ایران به لحاظ حوادث غیرمترقبه، جزو کشورهای بلاخیز جهان محسوب شده که روی کمربند زلزله واقع شده است. زلزله علاوه بر تاثیرات مخرب اقتصادی و اجتماعی، تاثیرات سوء دیگری نیز داشته که حتی می‌تواند فرا‌تر از خود رویداد زلزله باشد.

زلزله‌ای که در استان کرمانشاه روی داد، بیش از نیمی از شهرستان‌های استان را به صورت مستقیم و فرا‌تر از سطح استان و مناطق آسیب دیده را به صورت غیر مستقیم تحت تاثیر قرار داده‌است.

این سانحه غم انگیز زیان‌های جانی و مالی فراوانی را به ساکنان شهر‌ها و روستاهای آسیب دیده وارد کرد. بدون شک صورت انسانی مساله و خسارت‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و همچنین کالبدی این واقعه بیش از هر چیزی حايز اهمیت است و به تبع اهمیت آن، بازتاب‌های فراوانی هم در جامعه داشت.

مساله مهمی که در این سانحه و دیگر زلزله‌های رخ‌داده در کشور به آن توجه نشده است، مصايب زیست محیطی پس از وقوع زلزله است. حق داشتن زندگي سالم در محيط زيستي سالم، جزو حقوق اوليه بشر بوده است اما زیست محیطی ناشی از زلزله به طور عام بر محیط زیست و به طور خاص بر انسان تاثیر می‌گذارد و ضرورت دارد که خطرات زیست محیطی ناشی از زلزله در برنامه‌های مدیریت بحران مورد توجه قرار گیرد.

بی‌توجهی به مسائل زیست محیطی پس از وقوع زلزله، مشکلات فراوانی را به بار خواهد آورد؛ چرا که محیط‌ زیست به طور مستقیم اجتماع و اقتصاد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بی‌توجهی به آن سبب مشکلات بیشتر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خواهد شد.

یکی از مهم‌ترین اثرات زیست محیطی ناشی از زلزله، آلودگی شیمیایی و میکروبی آب‌های زیر زمینی و سطحی است. تکان‌های زلزله و حرکت‌ بخشی از زمین و تخریب برخی از تاسیسات از جمله مخازن ذخیره نفت، سیستم جمع آوری فاضلاب و مخازن سطحی برسفره‌های آب‌های زیرزمینی و منابع آب سطحی اثرات سوئی دارند. براساس اظهارات مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمانشاه، بعد از وقوع زلزله اخیر استان، کدورت چشمه‌های آب تامین کننده مناطق آسیب دیده افزایش یافته و بخشی از تاسیسات آبی نیز دچار آسیب شده است.

با توجه به کمبود منابع آبی منطقه و کاهش چشمگیر آن در سال‌های اخیر، نیاز به حفاظت از منابع آبی و بررسی آلودگی منابع آب شرب مناطق آسیب دیده، امری ضروری به نظر می‌رسد. زباله‌های خانگی، نخاله‌های ساختمانی و پسماندهای عفونی و بیمارستانی از منابع اصلی آلودگی زیست محیطی به حساب می‌آیند که باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرند. میکروارگانیسم‌های بیماری زا، مواد شیمیایی پزشکی و انتشار آلاینده هوا همچون دی‌اکسین‌ها و فلزات سنگین از خطرهاي مهم زباله‌هاست.

این آلاینده وارد آب، خاک و هوا شده و از طرق مختلف بر محیط‌زیست تاثیر می‌گذارند.

متاسفانه محدودیت زمانی پس از وقوع زلزله ایجاب می‌کند آوار برداری به سرعت انجام گیرد. آوار‌ها و نخاله‌های ساختمانی حاوی آلاینده‌های سمی از جمله فلزات سنگین و ترکیبات آلی سمی پایدار هستند.

تخریب و تخلیه آوار‌ها موجب آلودگی آب و خاک شده و بر سلامت انسان و تنوع زیستی تاثیر می‌گذارد که نمونه این مساله کم و بیش در زلزله رخ داده در ورزقان (سال ۱۳۹۱) مشاهده شد. بنابراين دپوی پسماند و نخاله در مناطق تحت تاثیر زلزله و مکان‌های اسکان موقت زلزله‌زدگان در مکان مناسب و مدیریت موثر دفع پسماند‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.

تخریب پوشش گیاهی، قطع درختان، ایجاد اختلال در سیستم‌های آب و خاک و تاثیر بر اکوسیستم از دیگر اثرهاي زیست‌محیطی زلزله هستند.

شروع سرما در مناطق زلزله‌زده و عدم اسکان همه آسیب‌دیدگان در کانکس و فضاهای سرپوشیده و برطرف کردن نیازهای گرمایشی آن‌ها، احتمال تخریب و کاهش پوشش گیاهی و قطع درختان را به دنبال دارد که اثرات کوتاه و بلند مدتی را براکوسیستم وارد می‌كند.

بنابراین، افراد و سازمان‌ها باید نسبت به تبعـات زیست محیطی پس از زلزله آگاهی‌های لازم را برای مواجهه با این سانحه در قبل و بعد از آن داشته باشند و به ارزیابی و مدیریت زیست محیطی در برنامه‌های جامع مدیریت بحران این نوع سانحه‌ها اهمیت داده‌شود.