شفقنا رسانه- چند روز پیش روزنامه جام جم؛ ارگان مطبوعاتی صداوسیما در اقدام عجیبی تصویر رومینا اشرفی دختر ۱۴ ساله ای که به دست پدرش به قتل رسید را دستکاری کرد. این در حالی بود که تصویر بدون دستکاری رومینا بارها در شبکه های اجتماعی و برخی از روزنامه ها منتشر شده بود و دستکاری آن با واکنش گسترده ای از سوی کاربران شبکه های اجتماعی همراه شد. محمود مختاریان معتقد است که اگرچه عکس رومینا از صفحه اینستاگرامش برداشته شده با این حال این روزنامه باید توجه می کرد که فتوشاپ آن کاری غیر حرفه ای است. علاوه بر آن افکار عمومی تصویر واقعی را دیده اند و این باعث می شود صداقت و نگاه رسانه زیر سوال برود. او می گوید: رسانه ها علاوه بر توجه به حریم خصوصی افراد باید به اخلاق رسانه ای هم توجه داشته باشند. اگر در نشریاتمان اخلاق رسانه ای را رعایت کنیم، دیگر با چنین اقداماتی روبه رو نخواهیم شد.

محمود مختاریان، پیشکسوت مطبوعات و مدرس گرافیک و صفحه آرایی در انتقاد به دستکاری تصویر رومینا اشرفی توسط روزنامه جام جم به شفقنا رسانه می گوید: دست بردن و فتوشاپ عکس توسط رسانه ها بدون اجازه از عکاس آن و موسسه مطبوعاتی صاحب عکس از نظر قانونی، اخلاقی و حرفه ای درست نیست. اگرچه عکس رومینا از صفحه اینستاگرامش برداشته شده بود با این حال روزنامه باید توجه می کرد که فتوشاپ آن کاری غیر حرفه ای است. علاوه بر آن افکار عمومی تصویر واقعی را دیده اند و این باعث می شود صداقت و نگاه رسانه زیر سوال برود. بنابراین از لحاظ اصول اخلاق حرفه ای چنین کاری را تایید نمی کنم و هیچ خبرگزاری در دنیا هم چنین کاری انجام نمی دهد.

او به نمونه های مشابهی از دستکاری عکس توسط رسانه های داخلی اشاره می کند و می گوید: چند روزنامه در ایران عکس خانم کاترین اشتون در دیدار با آقای سعیدجلیلی را فتوشاپ کردند که ایشان در مقاله ای نسبت به چنین حرکتی اعتراض کردند و گفتند که در دیدار با آقای جلیلی سعی کردند تا آداب و شئونات مورد نظر ایشان را رعایت کنند و حتی به منظور جلوگیری از بروز هرگونه شبهه تماس فیزیکی با آقای جلیلی، دستهایشان را کاملا پشت خود مخفی کرده بودند. به همین دلیل دست بردن رسانه ها در تصویرش و فتوشاپ لباس هایش را کار نامناسبی دانسته بود.

مختاریان به نمونه های دیگری اشاره می کند و می گوید: رسانه های ما برای عکس خانم مریم میرزاخانی هم این کار را کرده بودند. این درحالی بود که خانم میرزاخانی همان روزی که جایزه نوبل را گرفتند، شیمی درمانی شده بودند. من حتی دیدم که یکی از رسانه ها صحنه خودکشی زنی را چاپ کرده بود. اگرچه صورت طرف پوشیده ولی تمام صحنه خودکشی فرد در عکس مشخص بود. خب نزدیکان این فرد بخصوص مادر، خواهر، بردار و… با دیدن این عکس همیشه رنج می کشند. برای رومینا هم اینگونه است یعنی علاوه بر نزدیکان، روحیه افکار عمومی هم با دیدن تصویر دستکاری شده او جریحه دارتر می شود.

این پیشکسوت مطبوعات روایت می کند: یک روز اتفاق عجیبی افتاده بود و ما عکس متهمی را در محوطه دادسرا چاپ کرده بودیم. از قضا یک فرد بازاری هم در آن دادسرا در کنار یک سرباز نشسته و در تصویر افتاده بود. خب همکاران این مرد فکر کرده بودند که او بازداشت شده یا چک برگشتی داشته است.

او تاکید می کند: معتقدم اگر در نشریاتمان اخلاق رسانه ای را رعایت کنیم، دیگر با چنین اقداماتی روبه رو نخواهیم شد. همچنین لازم است همکاران رسانه ای مان با استراتژی های خبری آشنا باشند و از طرفی باید سعی کنند قوانین قدیمی را به چالش بکشند و بازتعریف جدیدی از آن ها انجام دهند. بنابراین بهتر است که رسانه های ما به روزتر شوند تا رسانه را بهتر متوجه شوند.

مختاریان شروع دستکاری عکس در رسانه را از زمانی می داند که یاسرعرفات را با فتوشاپ در کنار خانمی گذاشتند. او می گوید: این درحالی بود که یاسر عرفات در سنین ۵۵ الی ۶۰ سالگی ازدواج کرد. خب این عکس آنقدر در جهان عرب بازتاب داشت و لطمه سنگینی به آقای یاسر عرفات زد که بعداً اسرائیلی ها گفتند ایشان فسادی مرتکب نشده و عکس را ما دستکاری کردیم.

این مدرس گرافیک و صفحه آرایی با اشاره به اهمیت عکس در نشریات می گوید: برخی از رسانه های دنیا معتقدند که تا پایان ۲۰۲۰ بیشترین حجم در نشریات را عکس پر می کند و درحال حاضر روزانه یک میلیارد و ۸۵۰ میلیون عکس در جهان گرفته می شود که ۲۵ میلیون از آن ها در اینستاگرام قرار می گیرند و براساس آماری روزانه نزدیک به یک میلیارد عکس سلفی گرفته می شود.

او ادامه می دهد: نزدیک ۶۵ تا ۷۰ درصد مخاطبان قبل از متن، ابتدا عکس را در روزنامه می بینند و این مسئله قدرت عکس را نشان می دهد. به همین دلیل باید نگاه رسانه ها در انتخاب تصویر، قدرتمند و اثرگذار باشد. رسانه ها علاوه بر توجه به حریم خصوصی افراد باید به اخلاق رسانه ای هم توجه داشته باشند. اگرچه عکس های جنجالی مخاطب را به خود جذب می کند ولی اخلاق مسئله مهمی است که باید رعایت کرد و این ضرورت ایجاد فضای رسانه ای درست را برای رسانه های ما گوشزد می کند.