Image copyright ISNA

سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی در اطلاعیه‌ای در روز پنجشنبه، ٩ مهر (١ اکتبر)، آمار نهایی کشته شدگان ایرانی واقعه منا را اعلام کرده اما احتمال افزایش این آمار مطرح شده است. پیشتر وزیر بهداشت ایران از ابراز تسلیت پادشاه عربستان به مناسبت کشته شدن زائران ایرانی خبر داده بود.

در اطلاعیه این سازمان که از رادیو و تلویزیون دولتی پخش شده، آمده است که هفت روز پس از واقعه ازدحام جمعیت در جریان بخشی از مناسک حج و جستجوی بی وققه و شبانه روزی تمامی بیمارستان ها و مراکز درمانی در شهرهای مکه، جده و طائف و مناطق منا و عرفات، وضعیت مصدومین و مجروحین این حادثه کاملا مشخص شده و نشان می‌دهد که تعداد حجاج ایرانی که در جریان انجام مناسک حج در منا کشته شدند ۴۶۵ نفر است. اسامی قربانیان این واقعه بعد از ظهر پنجشنبه انتشار خواهد یافت.

در عین حال، شبکه مرکزی خبر به نقل از رئیس سازمان حج و زیارت گزارش کرده که این ارقام براساس گزارش نمایندگی رهبر جمهوری اسلامی و براساس شمارش اجساد تهیه شده و امکان افزایش آن وجود دارد.

به گزارش رسانه‌های خبری ایران، غضنفر رکن آبادی، سفیر سابق ایران در لبنان، محمد رحیم آقایی‌پور، سفیر سابق ایران در اسلوونی، حسن حسینی مقدم، سرپرست سابق سفارت جمهوری اسلامی در آلمان و همچنین حمیدرضا حسینی، سرکنسول ایران در مرو و همچنین خبرنگار شبکه خبر نیز در میان قربانیان این واقعه هستند.

روابط عمومی سازمان حج و زیارت همچنین گفته است که سال جاری، ۶۴ هزار زائر ایرانی به عربستان اعزام شدند که قرار است با ٢١٨ پرواز از فرودگاه های جده و مدینه به ایران بازگردند. در حال حاضر، ١٤ زائر ایرانی نیز در بیمارستان‌های عربستان بستری هستند.

براساس این گزارش، چند فروند هواپیمای پهن پیکر نیز برای انتقال اجساد کشته‌شدگان آماده پرواز به جده است که به محض دریافت اجازه فرود، به سوی عربستان پرواز خواهند کرد.

پیشتر، حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت ایران که به عربستان سفر کرده تماس‌های خود با مقامات آن کشور در مورد وضعیت قربانیان ایرانی و ترتیبات بازگرداندن اجساد آنان به ایران را تشریح کرده بود.

روز پنجشنبه گذشته، ازدحام جمعیت در جریان برگزاری بخشی از مناسک حج باعث کشته و زخمی شدن شماری از زائران شد. آماری که تا کنون به طور رسمی از سوی مقامات سعودی و کشورهای دیگر از جمله ایران منتشر شده نشان می‌دهد که زائرانی از بیش از بیست کشور در میان کشته‌شدگان این واقعه بوده‌اند اما شمار قربانیان ایرانی این واقعه به مراتب بیش از سایر کشورهاست.

وزیر بهداشت ایران گفته که "مهمترین مساله پیگیری مفقودین و انتقال پیکر جان‌باختگان و مجروحین به کشور بوده" و افزوده است که در ملاقات با مقامات سعودی "اطمینان پیدا کردیم که هیچ ایرانی بدون اجازه دولت و بستگان دفن نخواهد شد." مقامات جمهوری اسلامی بر جلوگیری از دفن اجساد قربانیان ایرانی در مکه و بازگرداندن آنها به ایران تاکید بسیار داشته‌اند.

حسن قاضی‌راده هاشمی همچنین با مثبت توصیف کردن جلسات خود با مقامات سعودی گفته است: "آنان ضمن اعلام تسلیت پادشاه سعودی به رهبر معظم انقلاب و دولت و مردم ایران، اطمینان دادند که هیچ ایرانی در مکه دفن نشده و در انتقال جان‌باختگان تسریع خواهد شد." وزیر بهداشت ایران گفته است که مقامات سعودی "تاکید کردند که آنها هم اندوه دارند."

آقای هاشمی با اشاره به سخنرانی آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در روز چهارشنبه، گفته است "مقام معظم رهبری، ضمن بیانات پر صلابت و حکیمانه‌شان بر اولویت برادری و مودت میان مسلمانان تاکید کردند و امیدوارم با همین روحیه مثبت و فضای گفتگو، بتوانیم بر مشکلات و نارسایی‌هایی که تا کنون بوده غلبه کنیم."

آژانس مطبوعاتی سعودی - خبرگزاری دولتی عربستان - هم خبر ملاقات وزیران بهداشت آن کشور با همتای ایرانی او را درج کرده و نوشته است که در جریان این ملاقات، "وزیر سعودی مراتب تسلیت دولت ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود ... به دولت ایران و خانواده کشته‌شدگان را ابلاغ کرد و آمادگی دولت پادشاهی سعودی برای همکاری با دولت ایران را ابراز داشت" و افزوده است که وزیر بهداشت ایران نیز از تلاش‌های عربستان برای رسیدگی به وضعیت زخمی‌ها قدردانی کرد.

همزمان، اختلاف نظر در مورد شمار قربانیان واقعه منا همچنان ادامه دارد. منابع سعودی شمار قربانیان را ٧۶۹ و شمار زخمی ها را ٩٣۴ نفر اعلام کرده و در توضیح اظهارات برخی منابع در مورد بیشتر بودن شمار اجساد گفته‌اند که تعدادی از جنازه‌ها به کسانی تعلق دارد که به دلایل دیگری درگذشته‌اند و در کنار اجساد کشته‌شدگان در سردخانه نگه داری می‌شوند.

مقامات و رسانه‌های خبری دولتی جمهوری اسلامی تاکید داشته‌اند که بیش از چهار هزار نفر در این واقعه کشته شده‌اند و خبرگزاری صدا و سیماگفته است که دولت عربستان "ترفند سانسور درباره آمار جان باختگان و مفقودان را در پیش گرفته" و افزوده است: "رژیم میهمان‌کش سعودی از دیروز که آمار جان باختگان ۴١٣٧ نفری را از طریق سایت وزارت بهداشت خودشان منتشر و پس از چند ساعت حذف کردند، هیچ آمار جدیدی منتشر نکردند."

این خبرگزاری با اعلام اینکه "آمار همان ۴۱۷۳ جان باخته است" از وجود تعدادی کانتینرهای حاوی اجساد کشته شدگان واقعه منا در مکه خبر داده و نوشته سعودی‌ها خبری هم از ٢١ کانتینر حاوی پیکرهای قربانیان منتشر نکرده‌ که گفته شده هریک ازاین کانتینرها که معمولا ظرفیت ١٠٠ الی ١٥٠ پیکر را دارد با بیش از ٣٥٠ جسد پر شده است.

معمولا برای زائران مسلمان در صورت درگذشت هنگام زیارت اماکن مقدس مذهبی، دفن در همان محل مطلوب دانسته می‌شود، اما مقامات جمهوری اسلامی تاکید داشته‌اند که دولت و خانواده‌های همه کشته‌شدگان واقعه اخیر در منا خواستار بازگشت اجساد قربانیان و دفن آنان در ایران هستند. برخی منابع خبری جمهوری اسلامی این زائران را شهید خوانده‌اند و انتظار می‌رود مراسم عمومی مفصلی برای تشییع اجساد آنان برگزار شود. مقامات جمهوری اسلامی دولت عربستان را مسئول واقعه منا معرفی کرده‌‌اند و تا کنون تجمع‌هایی هم برای محکوم کردن عربستان سعودی در ایران سازمان داده شده است.

از زمان انقلاب سال ١٩٧٩ و تشکیل جمهوری اسلامی در ایران، روابط بین حکومت به رهبری روحانیون شیعه در این کشور و حکومت خاندان سلطنتی وهابی در عربستان دستخوش نشیب و فراز و غالبا سرد بوده است. در چند سال‌ اخیر، موضعگیری متفاوت دو حکومت در قبال جنگ داخلی سوریه و اختلافات فرقه‌ای در عراق و اخیرا، بر سر درگیری‌های نظامی در یمن تیره بوده است.

در حالیکه ایران از حوثی‌های یمن حمایت می‌کند، عربستان که همراه با سازمان ملل و اکثر کشورهای جهان، دولت در تبعید آن کشور را به رسمیت می‌شناسد، برای بازگرداندن این دولت به قدرت، در راس ائتلافی از کشورهای منطقه به عملیات هوایی علیه حوثی‌ها مبادرت کرده است. پس از بروز واقعه منا، برخی از منابع جمهوری اسلامی عامل این حادثه را ناکافی بودن نیروهای امنیتی سعودی برای حفظ نظم در جریان اجرای رمی جمرات ذکر کرده و دلیل آن را کمبود نفرات به درگیری نظامی سعودی در یمن دانستند.