یکی از موضوعاتی که برای بخش کشاورزی به دلیل بحران آب، محدودیت شدید منابع آبی و نیاز روزافزون به تولیدات کشاورزی و افزایش بهرهوری به ویژه در خراسان رضوی مطرح میشود، توسعه سیستمهای گلخانهای به عنوان یک راهبرد برای حفظ امنیت غذایی و استفاده بهینه از منابع است؛ اما باید گفت با وجود همه تأکیداتی که بر توسعه کشت گلخانهای وجود دارد، آمار نشان میدهد توسعه این شیوه تولید، چندان مورد حمایت نبوده است. به عبارت دیگر از سویی امروز با بحران آب دست و پنجه نرم میکنیم و همواره عنوان میشود بخش کشاورزی بیش از ۸۰ درصد آب را از منابع آبی برداشت میکند. در این شرایط توسعه گلخانهها را یک ضرورت انکارناپذیر میدانیم؛ اما روند رشد ساخت گلخانهها در خراسان رضوی و تولید محصولات گلخانهای به هیچ عنوان رضایتبخش نیست.
در توسعه کشت گلخانهای همین بس که غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی در بهار امسال بر ضرورت آن تأکید کرد و گفت: «باید صدور مجوزها در خراسان با سرعت انجام شود. ما در کنار سرمایهگذاران هستیم و حمایت میکنیم»؛ اما باید گفت صرفاً اعلام حمایت، راه به جایی نمیبرد و زمانی این حمایتها کارساز است که عملیاتی باشد.
گزارشهای تخصصی اتاق بازرگانی خراسان رضوی نشان میدهد برای انتقال سبزی و صیفی استان به محیطهای کنترل شده به ۵هزار و ۸۰۰ هکتار گلخانه در استان نیاز داریم و استان اصفهان با بیش از ۴ هزار هکتار سطح زیرکشت در جایگاه ممتاز کشور قرار دارد.
۲۹۴ گلخانه تعطیل یا نیمهتعطیل در خراسان رضوی
در همین راستا رئیس دبیرخانه شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی در گفتوگو با خبرنگار ما اظهار کرد: ایجاد اشتغال در گلخانهها به ازای هر هکتار ۱۰ تا ۳۰ شغل مستقیم است و مدیر کل امور گلخانهای وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده در مجموع در کشور حدود ۵/۳میلیون تُن محصول گلخانهای صادر میشود و مجلس شورای اسلامی در ماده ۳۲ برنامه هفتم توسعه تکلیف کرده که این عدد باید به ۱۰ میلیون تن در پایان سال ۱۴۰۶ برسد.
علیاکبر لبافی ادامه داد: آنچه برای خراسان رضوی مطرح است، براساس امار حدود ۴۴۶ هکتار و با سطحی حدود ۱۷۳ هکتار کشت گلخانهای داریم و نزدیک به ۴۱ هزار تن محصولات گلخانهای از استان صادر میشود که اگر بخواهیم به میانگین ۸ درصد رشد در نظر گرفته شده طبق برنامه هفتم توسعه برسیم، باید این عدد نزدیک به دو برابر همزمان با میانگین کشور رشد کند. در خراسان رضوی از حدود ۶۱۸ واحد گلخانهای که وجود دارد، ۲۹۴ واحد گلخانه تعطیل یا نیمه تعطیل هستند. عوامل فراوانی برای تعطیل و نیمهتعطیل شدن این واحدها وجود دارد؛ اما باید یادآور شد وزارت جهادکشاورزی مکلف بوده صندوق حمایت از محصولات گلخانهای را با مشارکت بخش خصوصی فعال کند که این موضوع هم چندان دستاوردی نداشته است.
وی با بررسی اشکالات اساسی در توسعه کشت گلخانهای در خراسان رضوی توضیح داد: چند اشکال اساسی در استان برای توسعه کشت گلخانهای وجود دارد که مهمترین آن، نبود سند توسعه گلخانههاست و محدودیتها در حوزه زیرساختهای حیاتی از جمله چاهها، تأمین برق، آب و گاز و خشکسالی سبب ایجاد مشکلاتی شده و زمانبر بودن یک ساله صدور مجوزهای گلخانهای موجب شده انگیره لازم برای این کشت گلخانهای کمتر وجود داشته باشد.
پایانه صادراتی گل و گیاه؛ حلقه گمشده زنجیره ارزش
رئیس دبیرخانه شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی بر ضرورت وجود یک نقشه راه ملی در توسعه گلخانهها تأکید کرد و گفت: در توسعه گلخانهها نبود نقشه راه ملی موجب رفتارهای سلیقهای در استانها شده و بروکراسیهای اداری در حوزه تأمین زمین و محیط زیست و افزایش قیمتها در زمینه تجهیز و تأمین موارد مورد نیاز در گلخانهها به این مشکلات افزوده است.
لبافی به بررسی این موضوعات در دبیرخانه شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی اشاره کرد و توضیح داد: پس از جمعبندی با دستگاههای متولی اجرایی و بخش خصوصی این نتیجه حاصل شد که ستاد توسعه گلخانهها و کشت گلخانهای در استان به عنوان یک ضرورت تشکیل شود تا دستگاههایی که متولی هستند، به ایجاد و توسعه گلخانهها کمک کنند. آنها باید در این ستاد حضور داشته باشند تا موانع موجود رفع شود.
وی در تکمیل توضیحات خود اضافه کرد: شکلگیری بارانداز و پایانه صادراتی گل و گیاه خراسان رضوی به عنوان یکی از ضرورتهای استان مطرح است و با شکلگیری پایانه، ما میتوانیم هدفگذاری که در مورد گل و گیاهان گلخانهای وجود دارد، توسعه دهیم.
تسهیلات تبصره ۱۸ فرصتی که به خراسان رضوی نمیرسد
رئیس دبیرخانه شورای گفتوگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی عنوان کرد: از تسهیلات تبصره ۱۸ در برخی استانها برای توسعه گلخانهها استفاده میشود؛ اما در خراسان رضوی این تسهیلات به توسعه گلخانهها اختصاص ندارد. تبصره ۱۸ مربوط به تسهیلات یارانهای است که وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی برای اشتغال پرداخت میکند. همه استانها این تبصره را دارند و به گلخانه هم اختصاص میدهند؛ اما در خراسان رضوی این تسهیلات به گلخانه اختصاص داده نمیشود و ضرورت دارد یک خط اعتباری برای توسعه گلخانهها توسط کمیسیون هماهنگی بانکها ایجاد شود. ضمن آنکه افزایش قیمت گاز که یکی از مشکلات عمده گلخانهداران بوده، حاصل یک تصمیم دولتی است؛ اما اگر به دنبال توسعه کشت گلخانهای در استان یا کشور هستیم، باید در این زمینه یک تصمیمگیری اثرگذار شکل بگیرد تا به توسعه کشت گلخانهها با توجه به اهمیت امنیت غذایی و استفاده بهینه از منابع آبی کمک کند.
سخن آخر...
با وجود بحران شدید آب، سهم بالای بخش کشاورزی از منابع آبی و تأکید مکرر مسئولان بر ضرورت توسعه کشت گلخانهای، آمارها نشان میدهد خراسان رضوی فاصلهای چشمگیر با استانداردهای ملی در این حوزه دارد و نبود سند توسعه، ضعف زیرساختها، بروکراسی پیچیده، تعطیلی گسترده واحدهای گلخانهای و کمبود حمایتهای مالی مؤثر، مانع رشد این بخش شده است. از سوی دیگر شاید استاندار خراسان رضوی بر کوتاه شدن فرایند اخذ مجوزها در ابتدای سال تأکید کرده بود؛ اما شواهد نشان میدهد این تأکید چندان اثرگذار نبوده و در این مسیر ناهموار شاید تشکیل ستاد توسعه گلخانهها، ایجاد پایانه صادراتی، تخصیص تسهیلات هدفمند و اصلاح سیاستهای انرژی بتواند مسیر توسعه گلخانهها را هموار و نقش مهمی در امنیت غذایی، اشتغالزایی و بهرهوری منابع آبی استان ایفا کند.