جای تعجب نیست، آنکارا می‌گوید از خود دفاع کرده و مسکو می‌گوید هواپیمای جنگنده‌اش وارد حریم هوایی ترکیه نشده. هرکس خطوط رادار خود را نشان می‌دهد و تلاش می‌کند تقصیر را به گردن طرف دیگر بیندازد. فارغ از آنکه حقیقت چه است و کدام طرف محق، نزاع بین ترکیه و روسیه، دو بازیگر کلیدی بحران سوریه که دیرزمانی است آغاز شده، شاید در بدترین زمان ممکن به مرحله‌ای چنین معاندانه رسیده است و می‌تواند عواقب مخربی بر مذاکرات شکننده صلح سوریه و تمرکز همه گروه‌ها بر مبارزه با داعش داشته باشد. فارغ از این، روابط اقتصادی دو طرف هم به احتمال بسیار تحت‌تأثیر شرایط حال حاضر قرار می‌گیرد و صحبت‌های روز گذشته دیمیتری مدودف، نخست‌وزیر روسیه، گواهی بر این مدعاست. او در واکنش به سقوط جنگنده سوخو 24 این کشور توسط ترکیه از احتمال لغو پروژه‌های مشترک بین مسکو و آنکارا خبر داد و گفت: شرکت‌های ترکیه بازار روسیه را از دست خواهند داد. نخست‌وزیر روسیه گفت: «روابط دیرینه و دوستانه روسیه با ترکیه از جمله در زمینه‌های اقتصادی و انسانی تضعیف شده است. جبران این پیامدها بسیار دشوار خواهد بود. پیامدهای مستقیم ممکن است به لغو برخی از پروژه‌های مشترک بینجامد که در واقع به‌معنای ازدست‌رفتن جایگاه شرکت‌های ترکیه‌ای در بازار روسیه است». او ترکیه را حامی تروریسم خواند و این کشور را به منفعت‌بردن از سود فروش نفت داعش متهم کرد. هیأت ستاد نیروهای مسلح روسیه نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد که مسکو تصمیم گرفته به دلیل اقدام ترکیه در سرنگون‌کردن جنگنده روسی در آسمان سوریه، تمامی روابط نظامی خود را با آنکارا قطع کند.  «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری این کشور هم یک روز پس از آنکه اقدام ترکیه را «خنجر از پشت» خواند، به شهروندان روسیه که در خاک ترکیه هستند، نسبت به خطراتی جدی هشدار داد و از پیشنهاد وزیر خارجه روسیه به شهروندان این کشور برای خودداری از سفر به ترکیه حمایت کرد. از آن سو «رجب طیب اردوغان»، نخست‌وزیر ترکیه، هم گفت که این کشور همواره از مرزهای خود دفاع خواهد کرد. با این همه او گفت که خواهان افزایش تنش نیست. همان‌طور که انتظار می‌رفت، ناتو از ترکیه به عنوان یکی از کشورهای عضو این سازمان حمایت کرد و «باراک اوباما» رئیس‌جمهور آمریکا هم در پی ساقط‌شدن جنگنده روسی به رجب طیب اردوغان، همتای ترک خود، اطمینان خاطر داد که واشنگتن از حق ترکیه برای دفاع از تمامیت ارضی خود حمایت می‌کند. با این همه «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه، دفاع از تمامیت ارضی را توجیهی بیش نمی‌داند. لاوروف در واکنش به سقوط جنگنده روسی چنین گفت: «وزیر خارجه ترکیه مرگ خلبان روسی را صمیمانه تسلیت گفت و نسبت به آن‌چه اتفاق افتاده اظهار تأسف کرد، اما او در عین حال می‌خواهد که اقدام ارتش ترکیه را توجیه کند و می‌گوید که هواپیمای روسی حریم هوایی کشورش را نقض کرده است». با وجود جو شکننده میان دو طرف، حملات لفظی تنها نتیجه بالفعل سقوط هواپیمای روسی توسط ترکیه بوده است و هنوز اقدامی عملی در این باره صورت نگرفته است.
زنده‌ماندن یکی از خلبانان
یکی از اتفاقات روز گذشته که شاید بتوان آن را روزنه امیدی برای آرام‌کردن جو خواند، زنده‌ماندن یکی از خلبانان جنگنده ساقط‌شده روسی است. به گفته مقامات روسی، عملیات 12ساعته نجات خلبان زنده‌مانده موفقیت‌آمیز بود و او «زنده و سالم» است. هر دو خلبان جنگنده روسی که روز سه‌شنبه توسط جنگنده F-16 ترکیه هدف قرار گرفتند، با چتر نجات فرود آمدند، اما ظاهرا ترکمن‌های سوری مخالف دولت، یکی از آنها را پس از به‌زمین‌رسیدن به ضرب گلوله کشتند. «سرگئی شویگو» وزیر دفاع روسیه، در این زمینه گفت: «عملیات ویژه 12ساعته نجات خلبان، ساعت 3.40 دقیقه، به وقت محلی روسیه، با موفقیت به پایان رسید. او در نشست وزارت دفاع با تشکر از همه کسانی که در این عملیات پرمخاطره جان خود را برای نجات این خلبان به خطر انداختند، از مستقرشدن این خلبان در پایگاه هوایی روسیه خبر داد. به گزارش خبرگزاری «لایف نیوز» روسیه، 18نفر از نیروهای ویژه سوریه با همراهی شش‌نفر از اعضای یکی از یگان‌های حزب‌الله لبنان عملیات نجات خلبان را انجام دادند. آنطور که این خبرگزاری گزارش داده، خلبان روسی پس از فرود چندین ساعت پنهان شده بوده و با سیگنال‌های رادیویی پیدا شده است. در این میان هلیکوپتر نجاتی که برای یافتن خلبان گم‌شده به منطقه فرستاده شده بود به دلیل شلیک شورشیان مجبور به فرود اضطراری شد و یکی از نظامیان روسی حاضر در این پرواز، کشته شد. هر سه این افراد، به گفته پوتین، بالاترین نشان افتخار نظامی این کشور را دریافت می‌کنند.
ایجاد ستاد مشترک
در این میان سازمان ملل متحد و ناتو در حالی ترکیه و روسیه را به خویشتن‌داری و حفظ آرامش ترغیب کرده‌اند که با وجود خشم مقامات روسی، هیچ بحثی از واکنش نظامی، قطع روابط دیپلماتیک و یا اخراج سفیر ترکیه از مسکو در نگرفته است. با این حال شکی نیست که لحن روابط دو کشور تغییر چشمگیری می‌کند. سرگئی لاوروف روز گذشته سفر برنامه‌ریزی‌شده خود به آنکارا را لغو کرد و از شهروندان این کشور خواست که به دلیل تهدیدات تروریستی از سفر به ترکیه اجتناب کنند. یکی دیگر از اقدامات روسیه، فرستادن آخرین مدل ناوشکن مجهز به سامانه موشکی کروز به پایگاه هوایی خود در شهر «لاذقیه» بود. به گفته مقامات روسی، هدف از این اقدام پشتیبانی از عملیات‌های هوایی روسیه در خاک سوریه است اما احتمالا مانور قدرت در برابر ترکیه هم یکی دیگر از اهداف این انتقال است. باوجود نگرانی‌ها از بالاگرفتن تنش و به خطر افتادن مبارزه با داعش، سفیر روسیه در فرانسه، روز گذشته از آمادگی روسیه برای «ایجاد ستاد مشترک» مبارزه با داعش خبر داد، ستادی که روسیه در آن با فرانسه، ایالات متحده و حتی ترکیه همکاری خواهد کرد.