برترینها: بهبهانۀ پنجاهمین سالگرد مجتمع مسکونی «آ. اس. پ»، یکی از نمادهای آغاز برجنشینی و زیست مدرن در تهران، بار دیگر تاریخ شکلگیری بلندمرتبهسازی در پایتخت مورد توجه قرار گرفته است. در همین راستا، حمیدرضا محمدی، روزنامهنگار، در صفحه اینستاگرام خود با نگاهی به تحولات شهری دهههای گذشته نوشت:
بهبهانۀ پنجاهمین سالگرد مجتمع مسکونی «آ. اس. پ»، میتوان به مقطعی بازگشت که سبک زندگی شهری در تهران دگرگون شد. دهۀ چهل شمسی، ایران در آستانۀ مدرن شدن قرار داشت؛ تورم به نزدیک صفر رسیده بود، رشد اقتصادی ۱۲ درصدی ثبت میشد و جمعیت شهرنشین با شتابی چشمگیر افزایش مییافت. همین شرایط، ضرورت تغییر چهرۀ شهر و شکلگیری الگوهای تازه سکونت را رقم زد.
در چنین فضایی، ساخت مجتمعهای مسکونی چندطبقه آغاز شد و معماری ایران وارد دورهای نو شد. دولت با اجرای آپارتمانهای بهجتآباد در خیابان کریمخان زند و مجتمع ساعی در ابتدای خیابان آبشار، مسیر بلندمرتبهسازی را هموار کرد. این روند بهسرعت گسترش یافت و شکل تازهای از زیست شهری در پایتخت شکل گرفت.
در ادامه، برجهای دوقلوی ۲۲ طبقه سامان در بلوار الیزابتِ آن زمان (کشاورز کنونی) با طراحی عبدالعزیز فرمانفرمائیان و اجرای فرانسویها تنها در ۲۱۰ روز و در سال ۱۳۴۹ به پایان رسید؛ پروژهای که رکوردی تازه ثبت کرد و حتی زودتر از مجتمع بهجتآباد تکمیل شد. مجتمع مسکونی سامان ونک نیز در حد فاصل خیابانهای شیراز و شیخ بهایی، در قالب سه بلوک و مجموعاً ۲۵۲ واحد، به طراحی همین معمار ساخته شد.
ساختمانهای سهگانۀ اسکان در ضلع شمالشرقی چهارراه میرداماد و خیابان پهلوی سابق (ولیعصر کنونی) با طراحی معماران اسرائیلی در سال ۱۳۵۶ به بهرهبرداری رسید. در کنار اینها، برجهای شاهگلی شامل حافظ، سعدی، نظامی، خیام، پاسارگاد، پرسپولیس، آپادانا و بیستون و همچنین برجهای هرمزان در شهرک غرب نیز به سیمای جدید شهر افزوده شدند.
مجتمعهایی چون کوی نویسندگان، ایرانسکنا، ونکپارک، ستارخان، شهرآرا، فریهان، آتیساز، اکباتان، سامان ۳ و کوشک نیز در همین دوره شکل گرفتند و مفهوم سکونت آپارتمانی را در تهران تثبیت کردند.
در میان تمام این پروژهها، یکی از شاخصترین نمونهها، مجتمع مسکونی کوی نوبنیاد ونک، مشهور به «آ. اس. پ» (A.S.P)، است؛ مجموعهای واقع در بزرگراه کردستان، خیابان ۶۴ غربی که درست نیمقرن پیش، در زمینی به مساحت ۵۰ هزار متر مربع و شامل سه برج ۲۳ طبقه، به بهرهبرداری رسید. پیشینۀ ساخت این مجتمع به دهۀ چهل بازمیگردد؛ دورانی که تهران، آرامآرام قامت به آسمان میسپرد.
در سال ۱۳۴۴، شرکت ساختمانی «نسبی کسمایی و شرکا» زمینی را که در آن زمان کاربری کشاورزی داشت، با هدف اجرای یک پروژه مسکونی از صمد کسمایی، حسین علیزاده کاغذی و اکرمالملوک حاجیمعتمد خریداری کرد.
چهار سال بعد، در سال ۱۳۴۸، شرکت «آ.اس.پ» که پیشتر برای احداث این مجموعه تأسیس شده بود، بهعنوان پیمانکار وارد عمل شد و عملیات ساخت را با همکاری گروهی از مهندسان و معماران برجسته آغاز کرد؛ از جمله ژ. دوبوئیسون، سرمهندس فرانسوی، د. وودو از فرانسه، ر. لوتی از سوئیس و دفاتر مطالعات مهندسی سنگ باتیمن و بتنریزی ل. فولکیه. این پروژه با صرف سرمایهای حدود ۲۰۰ میلیون ریال آغاز شد و پس از ۷۲ ماه به پایان رسید.
سهامداران اصلی شرکت، علیقی اسدی، مجید سلطانی بیجاربیختی و مراد نامپور بودند و نام «آ.اس.پ» نیز از حروف ابتدایی نام خانوادگی (لاتین) آنان گرفته شده است. امروزه این مجموعه شامل سه برج مسکونی است: برج «آ» (A) با نام آسمان شامل ۲۳ طبقه و ۱۸۹ واحد، برج «اس» (S) با نام سپهر با ۲۳ طبقه و ۱۶۸ واحد و برج «پ» (P) با نام پیوند که آنهم ۲۳ طبقه و ۱۳۲ واحد دارد.
افزون بر این، مجموعه دارای ۱۵۰ واحد ویلایی با متراژهای متنوع از ۴۰ تا ۳۰۰ متر مربع با نام آشیانه است. نمای ساختمانها با قطعات بتنی اختصاصی و پیشساخته، ترکیبشده با خردسنگ سفید اجرا شده و اسکلت بنا از بتنآرمه است. برای افزایش جلوه بصری، بخشهایی از طبقه همکف نیز با سنگ پوشانده شده است.
این مجموعه در دورهای ساخته شد که تهرانِ آن روزگار هنوز از بزرگراهها، خیابانهای شلوغ و برجهای مرتفع امروزی خبری نداشت. زمینهای باز و وسیع، بستری برای شکلگیری سبکی تازه از زندگی شهری بودند؛ سبکی که با ساخت ساختمانهای سر به فلک کشیده و مدرن، چهرهای تازه به پایتخت میبخشید.
خانههایی که نه حیاط داشتند، نه اتاقهای تو در توی قدیمی، نه دالان و اندرونی و بیرونی، نه حوض و مطبخ. رفتوآمدها آسانتر شده بود؛ کوچهها جای خود را به ساختمانهای یک یا نهایتاً دو طبقه با یک یا دو واحد دادند. خانوادهها بهتدریج به زندگی در آپارتمانهای چندطبقه روی آوردند؛ جایی که هر واحد، یک خانواده یا حتی بیش از یک خانواده را در خود جای میداد، بیآنکه الزاماً آبی مشترک داشته باشند. این، دستورکار زیست جدید پایتختنشینان بود.
