نسیم آنلاین؛ علیرضا ربیعی: پنج سال از توافق برجام که قرار بود تحریم ها را لغو کند و حتی مشکل آب خوردن ما را حل کند و در عین حال چرخ صنعت هسته ای بچرخد می گذرد اما امروز در عمل برجام نه تنها هیچ امتیازی برای ایران ندارد که با اعمال نظارت ها و بازرسی های بی سابقه تبدیل به یک اهرم فشار و کنترل توسط کشورهای اروپایی شده است.
برجام هرچند از همان ابتدا دچار اشکالات اساسی بود و کاملا یکطرفه منعقد شد اما همان نیز از زمان اوبامای مودب و باهوش مکررا نقض صریح شد، از تمدید قانون تحریمی آیسا تا تصویب قانون ویزا و دستبرد 2 میلیارد دلاری به اموال ایران در آمریکا. از 18 اردیبهشت 97 نیز آمریکا رسما از برجام خارج شد و نه تنها تحریم های تعلیق شده را بازگرداند بلکه تحریم های جدیدی نیز علیه ایران اعمال کرد. در این برهه که بهترین فرصت واکنش و اقدام متقابل بود با انفعال دولت و دستگاه سیاست خارجی و همراهی مجلس دهم به ریاست علی لاریجانی اقدامی صورت نگرفت. تا این پیام به طرف های آمریکایی و اروپایی مخابره شود که تشدید فشارها بدون واکنش از سوی ایران روبرو خواهد شد. و همین امر بود که خانم نیکی هیلی نماینده وقت آمریکا در سازمان ملل چند روز از پیش خروج آمریکا از برجام گفت: « ما مطمئن شده ایم که اگر از برجام خارج شویم ایران خارج نخواهد شد.»
چرا که این ادراک را از انفعال دولت روحانی و مجلس دهم داشتند که ایران اقدام متقابل نخواهد کرد و در برجام خواهند ماند، لذا با این اهمال کاری فرصت اقدام متقابل در این برهه از دست رفت و چندی بعد حسن روحانی اعلام کرد شرّ یک موجود مزاحم کم شد و ما برجام را با اروپا ادامه می دهیم.
اما در ادامه اروپایی ها کاری جز دادن وعده های پوچ جهت معطل کردن و نگه داشتن ایران در برجام بدون آنکه امتیازی نصیبش بشود نکردند. تروئیکای اروپایی هیچکدام از تعهدات خود را ذیل ضمیمه 2 برجام که شامل تجارت طلا و فلزات گرانبها، خودرو، فروش نفت و محصولات پتروشیمی، بنادر و کشتیرانی، روابط بانکی و کارگزاری و... است، را عملی نکردند. امروز فروش نفت ایران به اروپا به صفر رسیده و تعاملات بانکی ایران با بانک های اروپایی بطور کامل قطع شده است. وعده های آنها مبنی بر ایجاد کانال ویژه مالی موسوم به SPV و سازوکار اینستکس که یک سازوکار و کانال مالی بشردوستانه بود نیز تا امروز محقق نشده است.
اروپایی ها تاکنون کاملا در جهت راهبرد فشارحداکثری آمریکا عمل کرده اند و در آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز پرونده ایران را به شورای حکام برده و در آنجا قطعنامه ای علیه ایران صادر کردند. تروئیکای اروپایی حتی درباب لغو تحریم های تسلیحاتی ایران نیز چندی پیش در بیانیه خود اعلام کرده بودند که تحریم های تسلیحاتی ایران تا سال 2023 ادامه خواهند داد.
در ادامه نیز تنها امتیاز نسبی برجام که لغو تحریم های تسلیحاتی ایران در 27مهرماه بود نیز با فعال کردن مکانیسم ماشه توسط آمریکا و اعمال قدرت به کشورها جهت همراهی و تبعیت از این اقدام، از بین رفته است. با وجود اینکه طرفهای دیگر برجام، فعال شدن مکانیزم ماشه را انکار میکنند اما تجربه گذشته نشان میدهد که آمریکا برای اعمال تحریم، از قدرت اقتصادی خود استفاده میکند، نه از حقوق بین‌الملل. کشورهای دیگر نیز به دلیل واهمه از تنبیهات آمریکا، از تحریم این کشور تبعیت میکنند.
از سویی مهمترین تعهدات ایران در برجام که شامل بی سابقه ترین نظارت ها و بازرسی هاست کماکان پابرجاست. به گونه ای که به اعتراف محمدجواد ظریف 92 درصد از مجموع بازرسی های آژانس از ایران انجام می گیرد و روزانه بطور متوسط 6 بازرس آژانس در ایران حضور دارند. لذ امروز برجام تبدیل به یک توافق کاملا یکطرفه و بدون دستاوردی شده است که تداوم آن بدون کاهش تعهدات اساسی در ح وزه نظارت ها و بازرسی ها چیزی جز خسارت محض و ارسال پالس انفعال به طرف های غربی جهت افزایش فشارها نخواهد داشت.
متاسفانه دولت و دستگاه سیاست خارجی با اتخاذ راهبرد صبر و انتظار سعی در حفظ برجام و عدم اقدام متقابل دارند تا نتیجه انتخابات 2020 آمریکا روشن شود. بنابراین دولت مانند گذشته بنایی بر اقدام متقابل و توقف تعهدات برجامی را ندارد و همین ضعف و انفعال بود که باربارا اسلیوین، مسؤول میز ایران در اندیشکده شورای آتلانتیک نیز 8 روز پیش از فعال کردن مکانیسم ماشه توسط آمریکا در رابطه با پاسخ احتمالی ایران به بازگشت قطعنامه‌های تحریمی گفت: «من فکر می‌کنم که ایرانی‌ها کمی جیغ و داد خواهند کرد ولی همچنان قصد دارند برجام حفظ شود تا دولت بعدی آمریکا به آن بازگردد.»
لذا تنها چشم امید و انتظار جهت تغییر این روند انفعال و وادادگی در سیاست خارجی به مجلس یازدهم دوخته شده است. امروز مجلس یازدهم که با شعارهای انقلابی روی کارآمده باید از این فرصت تاریخی استفاده کرده و خطای مجلس دهم در سکوت و انفعال نسبت به خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت 97 را تکرار نکند.
متاسفانه از زمان فعال شدن مکانیسم ماشه توسط آمریکا چند هفته می گذرد و نمایندگان مجلس یازدهم و کمیسیون امنیت ملی مجلس جز اظهارات رسانه ای و ارائه طرح های بدون نتیجه اقدام خاصی نکرده اند.
حجه السلام پژمانفر رئیس کمیسیون اصل 90، 25 شهریورماه در صحن علنی مجلس گفت: «ما نباید منتظر بمانیم و ببینیم آنان می خواهند چه اقداماتی انجام دهند و چه تحریم های جدیدی را به کشور تحمیل کنند. نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرحی سه فوریتی را آماده کرده اند که پاسخ مناسبی به شیطنت های آمریکا و اروپا دهند که لازم است هر چه سریعتر این موضوع در دستور کار قرار گیرد.»
سپس در 29 شهریور ماه حجه الاسلام ذوالنور رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس یازدهم ضمن بیان اینکه اگرمکانیسم ماشه توسط آمریکا فعال شود ما اقدام عملی خواهیم کرد گفت: «جمهوری اسلامی ایران مواضع متناسبی را در مقابل تصمیم آمریکا اتخاذ خواهد کرد لذا اگر فشارهای جدید از سوی آمریکا اعمال شود و مشکلاتی برای مردم ایجاد شود، 1+4 باید به وظیفه خود عمل کنند. ما هم طبق طرح سه فوریتی تصمیماتی را عملیاتی خواهیم کرد.»
در ادامه ابولفضل عمویی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی نیز در 30 شهریور ماه گفت: «امروز رئیس مجلس در صحن علنی به کمیسیون امنیت ملی مأموریت دادند که فضای بین المللی را در چارچوب ادعای آمریکایی‌ها رصد کند و در صورت تداوم اقدام‌های زیاده خواهانه آمریکا، اقدام متقابل را طراحی کند.»
از طرف دیگر پس از گذشت 30 روز از اطلاعیه آمریکا به اعضای شورای امنیت که مدعی است به استناد بند 10 قطعنامه 2231 این اقدام را کرده و عدم اقدام عملی از سوی بقیه اعضای شورای امنیت، نهایتا در شامگاه 30 شهریور مکانیسم ماشه فعال گردید. و امروز با گذشت چند هفته از این اقدام خصمانه آمریکا و اکتفا کردن کشورهای طرف برجام به اظهارات رسانه ای، مجلس شورای اسلامی تاکنون هیچ اقدام درخوری نکرده است و به هیچکدام از اظهارات پیشین جامه عمل پوشیده نشده است.
نمایندگان مجلس یازدهم و بطور خاص در اینجا اعضای کمیسیون امنیت ملی باید بدانند آنها با شعار انقلابی وارد مجلس شده اند و چشم امید مردم جهت تغییر ریل نگاه به غرب به آنهاست. مردم با هیچ جریانی عقداخوت نبسته اند و اظهارات رسانه ای بدون هیچگونه اقدام عملی ثمره ای نخواهد داشت. مجلس یازدهم باید با تصویب طرحی فورا تمامی تعهدات ایران ذیل برجام و بطور خاص در حوزه نظارت ها و بازرسی ها را لغو کند و دولت را ملزم به اجرایی کردن آن بکند. مجلس یازدهم در این آزمون تاریخی نشان خواهد داد که همان راه مجلس دهم را خواهد رفت و در وداداگی دولت شریک خواهد شد یا بناست به شعارها و مواضع رسانه ای و اعلامی خود در اقدام متقابل جدی در برابر آمریکا عمل کند و در میدان ثابت کند که انقلابی است.
∎