در یکمین سالگرد خروج آمریکا از برجام، شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران ۱۸ اردیبهشت ماه سال جاری در بیانیه‌ای ضمن اعلام کاهش برخی تعهدات برجامی، فرصتی ۶۰ روزه به طرف‌های باقیمانده در برجام از جمله طرف‌های اروپایی برای اجرای تعهدات بانکی و نفتی خود داد که این فرصت برای سومین بار هم تمدید شد و ۱۴ آبان ماه این فرصت پایان می‌یابد؛ این در حالی است که هیچ اقدامی از ناحیه طرف‌های مزبور مشاهده نشده است. در همین خصوص «ابوالفضل ظهره‌وند» سفیر پیشین ایران در ایتالیا و افغانستان در گفتگو با خبرنگار فارس، در پاسخ به این پرسش که آیا در این مدت کم باقیمانده گامی از سوی اروپا برداشته خواهد شد؟ گفت: با توجه به سابقه رفتار اروپایی‌ها و مواضعی که تا الان داشتند و نقشی که ایفا کردند، بعید می‌دانم بدون تأیید و داشتن مجوز از سمت آمریکایی‌ها، اقدام متفاوتی انجام دهند.
وی افزود: بعید می‌دانم تحولی صورت بگیرد، مگر اینکه اروپایی‌ها در نقش واسطه و لابی با طرف آمریکایی یک مجوز، تأیید یا انعطافی بگیرند که ایران را متقاعد کند که وارد گام چهارم نشود.
*گام‌های ایران متوازن کننده است/تکلیف را انجام دادیم و منتظر مطالباتیم
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در ارزیابی از گام‌هایی که تا الان برداشته شده و اینکه گام چهارم باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟ نیز عنوان کرد: ماهیت برجام به گونه‌ای است که ما امتیازاتی را که نباید می‌دادیم، دادیم و الان گام‌هایی که برمی‌داریم متوازن کننده است، برای اینکه بین تعهدات و تکالیف توازن ایجاد کند.
وی تصریح کرد: ما تکلیف خود را انجام دادیم و منتظر مطالبتمان هستیم.
ظهره‌وند با بیان اینکه طرف اروپایی آنچه را می‌خواسته به دست آورده، ولی به تعهداتش عمل نکرده، یادآور شد: به نظر من اینکه این گام‌ها چقدر طول و عرض داشته اهمیت ندارد، بلکه مهم این است که گام‌ها برداشته شود و اتفاقا برای ما فضای دیپلماسی را کماکان باز نگهداشته و حقانیت گام‌هایی را که برمی‌داریم، نشان می‌دهد و فضا را به طرف آمریکایی نداده که بی جهت جنجال آفرینی کند.
وی گفت: آنچه رئیس جمهور عنوان کرده باید برداشته شود. مهم این است که گام چهارم را برداریم و گام بعدی را باز اعلام کنیم.
*کماکان توپ را در زمین طرف مقابل نگهداریم
ظهره‌وند با بیان اینکه الان توپ در زمین طرف مقابل است و باید کماکان این توپ را در زمین طرف مقابل نگهداشت، خاطرنشان کرد: گام‌های ما متوازن کننده است، بحث خروج از برجام نیست.
سفیر پیشین ایران در ایتالیا با بیان اینکه آبرو در محیط بین‌المللی برای ۱+۴ از اهمیت برخوردار است، خاطرنشان کرد: یعنی باید نشان دهند در تراز یک کشور مستقل هستند و می‌توانند بدون هژمونی و اراده آمریکایی‌ها، نقش مستقلی در محیط بین‌الملل بازی کنند.
ظهره‌وند اضافه کرد: گام‌های ما ماهیت دیپلماسی را نه تنها به ۱+۴ بلکه به افکار عمومی این کشورها یادآور می‌شود. باید در کنار گامی که برمی‌داریم، دیپلماسی رسانه‌ای ما نیز پشتیبانی کننده این گام باشد، به خصوص در محیط بین‌الملل و فضای افکار عمومی این کشورها.
به باور این تحلیلگر مسائل بین‌الملل، این موضوع الان فشار زیادی را از طریق افکار عمومی به هیأت حاکمه‌های این کشورها وارد می‌کند مبنی بر اینکه شما یک تعهد بین‌المللی را امضا کرده و پذیرفته‌اید، ولی قادر نیستید بدون اجازه و اذن ارباب به مسؤولیت خود عمل کنید و این بر خلاف ادعای چند جانبه‌گرایی آنهاست و اگر نتوانند پاسخ متناسب را ارائه کنند، بیانگر پذیرش سلطه آمریکا و قرار داشتن در یکجانبه‌گرایی آمریکایی‌هاست که دوره آن امروز به سر رسیده است.
*از برجام به صورت یک فرصت استفاده کرده و توپ را در زمین طرف مقابل نگهداریم
وی همچنین در ارزیابی از آینده برجام عنوان کرد: پیش از این هم عنوان کرده بودم که برجام یک توافقنامه نامتوازنی بود و نباید از جنبه محتوایی، شکلی و مهندسی به این صورت اتفاق می‌افتاد. اما حالا هر چه هست، اتفاق افتاده و ما باید این وضعیت را به فرصت تبدیل کنیم.
ظهره‌وند خاطرنشان کرد: در دیپلماسی هیچ‌وقت شرایط برای کشورها تهدید یا فرصت صرف نیست؛ اگر تهدید و خسارتی به وجود آمده می‌توان در بستر برجام نیز فرصت‌هایی را تعریف و آن را به نقطه قوت مبدل کرد.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: باید کماکان از برجام به صورت یک فرصت استفاده کرده و توپ را در زمین طرف مقابل نگهداشته و حقانیت ملت ایران را در محیط بین‌الملل به اثبات برسانیم. این نکته مهمی در حقوق بین‌الملل است که وقتی معاهده‌ای در این تراز که قطعنامه شورای امنیت را پشت سر خودش دارد، نتواند عملیاتی شود، سایر قراردادها چه وضعی خواهند داشت.
وی افزود: این یکی از فرصت‌هاست که بر مجامع بین‌المللی و کشورهایی که ادعای بین‌الملل گرایی و مستقل بودن و حرکت در چارچوب منطقه‌ای و چند جانبه‌گرایی را دارند، فشار می‌آورد. به عنوان مثال در حالی که اروپایی‌ها برای خودشان در دنیا هویت مستقلی را مطرح می‌کنند؛ ولی این موضوع نشان می‌دهد که قادر به حفظ قراردادی مثل توافقنامه برجام نیستند و این برایشان بسیار گران تمام می شود. البته این ظرفیت که نقش پیشران را برای پیگیری اهداف امنیت ملی کشورها ایفا می‌کند، تا الان خدشه دار شده است.