گروه استان‌ها؛ واکسن آنلاین: واکسن ایرانی کوئید ۱۹ در شرایطی رونمایی شد که عده‌ای هنوز باور به تولید این واکسن در داخل ایران نداشتند. تاکنون دانشمندان ایرانی واکسن‌های مهمی ساخته‌اند که هر کدام از ایرانیان به‌ویژه نسل‌های جدیدتر چندین نمونه از آنها اعم از سرخک، سرخچه، فلج اطفال و... را تزریق کرده‌اند. تا الان نتایجی مبنی بر عدم موفقیت این واکسن‌ها منعکس نشده است.

طبق نظرسنجی این رسانه در شبکه‌های مجازی، ۸۰درصد از مخاطبان یزدی بازار در پاسخ به این پرسش که «اگر چندین متخصص به شما اطمینان خاطر دهند که واکسن ایرانی کرونا نه تنها خطرناک نیست، قابل رقابت با ساخت واکسن‌های خارجی است، آیا به واکسن ایرانی اعتماد می‌کنید» پاسخ مثبت و ۲۰درصد از آنها پاسخ منفی داده‌اند. این موضوع گواه بر این دارد که اعتبار متخصصان و دانشمندان ایرانی نزد مردم مقبول است. در عین حال، بعضأ مشاهده می‌شود برخی افراد در بیرون و درون کشور نسبت به واکسن‌های ساخت داخل و یا تخصص دانشمندان ایرانی تردید دارند. در این گفت‌وگو جواد چاراستاد، دکترای ویروس‌شناسی پاسخگوی خبرنگار بازار است تا با تأکید به علم ویروس‌شناسی، درباره ابعاد علمی ساخت واکسن، دلایل اطمینان به دانشمندان سازنده و کارایی واکسن ایرانی در مقایسه با دیگر واکسن‌های دنیا توضیح دهد.

*برخی افراد معتقدند واکسن ایرانی کرونا خطرناک است، به عنوان یک ویروس‌شناس چه سخنی با این افراد دارید؟
در بحث واکسن مبحثی تحت عنوان «ایمنی» وجود دارد. در توضیح ایمنی، باید دانست واکسن‌ها در چهار نسل تقسیم‌بندی می‌شوند؛ در نسل اول واکسن، عامل بیماری با روش‌های خاصی کشته شده و تحت شرایط ویژه‌ای به واکسن تبدیل می‌شود. ایمنی این نوع واکسن بسیار بالاست و واکسن کوئید ۱۹ ساخته شده در ایران از این نوع می‌باشد. پس نمی‌توان گفت که این واکسن خطرناک است؛ چراکه با تزریق ویروس کشته شده به بدن فرد، مشکلی برای آن فرد ایجاد نمی‌شود.

*ناآگاهی و کم‌اطلاعی، چقدر در ترس و اضطراب ایرانیان در مورد واکسن ایرانی کرونا نقش داشته است؟
عمده دلیل نگرانی‌های مردم در مورد این واکسن نشأت گرفته از ناآگاهی در مورد نحوه ساخت واکسن و کارکرد آن است؛ چراکه افراد توجیه نیستند که واکسن، سلامت فرد را به خطر نمی‌اندازد.

یکی از مباحثی که می‌توان در مورد عامل نگرانی واکسن ایرانی به آن پرداخت بحث «کارایی» است؛ به این معنی که در زمان تزریق واکسن، چقدر بدن نسبت به ویروسی که وارد آن می‌شود، ایمنی پیدا می‌کند. از نظر علمی واکسنی که کارایی ۶۰ درصد به بالا را داشته باشد واکسن خوبی تلقی می‌شود که به نظر می‌رسد واکسن ایرانی این کارایی را داراست. من به شخصه جزو افرادی هستم که بنا به اطلاعاتی که در مورد نحوه ساخت واکسن ایرانی و کارآیی آن دارم، هیچگونه نگرانی بابت تزریق واکسن ندارم و حاضرم به عنوان اولین نفرها اقدام به تزریق واکسن کنم.

*در مورد کارایی واکسن ایرانی کرونا چه اطلاعاتی در دست است؟
هنوز کارایی واکسن ایرانی کرونا مشخص نشده و در آزمایش‌های مرحله اول است، اما طبیعتأ این واکسن قابل رقابت با نمونه‌های خارجی است و درصد کارایی مناسبی، حداقل ۶۰درصد خواهد داشت. آزمایش مرحله اول واکسن ایرانی در هفته نخست دی ماه شروع شده است و تا اردیبهشت و خرداد ۱۴۰۰ ادامه یافته و آنگاه به تولید انبوه می‌رسد.

طبیعتأ این واکسن قابل رقابت با نمونه‌های خارجی است و درصد کارایی مناسبی، حداقل ۶۰ درصد را خواهد داشت

*کارایی واکسن‌های خارجی کرونا چگونه است؟
در مورد کارایی آن دسته از واکسن‌های خارجی که مردم آن کشورها به صورت عمومی در حال واکسیناسیون هستند هنوز جواب قطعی وجود ندارد. اما آنگونه که مطرح شده است، واکسن فایزر ۹۴درصد کارایی، واکسن آکسفورد انگلستان ۷۰درصد کارایی و واکسن سینواک‌چین ۸۳ درصد کارایی داشته است به این معنی که مثلأ در مورد واکسن فایزر، در بدن ۹۴درصد از افرادی که واکسن را تزریق می‌کنند، پادتن تولید شده و نسبت به ویروس کووید ۱۹ ایمنی پیدا می‌کنند.

در عین حال، یکی از نکته‌های قابل تأمل در مورد درصد کارایی واکسن که از سوی دیگر کشورها اعلام می‌شود این است که واکسن‌ها بر روی نژادهای مختلف، کارایی متفاوتی خواهند داشت. از این رو، ما باید مسیر تحقیق و ساخت واکسن کووید۱۹ را برای جمعیت خودمان سریع‌تر و به‌طور جدی ادامه داده و منتظر واردات واکسن از خارج کشور نباشیم.

*آیا زمان‌ رسیدن واکسن ایرانی به مرحله تولید انبوه نگران‌کننده نیست؟
تنها موضوع نگران‌کننده در مورد واکسن ساخت داخل این است که تا آماده‌سازی و نهایی‌شدن آزمایشات داخلی، تلفات جانی به حداقل رسیده و هرچه زودتر واکسن تأیید شده در دسترس عموم قرار گیرد که قطعأ تا رسیدن به آن زمان از واکسن ساخت دیگر کشورها استفاده می‌شود.

*این امکان وجود دارد که واکسن ایرانی در صورت نداشتن کارایی بالای ۶۰ درصد باز هم به جامعه تزریق شود؟
قطعأ سیستم بهداشتی کشور در مورد آزمایشات و آماده‌سازی واکسن سخت‌گیری‌های بسیاری دارد و در صورت مشاهده کوچکترین مشکل و به خطر افتادن جان افراد در طول فازهای این پروژه، تولید واکسن را متوقف و واکسن را از رده خارج می‌کند.

*می‌توان گفت تاکنون سیاست‌ اشتباهی در مورد روش مقابله با شیوع ویروس کرونا در کشور وجود نداشته است؟
نمی‌توان اینگونه گفت. برای مثال، به خاطر داریم در اوایل شیوع ویروس کرونا، ماسک زدن یا نزدن یکی از مناقشه‌های مطرح در سطح کشور بود و اظهارنظرهای مختلفی در این‌باره شنیده می‌شد. این در حالی است که یک ویروس‌شناس به خوبی می‌داند برای جلوگیری از تمام بیماری‌های ویروسی که فرد را دچار مشکل تنفسی می‌کند نیاز به پوشاندن بینی و دهان است، اما متأسفانه به نظر می‌رسید در ستاد کرونا و ستاد مدیریت بحران استان‌ها و کشور به این موضوع توجهی نشد؛ چراکه شاهد تصمیماتی بودیم که از نظر علم ویروس‌شناسی نادرست بود. البته تنها در کشور ما این اتفاق نیفتاد بلکه در برخی کشورهای دیگر نیز همین دیدگاه رایج شده بود. بهترین راه مقابله در آن زمان، قرنطینه و پوشاندن دهان و بینی بود در حالی‌که تصمیمات ضروری به موقع و به طور مدون گرفته نشد.

واکسن‌ها بر روی نژادهای مختلف، کارایی متفاوتی دارند. از این رو، ما باید مسیر تحقیق و ساخت واکسن کووید۱۹ را برای جمعیت خودمان سریع‌تر و به‌طور جدی ادامه دهیم

*شما به عنوان یک ویروس‌شناس چه انتظاری از مسئولان برای حمایت از تخصص و فعالیت پزشکان و دانشمندان ایرانی دارید؟
انتظار است مسئولان برای مقابله با بیماری‌هایی چون کرونا از متخصصان حوزه‌های ویروس‌شناسی نیز استفاده و به تخصص آنها اعتماد کنند؛ این در حالی است که برای مثال، حتی یک ویروس‌شناس در ستاد مقابله با کرونا و مدیریت بحران استان یزد وجود نداشت.

حداقل حمایتی که مجموعه یک استان و یا دانشگاه علوم پزشکی یزد می‌تواند از متخصصان داخلی داشته باشد، ایجاد یک آزمایشگاه تخصصی ویروس‌شناسی است؛ به ویژه در استان یزد که به عنوان یک برند در علم پزشکی ایران مطرح است. چنین اقدامی می‌تواند از هزینه‌های چند برابری و تلفات جانی بیماری‌های واگیر که به صورت دوره‌ای در استان یزد و کشور شیوع پیدا می‌کند جلوگیری کند.

*منظورتان تهیه واکسن برای مقابله با کدام ویروس است؟
به جز ویروس کرونا، هم‌اکنون ویروس نگران‌کننده‌ای تحت عنوان «آنفولانزای فوق‌حاد پرندگان» در سطح کشور وجود دارد که اگر اقدامات لازم صورت نگیرد، این احتمال می‌رود که این ویروس نیز جهش یافته و پس از جهش، وارد حیوانات اهلی شود و از آن طریق به انسان نیز سرایت کند که در این صورت، تبعات غیر قابل جبرانی برای جامعه انسانی پیش‌بینی می‌شود.

*سخن پایانی شما؟
تأکید می‌کنم که اگر مسئولان برای ایجاد زیرساخت‌های ساخت واکسن‌هایی اعم از آنفولانزای پرندگان دغدغه‌مند و همراه باشند، یزد این پتانسیل را دارد که از طریق متخصصان بومی برای مقابله با بیماری‌های واگیر اقدام به مطالعات ویروس‌شناختی و ساخت واکسن کند. ساخت یک آزمایشگاه ویروس‌شناسی از سوی علوم پزشکی استان نیاز به بودجه چندانی ندارد و انصاف نیست که به دلیل نبود حمایت مادی و معنوی مسئولان، دانش متخصصان و جان مردم تحت شعاع قرار گیرد.