به گزارش خبرنگار جام‌جم از سنندج، گرچه حاشیه‌نشینی در شهر سنندج مسبوق به سابقه است، ولی اوج رشد حاشیه‌نشینی در شهرهای مختلف استان کردستان بویژه سنندج به اواسط دهه 70 و 80 برمی‌گردد. امروزه، نه تنها حدود 54درصد از بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی، این شهر را احاطه کرده که ساخت و سازهای نیمه‌کاره و ناتمام مسکن مهر نیز بر معضلات این شهر و زشتی منظر بصری آن افزوده است.

وضعیت حاشیه‌نشینی در سنندج به حدی نگران‌کننده و بحرانی است که در طول سال‌های 2004 تا 2010 اعتباری از سوی بانک جهانی برای پنج شهر کشور که دارای بیشترین میزان حاشیه‌نشین بودند، پرداخت شد که سنندج نیز یکی از این شهرها در کشور بود، اما حتی با وجود این اعتبار و توجه جهانی، باز چالش حاشیه‌نشینی این شهر حل نشده و بلکه روبه افزایش گذاشته است. این در حالی است که زمینه استفاده عموم مردم در مناطق حاشیه‌ای سنندج برای بهره‌مندی از تسهیلات بافت‌های فرسوده فراهم نیست، زیرا بسیاری از منازل در این مناطق قولنامه‌ای است و مردم مشکلات وثیقه‌ای دارند.

نبود امکانات؛ آسیب‌های اجتماعی

شاهوحسنی، کارشناس اجتماعی درباره علل شکل‌گیری حاشیه‌نشینی در اطراف سنندج می‌گوید: مهاجرت از عوامل موثر در شکل گیری حاشیه‌نشینی است. مهاجرت، مهاجرت اهالی روستاها و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و نیز مهاجرت افراد از هسته داخلی شهر به حواشی آن را شامل می‌شود.

وی با اشاره به این‌که در شکل‌گیری مناطق حاشیه‌نشینی حداقل در گسترش آن، نباید نقش و تاثیر عملکرد ادارات و دستگاه‌های دولتی و عمومی را نادیده گرفت، می‌افزاید: عمده ترین نماد جهانی حاشیه‌نشینی سیمای نامطلوب آن بوده که احساس، وجدان و دیدگان آدمی را می‌آزارد، ساختمان‌های فرسوده و تخریب شده نشان می‌دهد، گذرگاه‌ها و معابر، پرپیچ‌وخم و کم عرض بوده و معمولا راه دسترسی خودروهای امداد اعم از آتش‌نشانی، اورژانس و پلیس در مواقع بروز حوادث وجود ندارد.

وی تصریح می‌کند: حاشیه‌نشین‌ها از بهداشت عمومی و خصوصی در اندازه استانداردهای لازم برخوردار نیستند و انباشت زباله‌ها و عدم جمع آوری آنها، جریان فاضلاب منازل در کوچه‌ها و عدم دفع بهداشتی آن، آلودگی‌های صوتی و آلودگی هوا و... در این محلات مشهود است. به گفته این کارشناس سنندجی، بیشتر خانواده‌های حاشیه‌نشین، برای تأمین معاش خود شغل رسمی ندارند و چون این افراد عموماً بدون مهارت، تخصص و سرمایه‌گذاری هستند، به مشاغل کاذب و بعضا مجرمانه مثل دستفروشی، تکدیگری، زباله دزدی، خرید و فروش موادمخدر و مشروبات الکلی روی می‌آورند.

زدوبند و دلال بازی، عامل رشد حاشیه‌نشینی

شهرام رجبی، کارشناس و مهندس عمران دراین‌باره می‌گوید: شهر سنندج از دیرباز تاکنون به‌صورت لایه‌لایه رشد کرده و از زمان اردلان‌ها تاکنون، هر حکومتی به این شهر وارد شده، فقط لایه‌ای بر آن افزوده و عملا تغییری در بافت شهر ایجاد نکرده است.

وی می‌افزاید: اگر از چند سال گذشته که بافت سنتی شهر وجود داشت، نقشه جامعی برای سنندج تدوین و طراحی می‌شد، می‌توانستیم مثل ترکیه از بافت قدیمی به‌عنوان مرکز توریستی استفاده کرده و در بخش دیگری متناسب با نیاز و رشد جمعیت شهرسازی کنیم.

موج چهارم حاشیه‌نشینی؛ در راه

رقم 54 درصد حاشیه‌نشینی در شهرستان سنندج، آماری است که جمال ارشدی، مدیرکل امور اجتماعی استانداری کردستان به آن اشاره کرده و می‌گوید: 52 محله حاشیه‌نشین در کردستان وجود دارد که جمعیتی بالغ بر 241 هزار نفر در آنها ساکن هستند.

وی با اشاره به سه دوره زمانی شکل‌گیری حاشیه‌نشینی در شهرستان سنندج، از شناسایی 13 سکونت‌گاه غیررسمی در مرحله نخست توسعه حاشیه‌نشینی در این شهرستان خبر داده و به جام‌جم می‌گوید:‌ عباس‌آباد، حاجی‌آباد، کمربندی 17 شهریور، فرجه، شمال شهدا، غفور، گلشن، تپه شیخ محمدصادق، انتهای بلوار کردستان گردی‌گرول و تپه بهارمست از جمله سکونتگاه‌های غیررسمی شناسایی شده در دوره اول حاشیه‌نشینی در شهرستان سنندج است.

ارشدی می‌افزاید: مرحله دوم ایجاد سکونت‌گاه‌های غیررسمی در شهرستان سنندج که مربوط به سال‌های بعد از 84 است، به شکل‌گیری چهار منطقه نایسر، حسن‌آباد، ننله و گریزه منجر شده است.

وی تصریح می‌کند: موج‌سوم شکل‌گیری سکونت‌گاه‌های غیررسمی مربوط به اواسط سال گذشته بوده که شامل آساوله، قار، سرخه‌دزج، دربنده و خوشکه‌دول است.

مدیرکل امور اجتماعی استانداری کردستان ضمن ضروری دانستن‌شناسایی آسیب‌های اجتماعی در سکونتگاه‌های غیررسمی به بیان آسیب‌های موجود در مناطق حاشیه‌ای پرداخته و افزایش فعالیت باندهای موادمخدر، گسست فرهنگی، درصد بالای بی سوادی و کم سوادی و ترک تحصیل را از جمله مشکلات اصلی این مناطق بر می‌شمارد.

ارشدی در حالی به سه مرحله حاشیه‌نشینی در شهرستان سنندج اشاره می‌کند که طیب قدیمی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی کردستان درخصوص موج جدید حاشیه‌نشینی در شهرهای مختلف این استان بویژه شهر سنندج می‌گوید: موج چهارم حاشیه‌نشینی شهری در کردستان به‌دلیل خشکسالی در راه است و به همین دلیل اگر طی امسال و سال آینده در این زمینه اقدامی صورت نگیرد، وضعیت شماری از شهرهای استان کردستان در آینده‌ای نه‌چندان دور نگران‌کننده‌تر می‌شود.

زهره نادری‌مقدم

جام‌جم کردستان