گروه سياسي- هفته گذشته ايران با شرکت دولتي روس اتم قرارداد ساخت 2 راکتور اتمي جديد را امضا کرد. برخي تحليلگران امضاي اين توافق را اعلام اين مسئله که ايران درتوليد ۲۰ هزار مگاوات برق هسته اي جدي است تعبير مي کنند. به گزارش ديپلماسي ايراني امضاي قرارداد در حالي صورت مي گيرد که ايران و 1+5 در مرحله تدوين توافق جامع و امضاي آن قرار گرفته اند. غرب همواره بر محدود کردن فعاليت هاي صلح آميز هسته اي ايران تاکيد داشته است. اما دو پرسش اصلي مطرح مي شود. در ميان مذاکرات ايران و گروه 1+5 براي حصول نتيجه، هدف از عقد اين قرارداد چيست؟ آيا اين قرارداد مي تواند تاثير مثبت يا منفي بر مذاکرات اتمي ايران بگذارد؟ علي اکبر صالحي رييس سازمان انرژي اتمي در اظهارات خود مبني بر امضاي قرارداد بيان کرده است: درباره ساز و کارهايي براي مبادله سوخت هسته اي با طرف روسي تبادل نظر خواهيم کرد. پيش از اين نيويورک تايمز در گزارشي مدعي شده بود که ايران ظرفيت غني سازي محدود 5 درصد خود را پذيرفته و قرار است مابقي را براي تبديل ميله سوخت به روسيه منتقل کند. اين ادعا از سوي مسئولان ايران تکذيب شد. البته مقامات شرکتي دولتي روس اتم اعلام کرده اند که ساخت اين نيروگاه هاي جديد و نيز انتقال سوخت و تجهيزات براي اين نيروگاه ها به طور کامل تحت نظارت و کنترل آژانس بين المللي انرژي اتمي خواهد بود. از طرفي بر اساس توافقنامه ژنو، ظرفيت غني سازي در ايران مي تواند منطبق با احتياجات باشد. از اين رو ايران مي تواند با استفاده از اين بخش و با بيان اين مسئله که احدات اين نيروگاه ها بر اساس نيازها و احتياجات داخلي است، بر حق خود پافشاري کند. به همين دليل اين مسئله مي تواند برگ برنده ايران محسوب شود. در حال حاضر نيروگاه اتمي بوشهر قدرت توليد هزار مگاوات برق را دارد. در اين راستا علي اکبر صالحي در آستانه سفرش به مسکو تصريح کرده بود که توليد ۲۰ هزار مگاوات برق اتمي از تکاليفي است که مجلس شوراي اسلامي براي دولت قرار داده است. اما در خصوص اين مسئله که تا چه حد امضاي اين قرارداد تعهد آور و ضمانت اجرايي داشته، صحبتي به ميان نيامده است. از اين رو شايد اين يک قرارداد تنها در حد ابراز تمايل همکاري ميان روسيه و ايران بوده باشد. نکته ديگر آنکه شايد ايران با اين اقدام خود همچنان اين تعهد را به روسيه مي دهد که حتي در صورت حصول توافق نهايي، روابط خود را در حد گسترده با روسيه حفظ خواهد کرد. زيرا به نظر مي رسد غربي ها چندان تمايلي نسبت به همکاري با ايران در خصوص احداث نيروگاه هاي اين چنيني ندارند. به همين دليل اين قرارداد مي تواند تضميني براي روسيه باشد. از طرفي در حال حاضر روسيه با تحريم هايي از سوي غرب مواجه است و به دليل عدم پرداخت هاي مالي به منظور تامين مايحتاج خود در حوزه هاي مختلف، اقدام به يک قرارداد پاياپاي با ايران و از اين طريق اقدام به تاسيس نيروگاه در ايران کرده است. با اين حال شرکت روس اتم تصريح کرده آژانس بين المللي انرژي اتمي بر پروژه سرهم بندي سوخت هسته اي نظارت خواهد کرد و انجام اين پروژه با تبعيت کامل از معاهده ان پي تي و ساير معاهده ها و توافقنامه هاي بين المللي که ايران و روسيه آن ها را امضا کرده اند صورت خواهد گرفت. همچنين 2 طرف بر لزوم پايبندي به موارد مورد توافق در مذاکرات ۱+۵ هم تأکيد کرده اند. از اين رو با توجه به نوع قرارداد- تامين برق داخل با استفاده از نيروگاه هسته اي - و موضوع اشاره شده در توافق ژنو مبني بر توسعه ظرفيت غني سازي منطبق با نيازهاي داخلي، چندان اثري بر مذاکرات پيش رو نخواهد داشت.

ديپلماسي ايراني همچنين در تحليل ديگري با بيان اين پرسش که «اين همزماني مذاکرات ايران و ۱+۵ در مسقط با امضاي قرارداد با روسيه در مسکو که به قول صالحي «کاملا تصادفي» بود، چه پيام هايي دارد؟» نوشت: اولين پيام قرارداد با روسيه اين است که ايران در برنامه توليد ۲۰ هزار مگاوات برق اتمي جدي است و سوخت هسته اي توليد شده را براي راکتورهاي جديدي مي خواهد که درصدد ساخت آن هاست. بنابراين يک نگراني جدي غرب که سوخت هسته اي ايران براي چه مصارفي توليد مي شود، رفع خواهد شد. دومين پيام اين قرارداد اين است که ايران و روسيه وارد دور جديدي از همکاري هاي هسته اي در حوزه سوخت خواهند شد. صالحي در مسکو گفته درباره سازوکارهايي براي مبادله سوخت هسته اي با طرف روسي تبادل نظر مي کند که جزئيات آن منتشر خواهد شد. روس ها قرار است همانند نيروگاه اتمي بوشهر، سوخت نيروگاه هاي ديگر را هم خودشان تامين کنند و حتي پسماند سوخت را هم پس مي گيرند. پس چرا ايران مي خواهد سوخت بسازد، درحاليکه سازنده نيروگاه، خود آورنده و برنده سوخت آن خواهد بود؟ پاسخ را بايد در همين اشاره رئيس سازمان انرژي اتمي به «تبادل نظر درباره مبادله سوخت هسته اي با طرف روسي» جست وجو کرد، علاوه بر آن در اين گزارش روزنامه نيويورک تايمز که از سوي تهران تاييد هم نشد اما مي گفت ايران قبول کرده که در چارچوب يک توافق موقت، بيشتر اورانيوم غني شده خود را به خاک روسيه منتقل کند. اين گزارش مي گفت طبق توافق، روسيه اورانيوم غني شده ايران را به خاک خود منتقل کرده و آن را تبديل به ميله هاي سوختي قابل استفاده در نيروگاه اتمي خواهد کرد. اين کار از تغيير کاربري اورانيوم غني شده به سمت مصارف نظامي جلوگيري خواهد کرد.

طبق اطلاعات اعلام شده، نياز نيروگاه بوشهر ۱۵۰ هزار سو است، با همين سانتريفيوژهاي نسل قديم در ايران که توان جداسازي اش 1.2 سو است، ايران به ۱۲۵ هزار سانتريفيوژ فعال نياز دارد. البته با ارتقاي نسل سانتريفيوژ ها و افزايش توان جداسازيشان، به تعداد کمتري از آن ها نياز است. در وضعيت فعلي احتمال مي رود ايران همزمان با پروژه ساخت نيروگاه، وارد رايزني براي پروسه تامين سوخت آن ها شده باشد که هم به نوعي توجيه فني و اقتصادي توليد سوخت هسته اي در داخل ايران است و هم به گونه اي از چرخه ساخت و سوخت نيروگاه نظر دارد که اين خود بهترين تضمين عدم انحراف مواد هسته اي به سمت مصارف نظامي است و شايد اگر از اين منظر به توافق ايران و روسيه نگاه شود، نوعي تضمين عملي در زماني است که مذاکرات هسته اي به نقطه حساس و سرنوشت ساز خود رسيده است.