی روابطشان، موجب خشم بایدن و حامیناش شده بود به همین دلیل او از همان ابتدا در مبارزه انتخاباتی‌اش با ترامپ نیز همواره به محکومیت بن‌سلمان و آل سعود می‌پرداخت. جو بایدن، معاون رئیس جمهوری سابق آمریکا در جریان کارزار انتخاباتی متعهد شده‌بود که روابط با عربستان را مورد ارزیابی و بازنگری قرار می‌دهد. وی خواهان پایان حمایت ایالات متحده از جنگ یمن شده و از ریاض خواسته بود در قبال مرگ جمال خاشقجی مسئولیت بیشتری را برعهده گیرد.
بایدن پس از پیروزی در انتخابات، سیاست‌های فشار بر عربستان و حاکمیتش را روز به روز بیشتر کرد. او ابتدا فروش اسلحه به آل‌سعود را ممنوع اعلام کرد و سپس از عربستان به عنوان ناقض حقوق بشر در یمن انتقاد جدی نمود. همچنین به حمایت از"لجین الهذلول" زندانی زن عربستانی پرداخت و آل سعود را بابت شکنجه‌های منتقدناش و رفتارات ناشایست با آنان به شدت محکوم کرد. در جدیدترین اقدام نیز بن‌سلمان را عامل اصلی قتل جمال خاشقچی معرفی کرد. رئیس جمهور ایالات متحده در ادامه این ادعا افزود: به پادشاه سعودی اطلاع داده‌ام که تغییرات گسترده وچشمگیری در روابط واشنگتن با ریاض را هفته آینده اعلام می‌کنم و اینکه ریاض به خاطر نقض حقوق بشر بازخواست خواهد شد.
آیا آل‌سعود به پایان عمر خود رسیده؟
بایدن همچنین به تحریم ۷۶ عربستانی دخیل در قتل خاشقچی اقدام کرد و حامی آنگلیسی آنان نیز در حرکتی نمایشی ۲۰ تبعه سعودی دخیل در این جنایت را تحریم کرد. نکته حائز اهمیت این ماجرا، اما عدم تحریم بن‌سلمان توسط آمریکا و حامیانش است. گویا بایدن قصد ندارد تمامی پل‌های پشت سرش را خراب کند و نمیخواهد عربستان را به‌عنوان مهره‌ای برای کنترل تحرکات در خاورمیانه، به‌طور کلی از دست بدهد.
به عقیده کارشناسان حوزه بین‌الملل اگر روابط جو بایدن با بن‌سلمان به همین شکل پیش برود امکان دارد که کاخ سفید عذر شاهزاده سعودی را بخواهد و از آنجا که بایدن و حزب دموکرات ارتباط نزدیکی با محمد بن نایف دارند، این احتمال وجود دارد که آمریکا او را به‌عنوان گزینه جایگزین بن‌سلمان انتخاب کند. دموکرات‌ها بازگشت افراد سابق به حکومت را مایه‌ی بازگشت آرامش به عربستان می‌دانند چرا که در سال‌های گذشته توانستند به خوبی و به دور از تنش حاکمیت را اداره کنند و منافع آمریکا را نیز در مسائلی مانند خرید اسلحه و دیگر سرمایه گذاری‌ها تامین کنند.
در این میان، مطمئناً ولیعهد سعودی با کمک پادشاه کنونی به دنبال این خواهد بود که به هر قیمتی خود را در قدرت ابقا کند، اما فشار‌های جو بایدن در آمریکا و نبود حمایت گسترده از وی، به نیرو‌های مخالف بن سلمان جرئت داده و آنان را از لاک دفاعی و سکوت خارج خواهد کرد. از همین رو، به نظر می‌رسد محمد بن سلمان و آل سعود به پایان خط رسیده و هر چه بیشتر اصرار بر ابقای خود داشته باشند، نه تنها فایده‌ای نداشته، بلکه کشور خود و ملک پادشاهی سعودی را بیش از پیش به سمت جنگ داخلی قدرت سوق خواهند داد.
نظر شما