خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها: با آمدن ماه محرم، شهر تبریز همانند سراسر نقاط کشور جامعه سیاه به تن کرده و در کوچه به کوچه آن صدای مراسم عزاداری و ناله‌های «یا حسین» مردم این شهر به گوش می‌رسد اما مراسمی که جلوه‌ای خاص به شهر تبریز در این روزها می‌بخشد، آیین عزاداری ویژه بازار تبریز، بزرگترین بازار سرپوشیده جهان است، آیینی که به یکی از زیباترین و قدیمی‌ترین مراسم‌های عزاداری در کل تاریخ کشور تبدیل‌شده است.
علاوه بر مردم خود تبریز که برای رسیدن این ایام و سینه‌زنی در مراسم عزاداری ویژه بازار تبریز ثانیه‌شماری می‌کنند، خود بازاریان هم از چندین روز قبل بساط مراسم عزاداری در این بازار را پهن کرده و رخت سیاه بر تن آن می‌پوشانند تا با رسیدن روزهای تاسوعا و عاشورا مغازه‌های خود را چند روزی هم که شده تعطیل کرده و میزبان عزاداران حسینی از سراسر محله‌های قدیمی تبریز باشند.
آیین سوگواری ویژه بازار تبریز از هشتم تا ۱۲ محرم ادامه دارد که در روزهای عاشورا و تاسوعا جلوه خاصی می‌یابد و شاید کمتر عزاداری را در سطح شهر بتوان یافت که بعدازظهر این دو روز در بازار تبریز حضور نیابد.
قرعه‌کشی برای حضور هیئت محلات در مراسم عزاداری بازار تبریز
وجود هیئت‌های عزاداری از تمامی محلات باسابقه تبریز بر اعتبار این آیین عزاداری افزوده است به‌گونه‌ای که هیئت‌های مذهبی عزاداری برای شرکت در این آیین و عزاداری در بازار تبریز از ماه‌ها قبل اقدام به نام‌نویسی می‌کنند و حتی برای تعیین روزهای عزاداری خاص هرکدام از این هیئات بین نام محلات حتی گاهی قرعه‌کشی‌هایی انجام می‌شود.
یکی از هیئت داران باسابقه شهر تبریز با اشاره‌ای به این مراسم قدیمی می‌گوید: شیوه عزاداری در بازار تبریز باگذشت زمان بسیار، همچنان شکل سنتی خود را حفظ کرده است و حضور هیئات مذهبی قدیمی محلات نیز سبب شده تا مردم شهر رغبت خاصی به حضور در این مراسم عزاداری داشته باشند.
یوسف قدرتی ادامه می‌دهد: نزدیک به ۳۰ هیئت عزاداری محلات قدیمی تبریز ازجمله محله‌های سرخاب، دوچی (شتربان)، خیاوان (خیابان)، نوبار (نوبر)، ورجی باشی، سیلاب، اهراب، قره‌آغاج، لیلاوا و باغمیشه روزها قبل از فرارسیدن عاشورای حسینی برای شرکت در این مراسم اعلام آمادگی می‌کنند.
وی می‌افزاید: ترتیب حضور این دسته‌ها قبل از شروع مراسم مشخص‌شده و با توجه به این ساعت تعیین‌شده، هیئت‌ها وارد بازار شده و به شکل سنتی و مطابق با آیین‌های محله خود عزاداری می‌کنند که وجود این تنوع در عزاداری‌ها برای هرکسی جالب‌توجه است.
ترکیب دسته‌های بازار؛ عرب، عجم و زنجیرزن
قدرتی در ادامه در خصوص ترکیب این دسته‌های عزاداری بازار می‌گوید: هر محله برای خود سه دسته عرب، عجم و سینه‌زن دارد که در ابتدا دسته عرب با شیوه خاص دودستان خود را بر روی سینه می‌کوبند، دسته دوم یعنی عجم نیز به دنبال آنان واردشده و به شکل آرام و با یکدست به سینه می‌زنند و در انتها نیز دسته زنجیرزن محله وارد بازار شده و به عزاداری می‌پردازند و به‌این‌ترتیب نوبت محله دیگر و اجرای عزاداری توسط دسته‌های عجم، عرب و زنجیرزن آن محله می‌شود.
این پیر غلام حسینی می‌افزاید: دسته‌ها به ترتیب وارد بازارچه‌ها و تیمچه‌های این بازار بزرگ می‌شوند و غالباً هر محله در بازار مظفریه به کار خود پایان می‌دهد.
تعطیلی تمامی مغازه‌ها در طول روزهای عزاداری
یکی از بازاریان باسابقه تبریز نیز در خصوص شور و حال ویژه بازار تبریز در طول ایام عزاداری حسینی می‌گوید: در طول این پنج روز اکثر بازاریان مغازه‌های خود را بسته و به شکل هماهنگی تمامی مغازه‌های بازار تعطیل می‌شوند تا این بازار تاریخی برای برگزاری آیین عزاداری آماده شود.
احمد محمدیان ادامه می‌دهد: اما برخی مغازه و حجره‌هایی که در مسیر عزاداری قرار دارند در این‌روها به پذیرایی از عزاداران و عاشقان حسینی می‌پردازند و با چای، خرما و نان و پنیر از آن‌ها پذیرایی می‌کنند.
وی در خصوص میزان استقبال مردم از این آیین عزاداری می‌گوید: آنچه در این مراسم خود را بیشتر از همه نمایانگر می‌سازد حضور پیرمردان در کنار خردسالان و جوانان است به‌گونه‌ای که در اکثر هیئت‌های عزاداری محلات می‌توان حضور این پیشکسوتان محلات مختلف شهر را حس کرد هرچند حتی این مراسم سبب شده است تا گردشگران زیادی از دیگر شهرها برای دیدن مراسم باشکوه عزاداری در این چند روز در بازار تبریز حضورداشته باشند.
این پیشکسوت بازار تبریز ادامه می‌دهد: در طول این چند روز، مراسم عزاداری به دلیل استقبال بالای مردم از شبکه استانی صداوسیما پخش زنده می‌شود اما بااین‌حال با نیم‌نگاهی به بازار تبریز در طول این روزها شاهد فشار جمعیتی بالا و عزاداری باشکوه عاشقان حسینی می‌توانیم باشیم.
میزبانی بازار تبریز از عزاداران حسینی تا پاسی از شب
یکی دیگر از بازاریان تبریز نیز در خصوص حضور دسته‌های مختلف عزاداری از محلات قدیمی تبریز در این عزاداری می‌گوید: در روزهای عاشورا و تاسوعا به دلیل تعداد زیاد محلات و جمعیت بسیار زیاد، عزاداری‌ها تا پاسی از شب هم ادامه می‌یابد هرچند حتی در ساعات پایانی شب هم‌فشار جمعیتی در بازار تبریز بسیار بالاست.
کریم توانی ادامه می‌دهد: علاوه بر مراسم‌های عزاداری سینه‌زنی و زنجیرزنی، مراسم‌های شبیه‌خوانی و مرثیه‌خوانی نیز در این بازار برگزار می‌شود به‌طوری‌که بعدازظهر عاشورا یکی از دسته‌ها مراسم شبیه‌خوانی اجرا و در مراسم شام غریبان نیز یکی دیگر از دسته‌ها با در دست داشتن شمع در کل بازار می‌گردند.
وی ادامه می‌دهد: هم‌چنین در بعضی تیمچه‌های بازار همچون حاج شیخ و حاج محمدقلی مراسم مرثیه‌خوانی توسط جمعی از علمای بزرگ استان اجرایی می‌شود.
توانی با اشاره به وجود تعداد زیادی مسجد در داخل بازار تبریز می‌گوید: عصر روز نهم نیز بازار تبریز شکل خاصی به خود می‌گیرد و عزاداران حسینی با شرکت در مراسم شمع گذاری برای گذاشتن شمع‌های خود در مساجد موجود در بازار راهی این منطقه شده و جلوه خاصی به این بازار مسقف می‌دهند.
آیین عزاداری بازار تبریز سه سالی می‌شود که در شمار آیین‌های ثبت ملی شده کشور درآمده است، آیین عزاداری که ریشه در تاریخ کهن تبریز دارد و شیوه برگزاری سنتی آن شاید نه‌تنها برای مردم این شهر که برای تمامی مردم کشور جالب باشد.
با فرارسیدن ایام عزاداری حسینی بازار تبریز نیز همانند تمامی کوچه و محله‌های این شهر به استقبال آیین عزاداری سید و سالار شهیدان می‌رود تا نمادی از عزاداری پرشور مردم نخستین پایتخت تشیع جهان اسلام در طول این ایام باشد.
خبرنگار: فائزه زنجانی