مجازیست–چندی پیش مدیر «آپارات» یکی از پلتفرم های بارگذاری محتوا به علت شکایت مردمی (به دلیل بارگذاری یک گزارش خیابانی در زمینه پرسش از نحوه به دنیا آمدن کودک) از سوی دادگاه عمومی به ۱۰ سال حبس محکوم شد. هرچند این پرونده برای تجدید نظر به دادگاه رفته اما سوال مهم این است که مسئولیت بارگذاری محتوا با صاحب پلتفرم است یا ناشر؟ آیا در این زمینه با خلا قانونی مواجه هستیم؟ برخوردهای سختگیرانه چه تاثیر نامناسبی روی کسب و کارهای فضای مجازی می گذارد و مدیران پلتفرم ها باید برای نظارت بیشتر بر محتواها چه راهکاری را در پیش بگیرند. کارشناسان حوزه فاوا به این سوالات پاسخ دادند.

جعفر محمدی، رئیس کمیسیون تجارت الکترونیک سازمان نظام صنفی رایانه ای (نصر):

• پلتفرم زمانی مقصر و مسئول است که به دستور صاحب پلتفرم محتوا منتشر شده یا با تطمیع، افرادی را تشویق کرده باشد تا محتوا را بارگذاری کنند. یا مراجع ذی صلاح دستور حذف محتوای نامناسب را داده باشند و پلتفرم اصرار بر ماندن آن محتوا کرده باشد.
• اگر تخلفی رخ داد، پلتفرم باید کاربری را که محتوا را بارگذاری کرده احراز هویت کند و اطلاعات کاربر مانند شماره تماس او را تحویل مراجع ذیصلاح بدهد تا به مجرم دسترسی پیدا کنند اگر پلتفرمی تمام این شرایط را رعایت و از انتشار دوباره محتوای نامناسب جلوگیری کرد، هیچ مسئولیتی متوجه پلتفرم نیست.
• در قانون، خلایی وجود ندارد. اصولا در قانون مجازات اسلامی ماده های ۷۴۱ و ۷۵۱ کلیت بحث مطرح شده ولی باید برای پلتفرم ها فضای مجازی تفسیر شود ولی اگر در این موارد دستورالعمل هایی با صراحت بیشتر وجود داشته باشد بهتر است. چون هم پلتفرم ها دقیق وظایف خود را می دانند و هم اینکه از این دست اتفاقات کمتر رخ می دهد و از سوی دیگر نهادهای مختلف حاکمیتی نیز با یک رویه مشخص و واحد با تخلفات حوزه فناوری اطلاعات برخورد می کنند.
• چون در زمینه بحث پلتفرم ها به دادگاه عمومی شکایت شده قاضی به حوزه تحصصی فناوری اطلاعات آشنا نبود، نپذیرفته است و اعلام کرده که مدیر پلتفرم مسئول این اتفاق بوده. چون این مسائل جدید است و سیستم قضایی ما هم آموزش های کافی در این موارد تخصصی ندیده است از این رو در بین قضات شاهد این موارد هستیم. البته معاونت فضای مجازی دادستانی کل کشور کاملا به این حیطه مسلط بوده و با این موضوع کاملا موافق هستند و نظر تخصصی خود را نیز ارائه داده اند.
• پیشنهاد ویژه ما این است که دادسراهای تخصصی شکل بگیرد و این دادسراها به موارد تخصصی فناوری اطلاعات بپردازند و ارجاع شوند و با حضور کارشناسان مرتبط رسیدگی شود. حتی می توان از نظام صنفی رایانه ای که به بلوغ رسیده و دارای شورای انتظامی و داوری است، به عنوان بازوی مشورتی قضات کمک گرفت و آن را به عنوان نهاد تخصصی حوزه فناوری پذیرفت.
• البته در سازمان نصر در حال آماده کردن راهنمای مبانی حقوقی و کیفری مسئولیت پلتفرم ها هستیم تا منتشر کنیم که هم کسب و کارها حدود وظایف و مسئولیت های خود را بشناسند و دچار مشکل نشوند وهم نهادهای مختلف حاکمیتی می توانند از این مستندات استفاده کنند و به قضات به عنوان چارچوب ابلاغ کنند تا بر اساس آن بررسی شود.

محمدرضا قدوسی، مشاور کسب و کار های فضای مجازی:

• در این حوزه خلا قانونی وجود ندارد ولی باید تفاوت جدی بین صاحب اثر، ناشر و ارائه دهنده خدمات وجود داشته باشد، چرا که هر کدام مسئولیتی دارند ولی در کشور ما برای هر کدام از این بخش ها در فضای مجازی قانون شفاف و صریح و جداگانه ای وجود ندارد.
• مشکل این است که نباید یک دادگاه عمومی به این بخش رسیدگی کند. برای تصمیم گیری درباره یک موضوع فناورانه، باید دادگاه تخصصی و ویژه ورود و رسیدگی می کرد از این رو نه تنها ناهماهنگی های تصمیم گیری قانونی وجود دارد، بلکه رای صادر شده تصمیم گیری غیرتخصصی بوده است و باید در این زمینه ها نهادهای قانونی بر اساس تخصص اقدام کنند.
• در پلتفرم هایی مانند آپارات نباید زیاد سخت گرفت و از کاربران خواست تا اطلاعات کاملی برای بارگذاری ارائه دهند. پلتفرم ها معمولا ارائه دهنده خدمات هستند ولی از انجایی که داده هایی که مردم در پلتفرم ها بارگذاری و منتشر می کنند، داده های حساسی مانند سیستم های بورسی، بانکی و… نیستند بنابراین احراز هویت کامل از کاربران در دنیا مرسوم نیست و تنها با نام کاربری و رمز عبور به کاربران اجازه بارگذاری محتوا می دهند و معمولا بعد از تخلف احراز هویت صورت می گیرد که شناسایی کاربر هم طبق ماده ۳ آیین نامه جرایم رایانه ای و مصادیق محتوای مجرمانه بر عهده ارائه دهندگان خدمات اینترنتی است که داده های مشتریان را نگهداری می کنند.
• چون حجم داده های بارگذاری ها روی چنین پلتفرم هایی بسیار بالا است پس نمی توان انتظار داشت که تمام داده ها با بالاترین کیفیت نظارت شوند، به همین علت برخی مواقع در نظارت ها برخی محتواها به اشتباهی از دست ناظران در می رود.
• بهتر است پلتفرم ها از موارد پیشگیرانه مانند هوش مصنوعی و الگوریتم های تشخیص چهره و گفتار با استفاده از خبرگان نام آشنا در این حوزه برای شناسایی محتواهای نامناسب و ناهنجار استفاده کنند. از سوی دیگر باید به اطلاع کاربران خود برسانند که هرگونه محتوای بارگذاری شده خلاف قوانین کشور بر عهده خود کاربر است تا هر دیتایی را در پلتفرم بارگذاری نکنند.

مهدی کثیری، دیگر کارشناس حوزه پلتفرم ها:

• در دیگر کشورها حقوق و مسئولیت پلتفرم ها در محتوایی که کاربران منتشر می کنند، از دوش پلتفرم برداشته شده و بر عهده ناشر است.
• ناشر هم کسی است که از یک امکان نرم افزاری یا بستر نرم افزاری برای انتشار محتوای خود کمک می گیرد پلتفرمی مانند آپارات بستر انتشار محتواست و تمام مسئولیت باید به عهده ناشر باشد.
• در امریکا طبق مصوبه ای که سال ۹۶ در کنگره امریکا به تصویب رسید یک تبصره قانونی به مسئولیت های منتشرکنندگان محتوا اضافه شد به نام بند ۲۳۰ که این بند صریح ذکر می کند که مسئولیت در پلتفرم های آنلاین و تکنولوژیکی که برای انتشار استفاده می شود، بر عهده ناشر است و پلتفرم ها مسئولیتی در برابر انتشار ندارند.
• خلا قانونی نداریم چرا که قانون وجود دارد و از آنها تفسیر می شود ولی قانون، صریح و شفاف درباره مسئولیت پلتفرم ها اشاره نکرده است ولی در دنیا اگر قرار باشد از قانونی نیز تفسیر شود معمولا به نفع کسب و کارها تفسیر می شود، چرا که کسب و کارهای بر بستر فناوری اول تکنولوژی می آید بعد قانون تدوین می شود بنابراین اگر قانون پایه ای هم باشد باید به نفع کسب و کار و برای اقتصاد کشور تفسیر شود چون اگر اینگونه نباشد جلوی سرمایه گذاری در حوزه کسب و کارها را می گیرد.
• در دنیا برای حذف محتواهای نامناسب مطابق قوانین کشورشان از جامعه کاربری استفاده می کنند، پلتفرم ها از این جامعه کاربری برای گزارش دهی تخلفات کمک می گیرند و آنها خود را مسئول می دانند تا محتوای نامناسب را گزارش کنند. به عبارتی کاربران می توانند درباره محتوای منتشر شده دیگران نظر دهند و از پلتفرم بخواهند تا آن محتوای نامناسب حذف شود. چون به علت سرعت بالا در بارگذاری محتوا امکان ممیزی قبل از انتشار در قرن ۲۱ هم امکان پذیر نیست و اگر در این زمینه سختگیرانه عمل کنیم کاربران به سمت پلتفرم های خارجی می روند که محتواهای نامناسب زیادی دارند.
• در دنیا اول اینکه هر پلتفرم قوانین خاص خود را دارد و باید آن را به اطلاع کاربران خود برساند و اگر مطابق قانونش کاربران عمل نکردند، محتوا را برچسب زده و حذف کنند مانند توئیتر. از سوی دیگر باید قوانین حاکمیتی را هم کاربران رعایت کنند و پلتفرم ها باید با گزارش حاکمیت آنها را حذف کنند مانند محتوای مستهجن، خرید و فروش مواد مخدر، تجارت های غیر قانونی و…
• اگر در کشورهای پیشرفته پلتفرم های نرم افزاری بسیار رشد و پیشرفت کرده و توانستند به یکی از ابزارهای قدرت بدل شوند، به دلیل آزادی عمل در کسب وکار است. نمی توان مدیر یک کسب و کار را به دلیل مشکلات هر روزه بازخواست کرد، دادگاه برد و محکومش کرد.
• اقدام های این چنینی انرژی و انگیزه سرمایه گذاران و کارآفرینان را نیز می گیرد و تمرکز برای بالا بردن کیفیت و ارتقا، روی محدودیت سازی و نظارت و مسئولیت و پاسخگویی تمرکز می کند که این برای کسب و کار سم است. آنها باید به دنبال امنیت روانی و اقتصادی خود باشند اگر این دو را از آنها بگیرند دیگر وارد این حوزه ها نشده و سرمایه گذاری نمی کنند.

/ایران/