به گزارش ایرنا، فصل پاییز همواره برای مازندران ماه های پربارشی است که این امر برای طبیعت و آبخوانهای این خطه از شمال امری بسیار ضروری محسوب می شود چرا که بعد از پایان فصل زراعی، بارش های سنگین و سیلابی پاییزی آب بندانهای این استان را پر آب می کرد تا برای سال زراعی جدید مورد استفاده کشاورزان قرار گیرد.
پاییز سال گذشته بارش های خوب و سیلابی برای مازندران به ارمغان داشت تا جایی که در سراسر استان در غرب، مرکز و شرق مازندران شاهد جاری شدن سیلاب های سنگین بودیم و حتی این سیلاب ها خسارت های به همراه داشت.
بارش های پاییزی سال گذشته سبب شد بسیاری از تالاب ها، و آب خوان های کوچک و بزرگ مازندران آب گیری خوبی داشته باشند که این امر نه تنها برای کشاورزان و طبیعت این استان مفید بود بلکه زمینه ای برای فرود بسیاری از پرندگان مهاجر که به دنبال زیست گاه مناسبی بودند فراهم شد.
چتر کم بارشی که از اواخر بهار سال جاری در گستره مازندران سایه افکند انتظارها به بارش های پاییزی دوخته شد تا جبران این کم بارشی انجام شود اما داده های آماری هواشناسی مازندران بر خست بارش پاییزی در این خطه از شمال حکایت دارد.
گسترش خشکسالی در مازندران دیگر به منطقه خاصی تعلق ندارد بلکه عفریت خشکسالی جنگل، مرتع، رودخانه ها، آب بندانها، دشت و کوه های مازندران را زیر چتر نفوذ خود قرار داد.
خشکسالی سال جاری چالش های را برای محیط زیست این استان ایجاد کرد و کاهش ذخایر ارزشمند علوفه ای در مناطق ییلاقی یکی دیگر از این آسیب ها محسوب می شود. مازندران که همواره از آن بهعنوان یکی از مناطق پرآب فلات ایران یاد میشود، چندین سال با تنشهای آبی مواجه شده است.
این استان پس از سال ها تر سالی، بار دیگر در شرایط خشکسالی شدید قرار گرفته، بهطوری که بهگفته مسئولان و کارشناسان، سال آبی پشتسرگذاشته شده یکی از خشکترین سالهای آبی مازندران در ۱۰ سال اخیر بوده است و مهمترین دلیل بروز این وضعیت نیز کاهش بارندگیها و پیرو آن کمشدن حجم آب رودهای این استان است و به این موضوع باید افزایش دمای هوا در زمستان و بهار و ذوبشدن زودهنگام برف ارتفاعات بهعنوان یکی از منابع تامین آب استان را نیز اضافه کرد، هرچند که نشانههای خشکسالی و تنش آبی در سراسر مازندران دیده میشود، اما مناطق شرقی این استان بیشتر از سایر نقاط در معرض تنش آبی قرار دارند.
کارشناسان خشکسالی را بارش کمتر از حد معمول که منجر به تغییر الگوی آب وهوایی می شود، تعریف کرده اند و در همین راستا نیز خشکسالی از نظر هواشناسی به حالتی از خشکی ناشی از کمبود بارندگی اطلاق میشود.
خشکسالی به طور معمول براساس درجه خشکی در مقایسه با مقادیر نرمال یا میانگین و طول دوره خشکی تعریف می شود. تعاریف خشکسالی هواشناسی باید به صورت موردی برای هر منطقه خاص درنظر گرفته شود چرا که شرایط جوی که موجب کمبود بارش می شود، از منطقه ای به منطقه دیگر تغییر می کند.
از دیدگاه اقلیم شناسان، خشکسالی یک پدیده طبیعی است که در اثر تغییرات الگوههای آب وهوایی ناشی از کاهش نزولات جوی کمتر از حد معمول خود به خود به وجود می آید و ادامه آن موجب عدم تعادل اکولوژیکی و هیدرولوژیکی می شود.
از طرفی چون از دیدگاه جغرافیایی تعریف خشکسالی مفهومی مکانمند است، شدت خشکسالی در هر محل تابعی از ضریب تغییرپذیری بارش در همان محل است بنابراین از نظر اقلیم شناسی خشکسالی قابل تعیین است به طوری که در این روش درجه خشکسالی و ترسالی تعیین می شود.
کاهش ۵۱ درصدی بارش پاییزی در مازندران
در این ارتباط مدیرکل هواشناسی مازندران اظهار کرد: میانگین بارش سه ماه نخست سال زراعی نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت حدود ۵۱ درصد کاهش داشته است.
هوشنگ بهزادی گفت: میانگین بارش پاییزی فقط در آذرماه سال جاری ۵۰.۹ میلیمتر بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۶۹.۶ میلیمتر بوده، حدود ٢٧ درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۵۲ میلیمتر بوده حدود ٢ درصد کاهش داشته است.
وی افزود: میانگین بارش سه ماه نخست سال زراعی ١۰۸.۵ میلیمتر بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ٢٢١.۷ میلیمتر بوده حدود ۵۱ درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که حدود ٢۴۴.۲ میلیمتر بوده حدود ۵۶ درصد کاهش داشته است.
مدیرکل هواشناسی مازندران بیان کرد: میانگین بارش ۹ ماهه امسال استان ٣٣٧.۴ میلیمتر بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت ۴۸۵.۶ میلیمتر بوده حدود ٣١ درصد کاهش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۵۷۸ میلیمتر بوده حدود ۴۲ درصد کاهش داشته است.
بهزادی درباره میانگین دمای هوای آذرماه استان، یادآور شد: دمای هوا طی این مدت ٧.۱ درجه بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۴.۶ درجه بوده ۲.۵ درجه افزایش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۵.۴ درجه بوده ۱.۷ درجه افزایش داشته است.
افزایش بیش از ۲ درجه ای دما
مدیر کل هواشناسی مازندران ادامه داد: میانگین دمای هوا سه ماه نخست سال زراعی نیز ۱۱.۹ درجه بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۹.۵ درجه بوده ۲.۴ درجه افزایش داشته و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ١٠.۳ درجه بوده ۱.۶ درجه افزایش بوده است.
مدیرکل هواشناسی مازندران بیان کرد: میانگین دمای ۹ماهه امسال ۱۶.۲ درجه بوده که نسبت به مدت مشابه دوره آماری بلندمدت که ۱۴.۱ درجه بوده ۲.۱ درجه افزایش و نسبت به مدت مشابه سال قبل که ۱۵.۳ درجه بوده ۰.۹ درجه افزایش داشته است.
برابر آمارها، حدود ۱۲ درصد آب اشامیدنی استان از آب سطحی و ۸۸ درصد از آب زیرزمینی یعنی ۷۴۰ حلقه چاه و ۳۷۳ چشمه تامین می شود، که در زمان بارندگی با کدورت آب و زمان قطع برق با خرابی پمپ ها مواجه می شویم که این چالش نشان می دهد باید بیشتر به سمت استفاده از آبهای سطحی برویم.
استان مازندران افزون بر سه هزار روستای بالای ۲۰ خانوار دارد. منابع آبی این استان از ۷۲۰ حلقه چاه، ۳۵۳ دهنه چشمه و سد با ظرفیت تولید و استحصال ۵۲۲ میلیون مترمکعب، تامین میشود.
سال آبی گذشته برای مازندران ۲ نیمه کاملا متفاوت داشت. نیمه نخست یعنی پاییز و زمستان ۱۴۰۳ با بارندگیهای امیدوارکننده و مطلوب به بهار ۱۴۰۴ متصل شد که پس از چند سال تکمیل ظرفیت آبگیری همه سدهای فعال مازندران را به همراه داشت و نوید عبور از خشکسالی را در این استان داد. اما نیمه دوم سال آبیِ تازهپایانیافته، یعنی بهار و تابستان ۱۴۰۴ با کمبارشیها و شدت گرما بار دیگر اثبات کرد که خشکسالی بیخِ گوش مازندران است و رویای ترسالی را نباید جدی گرفت.
زمستان پارسال که بارندگیهای مناسب مناطق جلگهای و بارشهای خوب برف در مناطق کوهستانی مازندران رخ داد، بسیاری از کشاورزان مازندرانی پیشبینیشان این بود که خشکسالی به پایان رسیده و میتوانند با دغدغه کمتری از ابتدای بهار وارد شالیزارهایشان شوند.
این پیشبینی تا حدودی هم درست از آب در آمد. زیرا به لطف رشد ۳.۵ برابری ذخایر برفی ارتفاعات مازندران در پایان بهمن پارسال و همچنین افزایش میزان آب ذخیره شده در سدهای استان، شرایط برای کشاورزی در سال ۱۴۰۴ مطلوبتر از سالهای گذشته بود.
حتی در فروردین امسال ابتدا سد البرز و سپس سد میجران رامسر سرریز شدند و سد شهید رجایی ساری نیز پس از پنج سال به طور کامل پر شد و در آستانه سرریز قرار گرفت. اما کاهش بارندگیها در بهار و به ویژه تابستان، سایه خشکسالی را از مازندران دور نکرد.
حالا با پایان یافتن سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۴، نگاهی به آمارهای مرتبط با منابع آبی مازندران نشان میدهد که دستِ خشکسالی و کمآبی چندان هم از مازندران دور نشده و اتفاقا با گریبان این استان هم فاصلهای ندارد. این موضوع را آمارهایی که شرکت آب منطقهای مازندران از منابع آبی استان در سال آبی گذشته –یکم مهر ۱۴۰۳ تا ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ منتشر کرده نیز اثبات میکند.
به گفته مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقهای مازندران، آمارها در سه شاخص مهم بارندگی، آورد رودخانهها و تراز و حجم آبهای زیرزمینی این استان نسبت به دوره درازمدت و سال آبی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ کاهشی است.