گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-اعظم ذوالفقاری منظری؛* گردونه اقتصاد معیوب در جامعه ما روی تورم و رکود می‌چرخد؛ یا بازار عرضه کساد است و مردم ترجیح می‌دهند پول هایشان را خرج نکنند، یا بازار فروش پررونق می‌شود که نتیجه همان دوران رکود می‌شود. این موضوع را می‌شود کمی با اغماض برای ادوار مختلف اقتصادی در دهه‌های اخیر ایران درنظر گرفت.

 

چندسالی هست که اقتصاددانان درباره نقدینگی فراوان کشور هشدار می‌دهند و اثرات سوء آن را برمی شمرند، اما تاکنون هیچ دولتی نتوانسته برای این چرخه معیوب، راه حلی بیابد. اخیرا برای خروج از این بحران، بانک مرکزی اعلام کرده است قصد دارد از پول ملی یعنی ریال، چهار صفر کم کند تا به این ترتیب از تورم جلوگیری کند. اما اقتصاددانان معتقدند اگر دولت پیش از اجرای این پروژه، ثبات اقتصادی ایجاد نکند، عملا این پروژه می‌تواند به تورم دوباره بیانجامد.

مهدی فیضی، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با در گفتگو با دانشجو به تشریح اثرات حذف صفر از پول ملی می‌پردازد که در ادامه می‌خوانید:

 

دانشجو: حذف صفر از پول ملی در پی چه اتفاقات اقتصادی در کشور ما مطرح شده است؟ دولت انتظار دارد با حذف این صفر‌ها چه مشکلاتی را برطرف کند؟
این موضوع سال‌های زیادی است که مطرح شده است و برای اولین بار هم نیست که درباره آن مسئولان دولتی تصمیماتی را مطرح می‌کنند. یکی از ابتدایی‌ترین دلایل اینکه مسئولان سمت حذف صفر پول می‌روند، این است که محاسبات عددی در حسابداری به خاطر صفر‌های زیاد پیچیده می‌شود و برای تسهیل این شکل محاسبات عددی در کشور‌هایی که تورم زیادی را تجربه کرده اند، بعد از یک دوره تورمی، صفر‌ها را حذف می‌کنند.

اما نکته مهم این است که حذف صفر‌ها مقدم بر سیاست‌های پولی و اصلاحی نباید باشد. به این مفهوم که اول دولت باید سیاست‌هایی را برای کاهش تورم و حتی پایدار شدن تورم اتخاذ کند و به عنوان آخرین گام در اصلاح اقتصاد کشور، صفر‌ها از پول ملی حذف شوند. اگر بخواهد حذف صفر‌ها مقدم بر این سیاست‌ها صورت گیرد، اشتباه بسیار بزرگی است. البته براساس آنچه در خبر‌ها می‌آید، به نظر می‌رسد که دولت قرار نیست بدون مقدمه این صفر‌ها را حذف کند. گفته شده بنا است در یک فرایند چند ساله به این فکر کنند و در این مدت انتظار می‌رود که سیاست‌های پولی پیاده سازی شوند.

دانشجو: مقدمات حذف صفر در اقتصاد ما چه موضوعاتی هستند؟
دو موضوع مهم این است که اولا تورم واقعا کاهش پیدا کند. طبیعتا کاهش تورم باید به کمتر از ۱۰ درصد و حتی بسیار کمتر از این باشد. موضوع دیگر این است که نه تنها تورم کم شود، بلکه کم پایدار باشد نه اینکه دوباره سربرآورد و زیاد شود.

وقتی ما صفر را از پول حذف می‌کنیم، مثل این است که تب یک بیمار را کم کرده ایم، اما اگر تصور کنیم که با کاهش تب، این بیمار بهبودی کامل پیدا کرده و دوباره بخواهیم که تحرک شدید داشته باشد، حتما دوباره بیماری ش، بازمی گردد. این جنس سیاست‌ها در اقتصاد در شرایطی اثرگذار است که ما دوباره نشانه‌های بیماری تورم در اقتصاد را نبینیم. به این مفهوم که تورم دوباره برنگردد. به همین دلیل است که می‌گوییم اگر می‌خواهیم از حذف پول ملی در اقتصاد اثر مثبت ببینیم، باید به عنوان آخرین گام باشد. اما اگر این اتفاق بدون مقدمات صورت گیرد، یک بازی با اعداد است و هیچ تأثیری در اقتصاد نخواهد داشت.

دانشجو: دولت باید چه سیاست‌هایی را دنبال کند تا تورم کم و پایدار شود؟
تورم یک بحث پولی است که باید با کنترل حجم نقدینگی مهار شود. در واقع نقدینگی بالا عامل اصلی تورم است و ما تا زمانی که این مساله را کنترل نکرده ایم و حجم پول در چرخه اقتصاد زیاد باشد، دولت باید بسیار انضباطی عمل کند، کسری بودجه خود را مدیریت کند و درآمد‌های نفتی را به شکل ناگهانی و تکانشی وارد کشور نکند تا در نهایت نقدینگی کنترل شود.

البته باید بگویم که اگر ما همین الان هم بتوانیم نقدینگی را کنترل کنیم، به خاطر انباشتی که از قبل داشتیم، همچنان احتمال افزایش تورم خواهیم داشت. چون هنوز انباشت نقدینگی اثر خود را در تورم نشان نداده است و به همین دلیل معتقدم که اکنون زمان خوبی برای فکر کردن به حذف صفر نیست، چون در شرایط فعلی نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که تورم کاهش یابد، چه رسد به اینکه ثبات هم داشته باشد؛ بنابراین می‌توان گفت که حذف صفر از پول ملی در حال حاضر نمی‌تواند سیاست خوبی باشد.

دانشجو: حذف صفر از پول و اثر روانی آن در جامعه خود باعث تورم نمی‌شود؟
در این باره مطالعات مشخصی ندیده ام. باید این اثر روانی مطالعه شود؛ تجربه جهانی خاصی هم نداریم. این موضوع باید به صورت دقیق مطالعه شود. حتی گار اثر روانی داشته باشد، به این ترتیب است که وقتی افراد بخواهند خرید روزمره شان را انجام دهند، اگر اکنون با اسکناس‌هایی با صفر‌های زیاد خرید می‌کنند، آن زمان با اسکنانس‌هایی با صفر‌های کم‌تر خرید خود را انجام می‌دهند و به این ترتیب حتی اگر اثر روانی داشته باشد، می‌توان پیش بینی کرد در جهت کاهش تورم باشد.

دانشجو: حذف چهار صف از پول، باعث می‌شود اسکناس‌هایی مانند ۵۰۰۰ ریالی و ۲۰۰۰ ریالی دیگر در چرخه اقتصاد نقشی نداشته باشند. این موضوع چه اثری بر اقتصاد خواهد داشت؟
اگر الان این اتفاق بیفتد، می‌توانیم از تجربه دلار استفاده کنیم که ارقام کمتر از یک دلار را با سنت اندازه گیری می‌کنند. البته لازمه این اتفاق هم تولید حجم زیادی از مسکوکات است که بار مالی شدیدی دارد. با این حال تجربه جهانی در این زمینه داریم که معاملات روزمره با واحدی کوچکتر از پول اصلی صورت می‌گیرد.