به گزارش نامه نیوز ، کشاورزان را نگهبانان زمین می‌دانند. زمینی که مردم جهان از آن تغذیه می‌کنند و حیاتشان در گرو حیات زمین است.

با این همه مروری بر اخبار چند وقت اخیر نشان می‌دهد که کشاورزان مناطق مختلف کشور، سهوا یا در برخی مواقع عامدانه اقداماتی انجام می‌دهند که به دنبال آن منابع طبیعی آب و خاک که محصولات کشاورزی از وجود این منابع تامین می‌شوند، را به مخاطره می‌اندازند.

در بعضی مواقع مخاطراتی که برای منابع طبیعی ایجاد می‌شود تاثیرات جبران‌ناپذیری دارند. مثلا با توجه به وجود بحران آب در کشور، جایی برای استفاده نادرست از منابع آبی که 90 درصد آن در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، وجود ندارد.

ولی گزارش‌هایی می‌رسد مبنی بر اینکه کشاروزان در زمینه‌های مختلف به موضوع بحران آب بی‌توجهی کرده و اقداماتی انجام داده‌اند که منجر به اتلاف بیش از حد منابع آبی شده است. برای نمونه در ابتدای سال زراعی جاری، مسوولان جهادکشاورزی بارها اعلام کرده‌اند که به دلیل وجود بحران آب در ایران باید کشت محصولات آب‌بری مانند هندوانه محدود شده و به فکر محصولات جایگزینی به جای محصولات آب‌بر بود تا ضمن برطرف کردن احتیاجات غذایی مردم، برای کشاورزان سود منطقی هم داشته باشد.

ولی با رسیدن به فصل برداشت محصولات کشاورزی مشخص شد که نه‌تنها هشدارهای مربوط به کم‌آبی و کشت محدود محصولات آب‌بر، نتیجه‌بخش نبوده بلکه در مواردی نتیجه‌ عکس داده است. به این معنی که هشدارهای مربوط به کشت نکردن هندوانه کشاورزان را ترغیب کرده است که به کشت بیشتر هندوانه بپردازند! چرا که احتمال می‌دادند که ممکن است با ایجاد محدودیت برای کشت هندوانه قیمت آن بالاتر رود.

نتیجه چنین اقدامی این بود که بازار با مازاد بیش‌از حد هندوانه، این محصول پر آب، مواجه شد و قیمت آن به کیلویی 100 تومان رسید!

چه بسیار هندوانه‌هایی که برای نداشتن سود از بته خارج نشده و به میادین نرسیدند و چه بسیار هندوانه‌هایی که به دلیل بالا بودن هزینه‌های حمل‌ونقل آن که بیش‌از قیمت نهایی هندوانه تمام می‌شد به میوه‌فروشی‌ها نرسیدند.

از آتش زدن خاک حاصل‌خیز تا تبدیل کردن آن به مرتع!
مصرف بی‌محابای آب فقط یکی از اقدامات تخریب‌گرانه است. چندی پیش علیرضا شعبان‌نژاد، رئیس سازمان جهاد کشاورزی اظهار کرد: هنوز شالیکاران برای از بین بردن آفت کرم ساقه‌خوار برنج، آن را آتش می‌زنند. آنها همچنین کاه و کلش زمین‌های خود را آتش می‌زنند، در حالی که این کار باعث می‌شود حاصلخیزی خاک از بین برود و زمینه نابودی عناصر و موجودات زنده فراهم شود.

او اضافه کرده بود:‌ در این عمل ظرفیت نگهداری آب از بین می‌رود، رطوبت خاک کم شده و فرسایش خاک افزایش می‌یابد.

مجتبی شادلو، رئیس اتحادیه باغداران نیز در این زمینه اظهار کرده بود: وجود کاه و کلش در زمین‌های کشاورزی بسیار مفید است، چون می‌توانند به عنوان علوفه مورد استفاده دام قرار گرفته و هم می‌تواند در تولید کود موثر باشد و همچنین برای مبارزه با کرم ساقه‌خوار نیز راه‌های متعددی وجود دارد.

او یادآور شد: روش آتش زدن ساقه‌ها و کاه‌ها و کلش‌ها اصلا روش مناسبی نیست، چون ضمن آلودگی‌های زیست‌محیط، باعث می‌شوند که از ظرفیت کلش‌ها و کاه‌ها برای اینکه مورد استفاده دام قرار بگیرند و از آن برای تولید کود استفاده شود، بی‌بهره بمانیم. ولی متاسفانه اکنون کشورزان از این روش استفاده می‌کنند.

همچنین در زمینه تخریب منابع خاکی زمین، بهمن اسکندری، مدیر کل منابع‌طبیعی استان زنجان با بیان اینکه بخش قابل توجهی از اراضی این استان توسط کشاورزان به دلیل استفاده بیش از حد به مراتع زراعت تبدیل شده است، گفت: کشاورزان یک یا دو سال از این اراضی محصول خوبی به دست می‌آورند ولی پس از مدتی این اراضی به زمین‌هایی کم‌بهره تبدیل می‌شود.

او با بیان اینکه بر اساس آخرین آمارها یک میلیون و 200 هزار هکتار منابع‌طبیعی در سطح استان زنجان وجود دارد، افزود: قسمتی از این اراضی اغلب توسط دامداران مورد تهدید قرار می‌گیرد. در استان زنجان به تبع سایر استان‌ها به دلایل مختلف بحث ترمیم و تبدیل مراتع به سایر کاربری‌ها وجود دارد. اغلب این تغییرات به زراعت دیم تبدیل شده است و درصد ناچیزی نیز به سایر کاربری‌ها که مربوط به طرح‌های عمومی و عمرانی است، اختصاص دارد.

چرا کشاورزان زمین را می‌کُشند؟
برای بروز چنین رفتارهایی از کشاورزان، دلایل متعددی را ذکر کرده‌اند. یکی از این دلایل این است که گفته می‌شود به دلیل نبودن انجمن‌های سراسری که بتواند شبکه‌ای را برای هماهنگی و ساماندهی امور کشت کشاورزی انجام دهد، چنین چیزی رخ داده است.

عده‌ای از کارشناسان معتقدند که به دلیل پایین بودن نرخ باسوادی در میان کشاورزان، اغلب آنها در زمینه‌ استفاده از روش‌های مناسب برای افزایش بهره‌وری دانش کافی نداشته و در بسیاری از امور کشاورزی، از شیوه‌هایی استفاده می‌کنند که در مواردی به منابع آب و خاک، آسیب وارد می‌شود. از نگاه برخی نبود انجمن‌‌های قوی برای انتقال دانش نوین روز به کشاروزان عاملی شده است تا این وضعیت استمرار داشته باشد.

البته به نظر می‌رسد که اغلب کارشناسان بخش اقتصاد کشاورزی اجماع نظر دارند مهم‌ترین دلیل یکه باعث می‌شود کشاورزان دست به اقداماتی بزنند که نابودی زمین را به دنبال دارد، رسیدن به سود کوتاه مدت است. پایین بودن قیمت محصولات کشاورزی و در واقع تامین نبودن معاش کشاورزان سبب شده که آنها بی‌توجه به منافع بلند مدت خود و همچنین منابع طبیعی اقداماتی کنند که در دراز مدت به خود و منابع آسیب وارد می‌کند.

مجتبی شادلو، رئیس اتحادیه باغداران، در این زمینه بیان کرد: اقداماتی از قبیل آتش زدن زمین کشاورزی به این دلیل رخ می‌دهد که کشاورزان می‌توانند ارزان‌تر نسبت به هزینه‌های موجود فائق آیند. به نظرم کشاورزان نیاز به حمایت دارند تا بتوانند نگاه‌ منطقی به پروسه کاشت، داشت و برداشت داشته باشند و در نتیجه فعالیت‌های آنها بتوانیم استفاده حداکثری از محصولات زمین کرده و آسیب کمتری به منابع طبیعی وارد کنیم.

همچنین بهمن اسکندری، مدیرکل منابع‌طبیعی استان زنجان نیز تصریح ‌کرد: متاسفانه توجه کشاورزان به سود کوتاه مدت است، در حالی‌ که باید چشم‌اندازی بلندمدت به تصمیمات اتخاذ شده داشت. در شرایطی که می‌توان اراضی و مراتع را حفظ کرد با یک تصمیم غلط اتفاقی رخ می‌دهد که جبران آن سالیان متمادی را می‌طلبد، به همین خاطر انتظار داریم کشاورزان توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشند.

به هر حال، با توجه به شرایط موجود باید بررسی کرد که آیا وضعیت معاش کشاورزان به آنها اجازه می‌دهد که نگاه جامع‌نگری به پروسه کشت و داشت و برداشت داشته باشند؟

در این زمینه، غلامرضا حداد کشاورز، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه صنعتی شریف هم به اقتصادنیوز گفته است:شرایط کشاورزان به گونه‌ای است که منطقی است اگر کشاروزان کار را رها کرده و کارگری دیگران را بکنند.

او تاکید دارد که استمرار وضعیت نازل بودن قیمت محصولات کشاورزی و نبودن امکان رقابت برای کشاورزان سبب خواهد شد که همه ساله خیل عضیمی از آنها زمین را رها کرده و راهی شهر برای کارگری شوند.

همچنین فاطمه پاسبان، یکی دیگر از کارشناسان کشاورزی نیز معتقد است: اگر ما شاهد اقدامات ناهنجاری از قبیل کشت خشخاش توسط کشاورزان هستیم، به دلیل خلافکار بودن آنها نیست بلکه به دلیل ناچار بودن آنها است.