اعتمادآنلاین| شهاب غدیری- بسیاری از بیماری‌های مرگبار در ابتدایی‌ترین مراحل خود با رشد توده‌ای و خارج از قاعده پروتئین‌ها تشکیل می‌شوند. بسیاری از داروها با چسباندن خود به این پروتئین‌ها و از کار انداختن موقتی آنها عمل می‌کنند. در دهه 1990، «کریگ کروز» از دانشگاه ییل به همراه همکارش ایده مهم و اساسی‌ای را کشف کردند: چه می‌شود اگر دارو بتواند با تبدیل پروتئین بد به یکی از اهداف سیستم دفع ملکولی انسان تبدیل شود؟
به گزارش اعتمادآنلاین، به نقل از هفته‌نامه بلومبرگ بیزینس، این ایده سال‌ها صرفاً به عنوان یک کنجکاوی آزمایشگاهی باقی ماند. کروز و تعدادی از دانشگاهیان تلاش بسیار کرده‌اند تا ثابت کنند با این روش نیز می‌توان دارو تولید کرد. با وجود این، سرمایه‌گذاران حوزه بیوتکنولوژی صرفاً به خاطر ایده، از یک شرکت حمایت نمی‌کنند. اما طی یک دهه اخیر، و پس از آنکه دانشمندان متوجه شدند می‌توان با سواری گرفتن از سیستم جمع‌آوری زباله در بدن انسان به درمان بیماری کمک کرد، جذب سرمایه در این حوزه قوت گرفت. اکنون این روش به یکی از تکنولوژی‌های بسیار جذاب برای تولید دارو تبدیل شده است. در حال حاضر، کروز و شرکت زیست‌فناوری او، «آرویناس»، با تعدادی از بزرگ‌ترین شرکت‌های دارویی و زیست‌فناوری جهان- مانند نوارتیس، آمگن و گیلید ساینسس- رقابت می‌کند تا عناصر تخریب‌کننده پروتئین را به دارو تبدیل سازد. به گفته کروز: «با ربودن ماشین طبیعی کنترل کیفیت درون سلولی، ما عملاً می‌توانیم پروتئین‌های مضر را دور بریزیم.»
داروهای جدیدی را که تخریب‌کنندگان پروتئین نام گرفته شاید بتوان یکی از بزرگ‌ترین پیشرفت‌ها در تکنولوژی تولید دارو طی چند دهه اخیر توصیف کرد. شیوه‌های درمانی در این رویکرد، برخلاف ژن‌درمانی، بر تخریب‌کننده‌های پروتئینی استوار است که ممکن است در قالب قرص‌های متنوعی تولید شود. این قرص‌ها کاربردهای متعددی خواهند داشت؛ از نابود کردن تومورهای مقاوم در برابر دارو گرفته تا محو توده پروتئین‌های بیماری‌زا از مغز مبتلایانِ پارکینسون یا آلزایمر.
«نِلو مِینولفی»، بنیان‌گذار و رئیس شرکت زیست‌فناوری «کیمرا ترپیوتیکس»، برای استفاده از تخریب‌کننده‌های پروتئین به منظور درمان بعضی از بیماری‌های خاص، ماه مه حدود 70 میلیون دلار از شرکت «ورتکس فارماسوتیکالز» جذب سرمایه کرد. به گفته رئیس شرکت کیمرا: «هیچ تکنولوژی دیگری چنین تاثیر گسترده‌ای ندارد.»
شاید یکی از جذاب‌ترین مسائل برای داروسازان این باشد که تخریب‌کننده‌ها می‌توانند به هدف گرفتن هزاران پروتئینی کمک کنند که امروز «غیرقابل تبدیل به دارو» شناخته می‌شوند؛ از جمله پروتئین‌های متعددی که با سرطان‌های رایج مرتبط هستند. رابرت برادوی، مدیرعامل غول داروسازی «آمگن»، می‌گوید: «این نوع تکنولوژی‌ها به سرعت در حال پیشرفت هستند. [و] ما را قادر خواهند ساخت که ژنوم قابل تبدیل به دارو را تولید کنیم.» آمگن در ماه مه، شرکت بیوتکنولوژی «نوولوشن ای‌بی» (Nuevolution AB) را به مبلغ 167 میلیون دلار خرید تا از تکنولوژی تصویربرداری آن برای تخریب‌کننده‌های پروتئین استفاده کند.
اولین داروهای تخریب‌کننده پروتئین به تازگی وارد فاز آزمایش انسانی شده و دانشمندان هنوز نمی‌دانند این داروها طی چند سال چگونه عمل خواهند کرد و عوارض جانبی احتمالی آنها نیز تا حد زیادی ناشناخته است. تاکنون دست‌کم سه بار درمان بر اساس تکنولوژی تخریب‌کننده وارد فاز انسانی شده است؛ از جمله 2 داروی شرکت آرویناس. انتظار می‌رود این فرایند طی سال آینده و سال‌های بعدی نیز ادامه پیدا کند. شرکت آلمان «بِیِر ای‌جی» در ماه ژوئن به قراردادی 110 میلیون دلاری با آرویناس دست یافت تا علاوه بر توسعه کاربردهای کشاورزی، از قبیل کشت ماری‌جوانا و کنترل آفت، درمان بیماری‌ها با تکنولوژی تخریب‌کننده پروتئین را نیز گسترش دهد. اولین داروی تولیدی شرکت کیمرا نیز که پروتئین مرتبط با سرطان غدد لنفاوی را هدف می‌گیرد، سال آینده وارد فاز آزمایش انسانی خواهد شد.
ناتانائیل گری، یکی از زیست‌شیمی‌دان‌های عضو شرکت «دانا-فاربر» و از بنیان‌گذاران و مشاور علمی شرکت زیست‌فناوری C4 Therapeutics، معتقد است تا یک دهه آینده یک‌سوم داروهای جدید از نوع تخریب‌کننده‌ها خواهد بود. شرکت او به تازگی برای توسعه تخریب‌کننده‌های پروتئینی در درمان بیماری‌های مغزی، قراردادی را با بیوژن منعقد کرده است. «گرِی» می‌گوید: «در واقع هیچ بیماری‌ای وجود ندارد که این تکنولوژی روی آن بی‌تاثیر باشد.»
نظر شما