درحالیکه مقامات سعودی با مقصر جلوه دادن زائران سعی در توجیه اشتباهات خود دارند، بعضی از شاهدان عینی کوتاهی مسئولان سعودی را عامل فاجعه مرگبار در منا می دانند.
خالد الفالح وزیر بهداشت عربستان سعودی بی‌نظمی زائران را علت حادثه مرگبار منا اعلام کرده و گفته است اگر زائران «دستور العمل‌ها را دنبال می‌کردند»، چنین فاجعه ای روی نمی‌داد.
اما شاهدان عینی روایت متفاوتی از وقوع این فاجعه دارند.
برخی از نجات یافتگان می گویند ازدحام مرگبار زمانی رخ داد که نیروهای امنیتی سعودی خیل حجاج را به خیابان باریکی هدایت کردند که خروجی نداشت.
عبدالله لطفی، زائر 44 ساله مصری یکی از کسانی است که از نزدیک شاهد وقوع فاجعه بوده است.
او در مصاحبه با نشریه گاردین گفت: «دیدم یک نفر پایش لغزید و روی شخصی افتاد که سوار بر ویلچر بود. بعد از آن چند نفر دیگر روی او افتادند. (بعد از آن) مردم سوار هم می شدند تا بتوانند نفس بکشند... مثل یک موج بود. یک لحظه جلو می رفتی و سپس ناگهان عقب کشیده می شدی»
یک شاهد عینی دیگر که خود را دکتر عبدالرحمن معرفی کرده در مصاحبه با خبرگزاری اسوشیتد پرس گفت:«دیدم زائران روی زمین می افتادند و زیر دست و پا می ماندند. صدای فریاد زنان و افراد مسن را می شنیدم که کمک می طلبیدند... به سختی تلاش کردم که (از میان جمعیت) بیرون بیایم. لباسهایم از تنم درآمد و پاره پاره شد ولی اهمیتی ندادم و توانستم بیرون بیایم»
نیروهای امنیتی عربستان بحران مضاعف ایجاد کردند
دکتر عبدالرحمن با اشاره به نقش نیروهای امنیتی سعودی در وخیم تر کردن بحران گفت: «سپس سعی کردم وارد یکی از چادرهای مجاور شوم اما نیروهای امنیتی راه را مسدود کرده بودند و نمی گذاشتند کسی وارد شود و این مسئله بحران مضاعف ایجاد کرد.»
«من متوجه شدم که مشکل اصلی کمبود راههای خروج اضطراری بود بخاطر اینکه می بایست هر 50 متر یک خروجی برای مسیر تعبیه می شد.»
وی با انتقاد از نقش مقامات سعودی در کنترل بحران گفت مسئولان در رسیدگی به این مسئله بسیار کند عمل کردند.
«نیروهای ستاد بحرانهای غیرمترقبه را دیدم اما آنها خیلی دیر آمده بودند...»
احمد ابوبکر، زائر 45 ساله اهل لیبی ضمن مقصر دانستن مقامات سعودی در فاجعه مرگبار منا در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه گفت:
«خیل جمعیت در حال افزایش بود. نیروهای پلیس همه خروجی ها به کمپ حجاج را بسته بودند و فقط یکی را باز گذاشته بودند... آنها هیچ کاری بلند نبودند. حتی نشانی جاده ها و اماکن اطراف را بلد نبودند!»
ویدئو لحظه وقوع ازدحام مرگبار در منا
در همین حال عرفان العلوی، رئیس بنیاد میراث اسلامی که از نزدیک شاهد وقوع فاجعه بود گفت: نیروهای پلیس اصلا بلد نبودند چگونه با حجاج ارتباط کلامی برقرار کنند. آنها نمی توانستند جمعیت را کنترل کنند»
توهین به حجاج
یک زائر اهل مصر هم ضمن انتقاد از برخورد نیروهای پلیس سعودی گفت آنها به حجاج آفریقایی تبار توهین می کردند.
«نیروهای زیادی در آنجا جمع شده بودند اما هیچ کاری نمی کردند. یکی از آنها به من گفت بیا این نعش مصری را شناسایی کن!»
فساد دولتی، بی برنامگی مقامات سعودی عامل اصلی فاجعه منا
در همین حال فعالان سیاسی که بخاطر ترس از سرکوب رژیم آل سعود از معرفی خود امتناع می ورزند، فساد دولتی و بی برنامگی را دلیل اصلی فاجعه مرگبار روز پنجشنبه در منا اعلام کردند.
یک فعال سیاسی اهل شهر مکه به گاردین گفت: « ما اصلا از این اتفاق تعجب نمی کنیم. ما همیشه در موسم حج منتظر وقوع بدتر هستیم.»
«شاید این مسئله در کشورهای دیگر عادی نباشد اما با توجه به سطح گسترده فساد در این کشور هر چیزی ممکن است به سادگی تبدیل به یک فاجعه برا ما شود. ما باید انتظار فجایع بدتر از این را داشته باشیم.»
وی با اشاره به طرح توسعه بیست ساله در اطراف شهر مکه گفت مقامات آل سعود فقط یک بیمارستان برای ارائه خدمات به حجاج ساخته اند و حتی یک سیستم اطفاء حریق در مسجد الحرام تعبیه نکرده اند.
فاجعه مرگبار سرزمین منا به روایت حاجیان ایرانی
هر سال در موسم حج بیش از دو میلیون زائر از سراسر جهان برای بجای آوردن مناسک حج به عربستان سفر می کنند. در مراسم حج امسال، به گفته مقامات سعودی تاکنون نزدیک به 1000 نفر (در حادثه منا و سقوط جرثقیل در مکه) جان خود را از دست داده اند. حوادث اخیر شبهات جدی در مورد بی کفایتی مقامات سعودی در اداره بزرگترین مراسم عبادی در جهان اسلام بر انگیخته است.
∎