در آینه تو قاسمی و قاسمت، حسن / در حیرتم که فدای پسر یا پدر شوم

عیسای جودها و مسیح سجودها / در من بِدَم به کوری چشم حسودها

هر شب به شوق تو گردن می‌آورم / احسان توست سفره ما از قدیم‌ها ...

این ابیات بخشی از شعر احمد بابایی در وصف امام حسن (ع) است. بابایی از آن شاعرانی است که شعر‌خوانی‌هایش معمولا با استقبال زیادی رو‌به‌رو شده و هر انجمن و جمعی را یا به وجد می‌آورد یا به حزن و اشک. مثلا وقتی شعرش درباره پرچم ایران را قرائت می‌کند، چنان حماسی و با غرور شروع می‌کند که همه را به تحسین وادار می‌کند؛ مثل آنجا که می‌گوید: دل به نور امید باید داد / پای پرچم شهید باید داد ...

بابایی را بیشتر به عنوان شاعر آیینی می‌شناسند چون بهترین اشعارش را برای اهل بیت سروده است، در رثای امامان حسن و حسین(ع)، امام‌علی(ع) و.... شعر بابایی که در وصف امام‌حسن(ع) سروده، دلیل می‌شود تا به مناسبت شهادت امام حسن (ع) به او تلفن کنم، نتیجه هم‌صحبتی با بابایی این شد که بدانم او شاعر باسوادی است که فقط با احساس خود شعر نمی‌گوید و برای هر کلمه از سروده‌هایش مطالعه کرده و آنها را با وسواس انتخاب می‌کند تا به واسطه شعر، آگاهی ما را نسبت به اهل بیت (ع) بیشتر کند.

در وصف امام حسن (ع‌) شعری زیبا سروده‌اید،‌ چگونه به شخصیت ایشان نزدیک شده و ارتباط برقرار کردید که شعرتان تاثیرگذار شد؟

شخصیت امام حسن (ع)، شخصیت چند بُعدی در عین حال لطیفی است. معتقدم در نظام تفکر شیعه بعد از امام علی (ع)، ایشان قوی‌ترین شخصیت را دارند. از دوره امام حسن (ع) است که دوره غربت شیعه شروع می‌شود. ایشان در جمع اهل‌بیت (ع) به نظرم شاهکار معرفتی هستند. در کتاب انسان 250ساله که مجموعه بیانات آیت‌ا... خامنه‌ای درباره امامان شیعه است، ذکر شده که از زمان امام‌حسن(ع) یک نوع شبکه‌سازی درباره شیعه شروع شد که تا زمان ظهور حضرت حجت (عج) ادامه خواهد داشت. امام‌حسن(ع) را می‌توان بانی عاشورا دانست یا به قولی می‌توان گفت که ایشان خودش را خرج عاشورا کرد و اذهان مردم را به گونه‌ای تربیت کرد که همه منتظر اتفاق بزرگی به نام عاشورا باشند؛ اتفاقی که تا قیامت باعث می‌شود حق از باطل جدا شود. معتقدم هر کسی که وارد مناسک عاشورا می‌شود چه آنهایی که در رکاب امام‌حسین(ع) از حق دفاع کردند و چه آنهایی که در همه این‌ سال‌‌‌ها یاد آن واقعه بزرگ را زنده نگه داشته‌اند شاگرد امام‌حسن(ع) هستند. امام‌حسن(ع) با درایت و هوشمندی در فضای کدر سیاسی آن دوره و با سکوت و صلح خود باعث شدند که واقعه عاشورا شکل بگیرد تا حقیقت مانند خورشید بدرخشد. علمای دین معتقدند که امام‌حسین(ع)، حسن کوچک است و سیدالشهدا(ع) یک وجه از شخصیت عظیم برادر بزرگ خود را نشان داده است. مظلومیت امام‌حسن(ع) و غربت ایشان تکان‌دهنده است؛‌ غربتی که تا خانه ایشان هم گسترده شده و کار به جایی می‌رسد که همسرش ایشان را مسموم کرده و به شهادت می‌رساند.

امام حسن (ع) به عنوان شخصیتی مظلوم هم شناخته شده‌اند، شما به این مظلومیت از چه زاویه‌ای نگاه کرده‌اید؟

همان‌طور که گفتم امام حسن (ع) با رفتار متواضعانه و کریمانه سکوت کردند تا فضا برای قیام سید‌الشهدا آماده شود. بی‌ادبی‌های زیادی به امام حسن (ع) شد حتی از طرف یارانشان. اما ایشان با همه اینها کریمانه برخورد کرد. معتقدم امام حسن (ع) بهترین استراتژی سیاسی را داشته‌اند و به دلیل هدف متعالی که به واقعه عاشورا ختم شد در مقابل جور و ستم کوتاه می‌آید و همه را تحمل می‌کند. ایشان توانایی هر گونه برخورد سیاسی و نظامی با دشمنان را داشتند اما به خاطر خدا سکوت کردند. صبر و صلح امام حسن (ع‌) قطعا سخت‌تر از واقعه کربلا و عاشورا بود، چون ایشان توانایی جنگیدن با دشمن را داشت اما نجنگید و سکوت کرد. امام حسن (ع) فاتح جنگ جمل بود، هیچ‌کدام از فرماندهان امام‌علی(ع) نتوانستند غائله جمل را تمام کنند، الا امام‌حسن(ع). ایشان در جنگ صفین چنان رشادتی از خود نشان داد که همه را متحیر کرد و تحسین همگان را برانگیخت. اما بعد از شهادت امام علی (ع) صلاح را بر این دید که سکوت کند. مبارزی که تنها ماند و این خیلی سخت‌تر از جنگیدن است. مظلومیت امام‌حسن(ع) در بین ائمه بی‌نظیر است. در کتاب امام‌حسن(ع) نوشته مقام معظم رهبری نوشته شده که بعد از شهادت امام‌علی(ع) چنان استقبالی از امام‌حسن(ع‌) شد که در تاریخ بی‌نظیر است، اما این استقبال فقط چند ماه بیشتر طول نکشید و جریان منحرف داخل نظام و جامعه باعث شد، مردم از ایشان رویگردان شوند و انواع توهین‌ها و تهمت‌ها را به ایشان روا دارند؛ ‌سجاده از زیر پای ایشان بکشند و به پایشان خنجر بزنند. بعد از صلح و آتش‌بس نیز این توهین‌ها ادامه یافت. همان کاری که با امام‌حسین(ع) هم کردند؛ نامه نوشتند و ایشان را دعوت کردند اما بعد زیر حرف و قرار خود زدند. جهل و نکبت مردم زمانه باعث مظلومیت یکی از بزرگ‌ترین سرداران و قهرمانان اسلام شد.

در شعرتان امام حسن (ع) را به حضرت مسیح(ع) نیز تشبیه کرد‌ه‌اید، دلیل این تشبیه چیست؟

مسیح (ع) دمی داشت که مردگان را زنده می‌کرد، به نظرم کرامت امام حسن (ع) باعث شد، غبار از مذهب شیعه به واسطه واقعه عاشورا کنار رود. معتقدم ایشان دم مسیحایی داشت که با سکوتش، آدم‌هایی را تربیت کرد که به امام‌حسین(ع) وفادار ماندند و با شهادت خود اسلام و شیعه را زنده نگه داشتند.

عاشورا باعث شد سیدالشهدا (ع) در مرکز توجه شیعه قرار بگیرد و زندگی و تفکرات ایشان در قالب‌های مختلف عزاداری، فرهنگی و هنری بازگو شود. اما درباره امام حسن (ع) چنین به نظر می‌رسد که کم‌کاری شده، به نظرتان چگونه می‌توان ایشان را به مردم و بخصوص به جوانان شناساند؟

از همه فرآورده‌های هنری و قالب‌های ادبی برای معرفی ایشان باید استفاده شود، همان‌گونه که شیعیان از همه امکانات خود برای معرفی آقا‌عبدا... الحسین (ع) استفاده می‌کنند باید برای معرفی امام حسن مجتبی (ع) نیز بهره ببرد چون ایشان زندگی بسیار پرباری داشته و نباید از تفکرات و سبک زندگی و مبارزاتی ایشان غفلت کرد. البته معتقدم که اراده خداوند است که امام‌حسین(ع) از همه ائمه بیشتر شناخته شود و در معرض عاطفه مردم قرار گیرد. روایت است که امام حسن(ع) در زمان شهادت به برادر خود گفتند: ای حسین هیچ روزگاری مانند روزگار تو نخواهد بود! هیچ‌کدام از ائمه به اندازه امام‌حسین(ع) فرصت عشق‌بازی با خداوند را پیدا نکرد.

طاهره آشیانی

روزنامه‌نگار