متن زیر مصاحبه زهرااصغری خبرنگار خبرگزاری ایسنا با دکتر علیرضا اکبری دانش آموخته صلحسازی و حفظ صلح، و رییس موسسه پژوهشهای راهبردی تصمیم در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۹ در خصوص چشم انداز سیاست خارجی ایران در سال جاری میلادی است .
دکتر اکبری که در این مصاحبه تلاش کرده است بیان اجمالی از مختصات حاکم بر سیاست های خارجی ایران با توجه به عوامل درونی و بیرونی داشته باشد.
در این مصاحبه خانم اصغری سوالات محوری خود را مطرح کرده،دکتر اکبری نظرات مشروح خود را بیان می کند:
×- ارزیابی شما از مهمترین تحولات سیاسی و منطقه ای و بین آلمللی در سال 2019 برای ایران چیست؟
در محیط جهانی؛
- جهان در سال ۲۰۱۹، در مسیر تحولات پر شدت اقتصادی، سیاسی و امنیتی قرار خواهد داشت.
- شاخصهای اقتصادی وقوع یک رکود پر دامنه و کاهش نرخ رشد اقتصادهای بزرگ جهان را هشدار میدهد. نوعی بحران اقتصادی گسترده در پیش رو است.
- دو عنصر مهم انرژی(نفت) و پول(بویژه دلار) در نوسان شدید قرار خواهند گرفت.
- رشد جنبشهای اجتماعی در غرب، بویژه اروپا را در تنش قرار خواهد داد.
- رقابت میان ایالات متحده با قدرتهای نوظهور، از محدوده تعرفه و تجارت، فراتر خواهد رفت.
- چین به پیشروی خود در محدوده های انحصاری تجاری و مالی امریکا و اروپا سرعت و شدّت میبخشد.
- تنش سیاسی در محیط داخلی امریکا، بر سر پرونده انتخابات و مساله روسیه، شدت خواهد یافت.
- کاخ سفید، به دلایل متعدد، سیاست خارجی تهاجمی تری را اتخاذ خواهد کرد.
در محیط منطقهای ؛
- دکترین «خلاء هدایت شده» امریکا در غرب آسیا شدت خواهد یافت.
- روسیه دامنه نفوذ سیاسی امنیتی و حتی نظامی خود، در اوراسیا و خاورمیانه را توسعه خواهد داد.
- رقابت میان مسکو و واشنگتن برای تاثیر و نفوذ بیشتر در میان قدرتهای منطقه خاورمیانه (عربستان، ترکیه و اسراییل) شدت خواهد یافت.
- جریانات و گروههای تروریستی در خاورمیانه مجدداً احیاءِ و فعال خواهند شد.
- رقابت سرویسهای قدرتهای بزرگ و منطقه، در توسعه تروریسم در حوزه نفوذ رقیب، افزایش مییابد.
- ایالات متحده تلاش خواهد کرد محیط پیرامونی امنیتی ایران را بشدت ملتهب و آلوده به منازعات محیطی نماید.
- چالش قانون اساسی و ساختار حاکمیت جدید در دمشق تداوم یافته و محیط سوریه کماکان امنیتی باقی خواهد ماند.
- تجاوزات رژیم صهیونیستی به سوریه و لبنان ممکن است به یک برخورد جدی و تنازع داغ تبدیل شود.
- توسعه نفوذ ایران تا سواحل شرقی مدیترانه، برای رژیم اسراییل، "تهدید امنیت ملی" تلقی میشود!.
- همگرایی رژیم صهیونیستی با دولتهای مرتجع عرب، و عادی سازی روابط، پیشرفت قابل ملاحظه خواهد داشت.
- منازعه در یمن کماکان تداوم خواهد یافت.
- عراق تحت فشار مجدد ایالات متحده و رژیم صهیونیستی قرار خواهد گرفت. چالش امنیت مجدداً در عراق شدت خواهد یافت.
در محیط ملی؛،
- مساله برجام و مهار آثار تشدید تحریمها، محور سیاست خارجی ایران قرار خواهد گرفت.
- احتمال دارد ایران برای ایجاد موازنه در مساله برجام، تصمیمات چالش برانگیزی اتخاذ کند.
- محیط سیاسی اجتماعی کشور در پرتو رقابتهای انتخاباتی ملتهب و پر چالش خواهد شد.
- رقابت امنیتی در عراق، سوریه، افغانستان، یمن و خلیج فارس، متاثر از جریان سازی اسراییلی-امریکایی، محیط ملی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
- صادرات نفت و درآمدهای ارزی کشور متاثر از فضای تحریم و بحران اقتصاد جهانی، در التهاب قرار خواهد گرفت.
- پیشرفتها و دستآوردهای جدید موشکی و تسلیحاتی ایران، توسط قدرتهای غربی به عامل فشار جدید تبدیل خواهد شد.
- محیط خلیج فارس بستر حساسی برای سکوی برخورد احتمالی با قدرتهای بیگانه خواهد بود.
××- به نظر شما در تمام مسایل مورد نظر شما، اولویت دار ترین مساله ای که ایران با آن رو به رو خواهد بود چیست؟
سه "مساله" در محیطهای سهگانه از مهمترین چالشهای ایران خواهند بود؛
اول؛ چالش سطح جهانی؛
- رقابتهای ایالات متحده با قدرتهای جهانی، که به رویکرد تهاجمی بیشتر در سیاست خارجی واشننگتن منجر خواهد شد.
این امر، دکترین "خلاء هدایت شده" امریکا در منطقه را تقویت خواهد کرد. افزایش حداکثر فشار بر ایران و بستن مجاری تنفسی ما (پروژه نمد مالی) میتواند تا مرز یک برخورد بزرگ، ادامه یابد.
دوم؛ چالش سطح منطقهای؛
- تشدید تنش بین قدرتهای بزرگ در منطقه، میتواند بسرعت به توافق بین ایشان منجر شود.
روسیه و ترکیه، استعداد و زمینه مناسبی برای مصالحه با امریکا و اسراییل دارند. عربستان نیز در ذیل چنان تفاهمی قابل حل است. هدف امریکا، منزوی سازی منطقهای و جهانی جاا، و نهایتاً تجزیه ژئوپولیتیک ایران است.
سوم؛ چالش سطح ملی؛
- مساله برجام، تشدید تحریمها، معضل درآمد و تبادل ارزی، چالشهای اجتماعی اقتصادی محیط داخلی، و رقابتهای سیاسی-انتخاباتی، دولت را در "شرایط خاص" قرار میدهد.
این "وضعیت"، با تشدید شرایط امنیتی محیط خارجی، و موانع تحرکات سیاست خارجی، مهمترین چالش راهبردی ما خواهد بود.
×××- توصیه و راهکار شما برای عبور از موانع بر سر راه پیشبرد سیاست خارجی چیست؟
"پیشبرد سیاست خارجی"، یک امر ثانوی و متغیر وابسته است. امر اوّلی و متغیر مستقل، "اهداف سیاست خارجی" است.
در فرایند اداره کشور، بویژه در روند مدیریت چالشها در شرایط خاصّ (بحرانی)، ترسیم "فهرست اولویتهای سیاست خارجی"، از مهمترین امور حکومتی است. بویژه آن هنگام که نهادهای متعددی در «دستگاه سیاست خارجی» حضور تعیین کننده دارند.
طبیعی است که «دستگاه دیپلماسی»، مسئول اداره و پیشبرد دیپلماسی رسمی کشور است، اما، پیچیدگی "محیط عملیاتی سیاست خارجی"، نقش دستگاههای اقدامگر در محیط مذکور را پر رنگ و بلکه "محوری" نموده است.
لذا، با تعدد نهادهای اقدامگر در محیط سیاست خارجی، و تعدد فهرست اهداف، مدیریت "محیط ملی سیاست خارجی"، در صدر ضرورتها قرار میگیرد.
مساله مهم، "توافق بر اهداف، تفاهم بر روشها و هماهنگی در اقدام" است.
قاعدتاً "دستگاه دیپلماسی"، بایستی ظرفیت، کفایت، اقتدار و مشروعیت لازم را برای قرار گرفتن در قلب "ساختار سیاست خارجی" کشور، داشته باشد.
اما، بنظر میرسد، "ضرورت سامان" درنرمافزار، گفتمان ورهیافت سیاست خارجی، برسامان درساختار سیاست خارجی، مقدم باشد.
هدفگزینی، ترسیم افق و فرایندسازی، در سپهر توسعه و امنیت پایدار ملی، میتواند رهیافتهای نرمافزاری و ساختاری سیاست خارجی را نیز، ساماندهی و معطوف به نتیجه کند.
راه اصلی پیشبرد سیاست خارجی،؛سامان در نرم افزار و رهیافت، (اهداف و اولویتها،- فرایند سازی)، و سامان در توزیع مسئولیت و سلسله مراتب در محیط سازمانی سیاست خارجی، و نهایتاً تناسب و هماهنگی بر اقدام، در محیط عملیاتی سیاست خارجی است.
نظر شما