به گزارش جهان صنعت نیوز: همه کشورهای تولید‌کننده گاز طبیعی و LNG با سرمایه‌گذاری وسیع درصدد حفظ سهم خویش در بازار جهانی هستند و علاوه بر آن، برای افزایش سهم خود در این بازار برای کوتاه‌مدت و بلندمدت برنامه‌ریزی کرده‌اند اما ایران در سایه غفلت مسوولان و همچنین تحریم سرمایه‌گذاری و انتقال تکنولوژی از سوی غرب در بازی گاز جهان غایب است و تمام طرح‌های پیش‌بینی‌شده برای توسعه این صنعت در میان زمین و آسمان آویزان مانده است.
در مطالعات کلی شرکت ملی نفت برای حضور ایران در بازار LNG جهان، شش طرح پرشین LNG با ظرفیت ۱۶ میلیون تن در سال، پارس LNG با ظرفیت ۱۰ میلیون تن در سال، ایران LNG با ظرفیت ۱۱ میلیون تن در سال و همچنین پروژه‌های LNG پارس شمالی با ظرفیت ۲۰ میلیون تن در سال، گلشن LNG با ظرفیت تولید ۱۰ میلیون تن در سال و دو پروژه با مقیاس کوچک و حجم تولید کلی سه میلیون تن در سال طرح‌هایی بودند که برای دستیابی به هدف تولید سالانه ۷۰ میلیون تن LNG در سال ۲۰۱۵ تعریف شده بودند. اما با تنشی که در روابط بین‌الملل بر سر پرونده هسته‌ای به راه افتاد، ساخت این طرح‌ها با توجه به وابستگی کامل آن به تکنولوژی و سرمایه‌گذاری خارجی، از اولویت شرکت ملی نفت ایران خارج و از این میان تنها کلنگ ساخت پروژه ایران LNG در تابستان سال ۱۳۸۶ توسط وزیر وقت نفت به زمین زده شد؛ پروژه‌ای که اکنون با پیشرفت حدود ۵٠ درصد و سرمایه‌گذاری ۵/۲ میلیارد دلاری چندین سال است که زیر آفتاب مانده و خاک می‌خورد چرا که برای تکمیل این طرح نیاز به حضور شرکت‌های خارجی است.
به گزارش معاونت دیپلماسی وزارت امور خارجه این در حالی است که بر اساس گزارش شرکت نفت انگلستان(BP) تجارت LNG در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال ۲۰۱۸، ۱۳ درصد و در مقایسه با سال ۲۰۰۹، ۹۸ درصد و نسبت به سال ۲۰۰۰ نیز ۲۴۵ درصد افزایش یافته است. این آمار نشان می‌دهد که تجارت گاز مایع در جهان روندی ادامه‌دار خواهد بود و تجارت LNG در سال ۲۰۴۰ دو برابر شده و به حجمی معادل ۹۰۰ میلیارد مترمکعب خواهد رسید.
این موقعیت سبب خواهد شد در بازار جهانی فرصت‌های جدیدی ایجاد شود و کشورهایی مانند آمریکا، قطر و استرالیا به عنوان سه بازیگر بزرگ در تامین انرژی سهم بیشتری از بازار جهانی را درخواست کنند و در یافتن بازارهای جدید با هم به رقابت بپردازند.
در این میان کارشناسان معتقدند ایران LNG تنها شانس در دسترس ایران برای حضور در بازار LNG است اما با توجه به شرایط بین‌المللی حاکم بر کشور موفقیت این پروژه دور از ذهن است.
در حال حاضر ایران به جز صادرات گاز به ترکیه و عراق، متقاضی عمده دیگری ندارد و این در حالی است که زنگ خطر برای حذف ایران از بازار گاز این کشورها هم به صدا درآمده است.
در سال‌های اخیر ترکیه با افزایش ظرفیت پایانه‌های LNG برای واردات گاز از آمریکا، احداث خط لوله کریدور جنوبی برای واردات گاز از آذربایجان و احداث خط لوله ترک استریم برای واردات گاز از روسیه به خوبی توانسته خود را از گاز ایران بی‌نیاز کند.
در این میان تحریم‌ها و سیاست خارجی ایران باعث شده نتوانیم در بازار گاز و در شرایط فعلی حرفی برای گفتن داشته باشیم.
همچنین با توجه به ورود بازیگران جدید به ویژه ایالات متحده، استرالیا و روسیه با امکان عرضه LNG در حوزه آسیا-پاسیفیک از یک سو و رشد چشمگیر عرضه گاز در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به ویژه عراق، عربستان، الجزایر و مصر و حتی رژیم صهیونیستی از سوی دیگر، چشم‌انداز روشنی برای افزایش صادرات گاز ایران در بازارهای اصلی مصرف در افق ۲۰۴۰ نمی‌توان متصور بود.
کارشناسان معتقدند حتی اگر ایران بتواند مشکلاتش را با آمریکا در کوتاه‌مدت هم حل کند با توجه به سرمایه‌گذاری وسیع کشورهای عمده تولید‌کننده انرژی برای حفظ و افزایش سهم خویش به ویژه در بخش LNG و گاز طبیعی، ایران کار آسانی پیش‌رو نخواهد داشت.
خیز ترکیه برای تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه
دستیابی به منابع بزرگ گاز مایع و قیمت پایین در بازار در مقایسه با گاز طبیعی خطوط لوله انتقال گاز، فرصت‌های جدیدی را برای کشورهای واردکننده گاز همچون ترکیه فراهم می‌کند. ترکیه با شناخت دقیق از ورود جهان به عصر LNG در بخش انرژی، اقدام به تبیین زیرساخت‌های مناسب در ذخیره این حامل انرژی می‌کند.
آلپ ارسلان بایراکتار معاون وزیر انرژی ترکیه ضمن اینکه ترکیه را به عنوان پنجمین مصرف‌کننده گاز در اروپا و هفدهمین مصرف‌کننده گاز در جهان معرفی کرده است، اعلام کرد که این کشور با اعمال سیاست‌های جدید در بخش انرژی و ایجاد زیرساخت‌های لازم در تبدیل شدن به یک بازیگر موثر در حوزه انرژی در منطقه گام‌های مهمی برداشته است.
در سال ۲۰۱۹ در حالی که مصرف گاز از سوی بسیاری از کشورهای اروپایی کاهش چشمگیری داشت، میزان مصرف گاز در ترکیه ۱/۱ درصد افزایش یافت. این کشور به عنوان واردکننده گاز در سال ۲۰۱۹ با استفاده از خطوط لوله و انتقال LNG توانست ۲/۴۵ میلیارد مترمکعب گاز وارد کند.
ترکیه از نظر مصرف LNG دومین بازار بزرگ در اروپا و هفتمین بازار بزرگ در جهان است. تمامی اقدامات این کشور حاکی از آن است که این کشور به هدف خود در تبدیل شدن به مرکز تجارت انرژی نزدیک می‌شود و در همین چارچوب می‌توان گفت که منابع غنی LNG آمریکا و بازار رو به رشد مصرف LNG در ترکیه می‌توانند مکمل خوبی برای هم باشند.
آمریکا به دنبال بازارهای جدید برای افزایش صادرات LNG کشورش است و ترکیه نیز به دنبال افزایش میزان LNG وارداتی از آمریکا با قیمت مناسب است. این مورد می‌تواند موجب ایجاد تنوع در تامین نیازمندی‌های ترکیه در بخش انرژی شده و از سوی دیگر نیز ترکیه را در تبدیل شدن به هاب گاز طبیعی در منطقه یاری کند.
نگاهی به وضعیت موجود و اهداف آتی ترکیه در بخش انرژی نشان می‌دهد که تجارت LNG بخش عمده‌ای از روابط آمریکا و ترکیه را تشکیل خواهد داد. واکاوی تغییرات زیرساختی ترکیه در خصوص استفاده از گاز مایع نشان می‌دهد که تجارت LNG بستر مناسبی برای بهبود روابط شکننده آمریکا و ترکیه بوده و ترکیه به دنبال راهکارهای مناسب در استفاده هر چه بیشتر از گاز مایع آمریکاست.
ترکیه از دیرباز ادعای خود مبنی بر تبدیل این کشور به هاب انرژی برای حفظ و افزایش امنیت انرژی در داخل کشور و منطقه را عنوان کرده. بیانات وزیر انرژی و منابع طبیعی این کشور نیز مبنی بر آمادگی ترکیه در تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه و اقدامات لازم در آماده‌سازی زیرساخت‌های مناسب هماهنگ با موضوعات اتحادیه اروپا نشانگر عزم راسخ این کشور در دستیابی به هدف مورد نظر در حوزه انرژی است.
فاتح بیرول رییس آژانس بین‌المللی انرژی نیز در اظهارات خود عنوان کرده بود که موقعیت استراتژیک ترکیه از لحاظ بازارهای مصرف و منابع گاز طبیعی ایجاب می‌کند که ترکیه نباید تنها یک کشور انتقال‌دهنده انرژی باشد.
یکی از شروط لازم برای تبدیل شدن به هاب گاز طبیعی در منطقه ایجاد زیرساخت‌های لازم برای افزایش واردات LNG است و این کشور نیز در سال‌های اخیر ظرفیت ذخیره و تصعید گاز در کشور را افزایش داد. افزایش ظرفیت ذخیره گاز در ترکیه سبب شد حجم ورودی گاز به این کشور روزانه به ۳۳۰ میلیون مترمکعب برسد و این کشور در نظر دارد تا بتواند این حجم را به ۴۰۰ میلیون مترمکعب در روز برساند.
یکی دیگر از دلایل افزایش واردات LNG توسط ترکیه قیمت مناسب LNG است. افزایش ظرفیت تاسیسات گازی FSRU، وجود حجم بالای گاز در بازار و کاهش قیمت گاز به دلیل شیوع بیماری کووید ۱۹ در جهان سبب شد ترکیه بتواند با قیمت‌های مناسب نسبت به تهیه گاز LNG اقدام کند و سود قابل توجهی به دست آورد. آژانس خدمات اطلاعات کالاهای مستقل (ICIS) در یکی از گزارش‌های خود اعلام کرده بود در ماه‌های نخست سال ۲۰۲۰ میلادی قیمت LNG نصف قیمت گاز خطوط لوله انتقال گاز روسیه بوده است. به همین دلیل نیز ترکیه سعی کرد نسبت به افزایش میزان واردات گاز LNG و کاهش واردات گاز خط لوله اقدام کند.
تمایل ترکیه برای کاهش میزان وابستگی به روسیه در تامین گاز سبب شد این کشور استراتژی ایجاد تنوع در تامین منابع انرژی را مد نظر قرار دهد. میزان حجم گاز طبیعی وارداتی ترکیه از روسیه تقریبا نیمی از کل گاز طبیعی وارداتی از سوی این کشور بود که این موضوع ترکیه را از حیث انرژی به روسیه وابسته می‌کرد که این وابستگی به عنوان تهدیدی در امنیت ملی ترکیه به شمار می‌رفت. در سال ۲۰۱۹ میلادی سهم روسیه در واردات گاز ترکیه به ۳۳ درصد کاهش یافت. ادامه روند کاهش واردات گاز از روسیه توسط ترکیه در سال ۲۰۲۰ و ایجاد تنوع منابع تامین انرژی و افزایش واردات LNG توسط ترکیه را می‌توان به عنوان گام‌های عملی این کشور در تبدیل شدن به هاب گاز در منطقه تعبیر کرد.
بررسی افزایش واردات گاز LNG از آمریکا توسط ترکیه با توجه به موارد فوق معنا و مفهوم خاصی پیدا می‌کند که در ادامه به آن می‌پردازیم
آثار تجارت LNG بر روابط ترکیه و آمریکا
کاهش واردات گاز روسیه و ایران به ترکیه و افزایش چشمگیر واردات LNG از آمریکا به ویژه در سال‌های اخیر با وجود تمامی تنش‌های موجود بین دو کشور، زمینه جدیدی برای رسیدن به همکاری مشترک است.
در سال ۲۰۱۳ اجرای سیاست خارجه مستقل توسط ترکیه که پذیرش آن برای آمریکایی‌ها قابل تحمل نبود و نیز اعمال سیاست مداخله آمریکا در داخل ترکیه سبب شد دو دولت راه خود را از هم جدا کنند.
مساله گروه گولن، PKK / YPG، جنگ سوریه، سامانه دفاع موشکی اس ۴۰۰ و برنامه مشترک ساخت نرم‌افزار هواپیماهای جنگی اف۳۵ از جمله مواردی بودند که با منافع و توافقات استراتژیک دو کشور مغایرت داشت و در نهایت منجر به خدشه‌دار شدن روابط دو کشور شد. با وجود تمامی اختلاف‌نظرها، ترکیه و آمریکا به عنوان دو متفق ناتو سعی دارند با ایجاد فضاهای جدید تجارت بتوانند آینده خوش‌بینانه‌تری در مناسبات و روابط دوجانبه داشته باشند که تجارت LNG یکی از آنهاست. در ماه‌های اخیر و به ویژه پس از دسامبر ۲۰۱۹ میلادی واردات LNG توسط ترکیه از آمریکا افزایش چشمگیری داشت و این سیاست موقعیتی برد- برد را برای هر دو کشور ایجاد کرد و فضای جدیدی برای دو کشور در توسعه مناسبات فراهم آورد.
آمریکا با ایجاد تحولی عظیم در حوزه انرژی توانست با استفاده از Shale Gas آن را به عنوان نیروی محرکه اصلی سیاست‌های انرژی این کشور مطرح کند. آمریکا با استفاده از گاز شیل و استفاده از مزیت‌های آن، اجرای سیاست «حاکمیت انرژی» را در دستور کار خود قرار داد. سیاست «حاکمیت انرژی» توسط آمریکا در جهان به معنای تشویق افزایش صادرات نفت و گاز از سوی این کشور به بازارهای جهانی است. در چارچوب همین سیاست بود که آمریکا نسبت به افزایش صادرات خود اقدام کرد و شرکت‌هایی را که به نحوی در اجرای پروژه‌های انتقال گاز جریان شمال ۲ و جریان ترک نقش داشتند تحریم کرد. آمریکا به بهانه اینکه پروژه‌های فوق امنیت انرژی اروپا را تهدید می‌کند، افزایش میزان سهم گاز روسیه در اروپا را تهدید و یکی از موانع اصلی برای افزایش صادرات این کشور و در نهایت اجرای سیاست «حاکمیت انرژی» می‌داند.
سخنان دونالد ترامپ در نشست اقتصادی داووس در سال ۲۰۲۰ به طور آشکار نشانگر سیاست انرژی آمریکاست که گفته: ما آنقدر موفق هستیم که نیازی به واردات انرژی از دشمنان خود نداریم. ترامپ همچنین در آن سخنرانی افزود: متفقین اروپایی ما با استفاده از گاز آمریکا خود را در مقابل کشورهای تامین‌کننده گاز ناتوان و ضعیف نخواهند دید و آمریکا زمینه واقعی فرصت استفاده از منابع عظیم گاز را برای دوستان اروپایی فراهم کرده است. تحریم‌های یکجانبه ایران و ونزوئلا از سوی آمریکا علاوه بر اینکه از یک سو به منظور اعمال فشار بر این کشورها در نظر گرفته شده و از سوی دیگر نیز به ایجاد فضای لازم برای اجرای سیاست «حاکمیت انرژی» آمریکا کمک می‌کند.
آمریکا تمایل دارد تا LNG خود را به اروپا و آسیا صادر کند ولی شیوع بیماری کووید ۱۹ سبب شد صادرکنندگان آمریکایی سهم بازار خود را در اروپا از دست بدهند. مقایسه صادرات LNG آمریکا به اروپا در ماه‌های آوریل و می سال ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که صادرات این گاز در ماه می نسبت به ماه آوریل سال جاری میلادی ۶/۲۳ درصد کاهش داشته است. لغو بسیاری از برنامه‌های نقل‌و‌انتقالات LNG آمریکا به اروپا حاکی از آن است که در ماه‌های آینده شاهد کاهش بیشتری از صادرات گاز مایع آمریکا به خارج از این کشور خواهیم بود. دستیابی آمریکا به بازار کشورهای آسیایی به عنوان مهم‌ترین بازار جهان در واردات LNG به دلایل گوناگون از جمله مسکوت ماندن اجرای توافقنامه تجاری چین و آمریکا چندان آسان نیست و به همین دلیل نیز آمریکا چشم خود را به بازارهای دیگری از جمله ترکیه دوخته است.
ترکیه برخلاف رفتار کشورهای اروپایی و آسیایی در کاهش واردات گاز مایع از آمریکا نسبت به افزایش واردات گاز LNG از این کشور اقدام کرده است. گزارش ماهانه وزارت انرژی آمریکا در خصوص صادرات LNG حاکی از آن است که ترکیه دومین بازار واردکننده LNG آمریکا در اروپا و آسیای میانه است. موقعیت استراتژیک ترکیه سبب شده به موازات افزایش میزان سهم گاز مایع آمریکا در بازار این کشور، احتمال دستیابی آمریکا به بازارهای اروپا و آسیا نیز افزایش یابد. مسوولان اقتصادی ترکیه بر این باورند که واردات گاز LNG آمریکا از سوی ترکیه کمک خواهد کرد که این کشور در تبدیل شدن به هاب انرژی در منطقه گامی اساسی بردارد.
افزایش میزان واردات گاز مایع از سوی ترکیه سبب شده است این کشور بتواند LNG آمریکا را به کشورهای دیگر مجددا صادر کند و در این چارچوب بازارهای اروپا برای صادرکنندگان ترک از جمله اولین بازارهای هدف صادرات مجدد گاز مایع آمریکا از سوی ترکیه به خارج هستند.
صادرات مجدد گاز مایع آمریکا به اروپا سبب افزایش امنیت تامین گاز اروپا و کاهش وابستگی این کشورها به روسیه شده و در عین حال تجارت LNG ترکیه با آمریکا خواهد توانست موضع ترکیه را در پای میز مذاکره و در عقد قراردادهای جدید انرژی تقویت کند. قراردادهای خرید LNG توسط ترکیه از نیجریه و الجزایر به ترتیب در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۴ به پایان خواهد رسید و این کشور خواهد توانست با قیمت کمتر و شرایط بهتری نسبت به عقد قراردادهای جدید خرید LNG اقدام کند که این مورد اهرم فشاری برای شرکت روسی گازپروم خواهد شد چراکه قیمت گاز منتقل شده از طریق خطوط لوله انتقال گاز توسط این شرکت به ترکیه بیش از قیمت LNG است.
اختلاف‌نظر آمریکا و ترکیه در حفظ منافع هر یک منجر به احتمال بروز بحران‌های جدی بین دو طرف شده ولی با این وجود تجارت LNG بین دو کشور می‌تواند بارقه امیدی برای بهبود روابط دوجانبه باشد. میزان واردات گاز مایع ترکیه از آمریکا در ماه‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته و بررسی روند تجارت LNG نشان می‌دهد که این تجارت نتایج برد- بردی برای هر دو کشور به همراه داشته است.
تجارت LNG بین آمریکا و ترکیه از یک سو بازارهای جدیدی برای آمریکا فراهم کرده و از سوی دیگر نیز سبب شده تا موضع ترکیه بر سر میز مذاکره در عقد قراردادهای انرژی تقویت شود و این کشور بتواند در راستای تبدیل شدن به هاب انرژی در منطقه گامی موثری بردارد.
شاید مهم‌ترین اثر تجارت LNG ترکیه با آمریکا این باشد که هر دو کشور به یاد خواهند آورد که در راستای رسیدن به اهداف خود در منطقه به هم نیاز دارند و این دو کشور متفق در ناتو به جای اینکه خود را بر سر موضوعاتی همچون گروه گولن، جنگ سوریه، سامانه دفاع موشکی اس ۴۰۰ مشغول کنند به دنبال اندیشیدن بر موضوعاتی هستند که بتوانند بستر همکاری‌های جدیدی را برای نزدیک‌تر شدن هر چه بیشتر دو کشور ایجاد کنند.
نظر شما