نیوشا شایانمهر: سبد هدایای بابانوئل و بازارچههای محلی کریسمس امسال تصویری روشن از اقتصاد K-شکل و تورم را نشان میدهد. دادهها نشان میدهند که اگرچه مصرفکنندگان ثروتمند همچنان قدرت خرید خود را حفظ کردهاند، اما خانوارهای متوسط و کمدرآمد با احتیاط هزینه میکنند و شاخص هدایای کریسمس، جهش قابلتوجهی داشته است.
موهبت کریسمس برای شهرهای کوچک
هر دسامبر، شهرهای کوچک بر سر یک دوراهی میایستند. نظارهگر خروج ساکنان به سوی شهرهای بزرگ برای تجربه حالوهوای کریسمس باشند، و یا خود به مقصد مسافران تبدیل شوند. تجربه نشان میدهد آنهایی که گزینه دوم را انتخاب میکنند، تنها شهر را زیبا نمی کنند بلکه جریان درآمدی تازهای خلق میکنند که میتواند کل سال را پوشش دهد. منچسترِ تنسی میزبان جشنواره موسیقی و هنر «بونارو» است؛ رویدادی که بیش از ۵۱میلیون دلار برای جامعه محلی و ایالت درآمد ایجاد کرده است. در کریدور میراث ملی کانال اِری، هر بازدیدکننده روزانه بهطور متوسط ۱۱۳ دلار خرج میکند و همین سفرهای یکروزه بیش از ۱۶۹میلیون دلار مستقیم به اقتصاد منطقه تزریق کردهاند. اینها شهرهای ساحلی یا پیستهای اسکی کوهستانی نیستند؛ جوامع معمولی آمریکاییاند که تصمیم گرفتند مقصد شوند.
قدرت ویژه گردشگری کریسمس در زمانبندی و جذابیت همگانی آن است. برخلاف بسیاری از جشنوارهها که مخاطبان خاص دارند، کریسمس خانوادهها، زوجها و مسافرانی از همه سنین را جذب میکند. برای بسیاری از کسبوکارهای کوچک، 50 درصد از فروش سالانه در شش هفته پایانی سال رقم میخورد. یک بازار ساده در میدان شهر، یک کنسرت محلی در انبار قدیمی، یا چند غرفه صنایعدستی در خیابان اصلی میتواند بازدیدکنندگانی را از دهها و حتی صدها کیلومتر دورتر جذب کند.
بسیاری از شهرها با تکیه بر این دسته از رویدادها توانستهاند دهها و صدهامیلیون دلار به طور مستقیم وارد اقتصاد محلی کنند. مزیت دیگر، اشتغال فصلی است که از خردهفروشی و حملونقل گرفته تا هتلداری و رستورانها را شامل میشود. برای بسیاری، درآمد کریسمس خرج ماههای کمرونق سال را تامین میکند. با این حال اثر اصلی کریسمس پس از جمع شدن چراغها و تزئینات نمایان میشود. بازدیدکنندهای که برای بازار کریسمس آمده، شهر را کشف میکند. سپس بهار برای جشنواره بعدی برمیگردد و تابستان سری به بازار کشاورزان میزند. به عبارتی رویداد فصلی به دروازه گردشگری دائمی تبدیل میشود. جوامع هوشمند این سیر را میشناسند. آنها کریسمس را قلاب میکنند و سپس تقویمی از رویدادها میسازند تا مردم مدام بازگردند.
تعطیلاتی به شکل K
اصطلاح اقتصاد K-شکل در دوران پاندمی کرونا رواج پیدا کرد. در آن دوره کارمندانی معروف به یقهسفیدان دورکار، وضعیت نسبتا خوبی داشتند و کسانی که شغلشان امکان دورکاری نداشت، عقب ماندند. از آن زمان، این مفهوم برای توصیف فاصله طبقاتی و ناهمگونی اقتصاد در کشورها به کار میرود. در سال جاری مصرفکنندگان ثروتمند موتور تامین درآمد بازارچههای کریسمسی بودند. دادههای یک نظرسنجی نشان میدهد بیش از نیمی از مشتریان ثروتمند آمریکایی اعلام کردهاند که در سال جاری بیشتر از سال قبل خرج کردهاند. در سوی دیگر، دهکهای پایین در تنگنا بودند. به گزارش مکدونالد، تردد مشتریان کمدرآمد بهطور محسوسی کاهش یافته است. حتی رستورانهای زنجیرهای سالمتر و نسبتا گرانتر مانند کاوا و سوییتگرین هم با افت تقاضا روبهرو شدند چرا که همان مصرفکنندگان جوانی که کاسههای ۲۰ دلاری برنج را مد کردند، حالا کمتر بیرون میآیند. این وضعیت نشاندهنده کوچکشدن طبقه متوسط است.
گزارش بانک فدرال بوستون نیز تصویری روشن از بازار اعتباریِ K-شکل نشان میدهد. مصرفکنندگان بالادست محرک رشد کارتهای اعتباری بودهاند، در حالی که پاییندستها با فشار دستوپنجه نرم میکنند و ناچارند سهم بیشتری از درآمدشان را صرف بدهیِ کارت اعتباری کنند تا از پس هزینههای زندگی برآیند. دادههای فیکو نشان میدهد میانگین امتیاز اعتباری کارت در آمریکا در ۲۰۲۵ به ۷۱۵ کاهش یافته درحالیکه مانده بدهیها رشد معناداری را تجربه نکرده است.
این موضوع نشان میدهد که خانوارهای شاغل میدانند کدام قبضها باید حتما پرداخت شود و کدام را میتوان یکی دو ماه عقب انداخت. از همین رو، افزایش معوقات وام خودرو معمولا زنگ خطر مشکلات بزرگتر است. این موضوع در بازارچه کریسمسی هم به وضوح مشاهده میشود. برای نمونه در نیویورک نامتقارنی اقتصاد K-شکل در حال بازآرایی سیاست محلی است. فروشندگان درخت کریسمس ادعا میکنند که اگرچه افراد امسال نیز خرج میکنند اما نشانههایی از احتیاط به وضوح در رفتار آنها دیده میشود.
فروش درختان طبیعی کریسمس نسبت به سال گذشته حدود ۳ درصد رشد داشته، که پایینتر از رشد ۷ درصدی سال ۲۰۲۴ است. مالکان مزارع درخت گزارش دادهاند که خریداران ثروتمند هنوز درختان بزرگ و گرانقیمت میخرند، اما مشتریان کم درآمد به گزینههای کوچکتر روی میآورند و از خرید اضافاتی مثل حلقه و گلدسته صرفنظر میکنند. فروشندگان درخت مصنوعی نیز وضعیت مشابهی دارند. محصولات لوکس هنوز مشتری دارند، اما تقاضای کلی کاهش یافته، زیرا تعرفهها و هزینههای زنجیره تامین قیمتها را بالا بردهاند. برخی خردهفروشان سفارشها را کاهش داده، قیمتها را بالا برده و کارکنان خود را کم کردهاند. اگرچه فروش آنلاین تعطیلات رشد خوبی را نشان میدهد، اما دادههای دیگر حکایت از کند شدن شتاب خریدها در اواخر نوامبر دارد. همه این شواهد کنار هم، تصویر اقتصادی دوپاره و K-شکل را ترسیم میکند. به عبارتی مصرفکنندگان ثروتمند تابآوری خود را حفظ کرده و همانند سابق خرج میکنند، در حالی که بسیاری از خانوارهای متوسط و کم درآمد اقدام به کاهش هزینههای غیرضروری خود کردهاند.
شاخص قیمت هدایا
شاخص قیمت کریسمس PNC که توسط بانک Provident National Bank محاسبه میشود، سالانه هزینه خرید یک مجموعه از هدیههای مندرج در ترانه معروف «دوازده روز کریسمس» را محاسبه میکند. شاخص قیمت کریسمس PNC بر پایه هزینه واقعی خرید هر یک از ۱۲ هدیه ترانه محاسبه شده و قیمتها هر سال از منابع معتبر مانند مزارع پرورش پرندگان، مزارع کاشت درخت، جواهرفروشیها، گروههای رقص و موسیقی جمعآوری میشود. نسخه دیگر این شاخص، تحت عنوان شاخص هسته شناخته میشود که پرنوسانترین قلم یعنی هفت قو را حذف میکند. هریک از این هدایا نماینده بخش خاصی از اقتصاد هستند.
برای نمونه کبک روی درخت گلابی نماینده هزینههای کشاورزی و کالاهای مرتبط با زمین است. دو کبوتر سلطنتی، سه مرغ فرانسوی و چهار پرنده آوازخوان نماینده بخش پرورش پرندگان و کالاهای دامی هستند. پنج حلقه طلایی نماینده بازار کالاهای لوکس و قیمت فلزات گرانبها مانند طلا است. کارگران مزرعه و دامداری نماینده بخش نیروی کار کمدرآمد است که حداقل دستمزد آنها توسط دولت تعیین میشود. نوازندگان و رقصندهها نیز نماینده بخش خدمات و سرگرمی هستند.
شاخص هدایای کریسمس این روزها مفهومی فراتر از یک سرگرمی ساده داشته و تصویری جذاب از روند تورم در اقتصاد آمریکا را نشان میدهد. بررسی روند تغییرات شاخص نشان میدهد که تغییرات آن در طول چهار دهه همواره با شاخص قیمت مصرفکننده آمریکا (CPI) همگام بوده است. اگرچه روش محاسبه متفاوت است، اما روند کلی تورم مشابه باقی مانده است. از زمان راهاندازی، شاخص PNC CPI با توجه به عواملی مانند افزایش قیمت خدمات، تغییرات سوخت و هزینههای حملونقل، رشد کرده است. برخلاف سالهای اولیه که کالاها بخش گرانقیمت شاخص بودند، امروزه خدمات گرانترند و خرید آنلاین کالاها به دلیل هزینههای ارسال و تحویل، قیمتها را بالا برده است.
علاوه بر این، تغییرات دستمزد و قوانین فدرال از جمله افزایش حداقل دستمزد در سال ۲۰۰۷ بر هزینه برخی خدمات تاثیر گذاشته است. سال ۲۰۲۰ به دلیل پاندمی کرونا و لغو اکثر اجراهای زنده، چالشبرانگیزترین سال برای شاخص بود. در این میان ارزانترین سال شاخص PNC CPI مربوط به سال ۱۹۹۵ بود. در آن دوره هزینه کل هدایا تنها 17 هزار و 848 دلار بود. در این سال هزینهها نسبت به دوره قبل افت 26 درصدی را تجربه کرد. همچنین سال 2003 با جهش 18 درصدی سبد هدایا، یکی از تورمی ترین سالهای این شاخص بوده است.
در سال 2025، هزینه خرید یک مجموعه کامل از هدایا معادل 51 هزار و 476 دلار برآورد شده است که رشدی معادل 4.5 درصد را نشان میدهد. در صدر این لیست، حلقه طلا با جهش 32.5 درصدی نسبت به سال گذشته قرار دارد. افزایش تورم، انتظارات برای کاهش نرخ بهره توسط فدرالرزرو و کاهش ارزش دلار آمریکا سرمایهگذاران را به سمت طلا و سایر فلزات گرانبها سوق داده است. مجموع این عوامل حلقه طلا را به متورم ترین قلم سبد هدایا تبدیل کرده است.
در رتبه دوم کبک روی درخت گلابی با جهش 13.5 درصدی قرار دارد. این افزایش قیمت عمدتا به دلیل هزینههای زمین، نیروی کار و کود برای نگهداری درخت گلابی رخ داده است و همین عوامل باعث رشد قیمت این هدیه کلاسیک کریسمسی شدهاند و قیمت کبک تقریبا بدون تغییر باقی مانده است. همچنین با توجه به افزایش هزینه اجرای زنده و سرگرمیهای مرتبط، قیمت هدایای در این دسته نیز جهشی 2 الی 8 درصدی را پشت سر گذاشته است. قیمت مرغها در سال ۲۰۲۴ افزایش اندکی داشت اما امسال تغییری در قیمت آنها دیده نمیشود و کماکان ارزان ترین هدیه سبد کریسمسی هستند. قیمت پرنده آوازخوان نیز از سال 2014 تاکنون بدون تغییر مانده است. همچنین قوها کماکان گران ترین آیتم هدایا باقی ماندهاند. با حذف پرنوسان ترین و گران ترین آیتم از لیست هدایا، تورم هسته سبد کریسمسی 6.1 درصد برآورد میشود.