کارشناسان و فعالان فرهنگی معتقدند اعتکاف زمانی به اوج اثرگذاری میرسد که خلوت، تفکر و کرامت انسانی معتکفان بر برنامهها و هزینهها اولویت یابد.
با توجه به نزدیک شدن ایام پربرکت اعتکاف، بر خود فرض دیدیم نکاتی را بهمنظور غنیتر و روانتر شدن این ضیافت الهی، با ایثارگران عرصهی خدمت و برنامهریزی در میان بگذارم. بیتردید، دغدغه اصلی همگان فراهم آوردن بستری است که حتی یک مشتاق بیشتر بتواند از زمزمههای این خلوت معنوی بهره ببرد. پس بیایید بیندیشیم که چگونه میتوان این مسیر را هموارتر نمود...
۱. اقتصاد معنوی در پذیرایی:
یکی از محورهای کلیدی، مدیریت هزینهی پذیرایی و تغذیه با نگاه عدالتمحور است. گاه تأکید بر تنوع غذایی و سفرهای رنگین، بار مالی سنگین و گاه بازدارندهای بر دوش برگزارکنندگان و شرکتکنندگان مینهد و ناخواسته دایرهٔ معتکفان را محدود میسازد. حال آنکه میتوان با محوریت سادگی، سلامت و اقناع، هم هزینهها را کاهش داد، هم این سنت را از انحصار توانگران بیرون آورد و هم تمرکز جمع را تماماً بر معنویت و عبادت قرار داد.
۲. بهرهگیری از ظرفیتهای درونی:
پیشنهاد میشود حتیالمقدور از ظرفیت آشپزخانهی مسجد و همیاری داوطلبانه و خالصانهی خانوادهها برای تهیهی غذاهای ساده، سنتی و مقوی استفاده شود. هدف، تهیهی غذایی است که یاور عبادت باشد، نه آنکه با سنگینی خود، روح را درگیر امور مادی فرسوده سازد.
۳. پاسداشت کرامت انسانی همهی معتکفان:
نکتهای ظریف، حفظ حرمت یکسان تمامی حاضرین است. شایسته است سیستمی طراحی شود که با مدیریت عاقلانهی هزینهها و تکیه بر سادگی، زمینه را چنان فراهم آورد که هر مشتاقی، با حداقل بضاعت، بتواند در این ضیافت حاضر شود، بیآنکه حسّ تفکیک یا شرمندگی پدید آید.
۴. سرمایهگذاری بر ماندگاری معنویت:
اگر هزینهای مازاد پیش آید، چه نیکوست که صَرف هدایای معنوی و ماندگاری شود؛ همچون یک جلد کتاب نابِ عمیق و کاربردی، یا یادبودی که سالها یاد این خلوت روحانی را در دل زنده نگاه دارد.
۵. آسانگیری؛ رمز فراگیری:
بیگمان، دوری از تشریفات زائد و آسانگیری در ضوابط—چنان که در سیرهی ائمهی معصومین (علیهمالسلام) سراغ داریم—میتواند این سنت بزرگ را به تجربهای همگانی و نورانی بدل کند. تجربهای که به فرمودهی امام رضا (علیهالسلام): «اعْتِکَافُ لَیْلَةٍ فِی شَهْرِ... یَعْدِلُ حَجَّةً»؛ پاداشی همتراز با حج دارد.
۶. گوهر اعتکاف= خلوت، تفکر، مناجات:
نکتهی پایانی در باب برنامههای اجرایی است. غایت اصلی اعتکاف، ایجاد فرصتی برای بازگشت به خویشتن، تدبر، اشک و مناجات خالصانه است. گاه تعدد برنامهها—با همهی نیّت خیر—خود به مانعی برای نیل به این جوهره تبدیل میشود، در برنامه ریزی های اعتکاف به فکر خلوت معتکفین نیز باشیم.
۷. سخن پایانی با هرعزیزی که خواننده این متن است...
«این موهبت را به هر بهانهای دریابیم»
بدانیم و آگاه باشیم که اعتکاف، موهبتی یگانه و فرصتی طلایی در بهترین اوقات (ماه رجب) است. برگزاری آن با هر میزان از دشواری، برترین پلۀ صعود معنوی برای جامعه است و اگر توفیق سه روز اقامت کامل را نیافتیم، هرگز خود را از قطراتی از این اقیانوس محروم نکنیم. حضور ساعاتی، همنشینی با معتکفان و نفسکشیدن در هوای ملکوتی مسجد، خود دری به سوی عالم معنویت است. بیایید این فرصت بیبدیل را حتی با یک دیدار کوتاه مغتنم شمریم و وجود خویش را از نسیم این خلوت، عطرآگین سازیم.
مصطفی محجوب زاده
با توجه به نزدیک شدن ایام پربرکت اعتکاف، بر خود فرض دیدیم نکاتی را بهمنظور غنیتر و روانتر شدن این ضیافت الهی، با ایثارگران عرصهی خدمت و برنامهریزی در میان بگذارم. بیتردید، دغدغه اصلی همگان فراهم آوردن بستری است که حتی یک مشتاق بیشتر بتواند از زمزمههای این خلوت معنوی بهره ببرد. پس بیایید بیندیشیم که چگونه میتوان این مسیر را هموارتر نمود...
۱. اقتصاد معنوی در پذیرایی:
یکی از محورهای کلیدی، مدیریت هزینهی پذیرایی و تغذیه با نگاه عدالتمحور است. گاه تأکید بر تنوع غذایی و سفرهای رنگین، بار مالی سنگین و گاه بازدارندهای بر دوش برگزارکنندگان و شرکتکنندگان مینهد و ناخواسته دایرهٔ معتکفان را محدود میسازد. حال آنکه میتوان با محوریت سادگی، سلامت و اقناع، هم هزینهها را کاهش داد، هم این سنت را از انحصار توانگران بیرون آورد و هم تمرکز جمع را تماماً بر معنویت و عبادت قرار داد.
۲. بهرهگیری از ظرفیتهای درونی:
پیشنهاد میشود حتیالمقدور از ظرفیت آشپزخانهی مسجد و همیاری داوطلبانه و خالصانهی خانوادهها برای تهیهی غذاهای ساده، سنتی و مقوی استفاده شود. هدف، تهیهی غذایی است که یاور عبادت باشد، نه آنکه با سنگینی خود، روح را درگیر امور مادی فرسوده سازد.
۳. پاسداشت کرامت انسانی همهی معتکفان:
نکتهای ظریف، حفظ حرمت یکسان تمامی حاضرین است. شایسته است سیستمی طراحی شود که با مدیریت عاقلانهی هزینهها و تکیه بر سادگی، زمینه را چنان فراهم آورد که هر مشتاقی، با حداقل بضاعت، بتواند در این ضیافت حاضر شود، بیآنکه حسّ تفکیک یا شرمندگی پدید آید.
۴. سرمایهگذاری بر ماندگاری معنویت:
اگر هزینهای مازاد پیش آید، چه نیکوست که صَرف هدایای معنوی و ماندگاری شود؛ همچون یک جلد کتاب نابِ عمیق و کاربردی، یا یادبودی که سالها یاد این خلوت روحانی را در دل زنده نگاه دارد.
۵. آسانگیری؛ رمز فراگیری:
بیگمان، دوری از تشریفات زائد و آسانگیری در ضوابط—چنان که در سیرهی ائمهی معصومین (علیهمالسلام) سراغ داریم—میتواند این سنت بزرگ را به تجربهای همگانی و نورانی بدل کند. تجربهای که به فرمودهی امام رضا (علیهالسلام): «اعْتِکَافُ لَیْلَةٍ فِی شَهْرِ... یَعْدِلُ حَجَّةً»؛ پاداشی همتراز با حج دارد.
۶. گوهر اعتکاف= خلوت، تفکر، مناجات:
نکتهی پایانی در باب برنامههای اجرایی است. غایت اصلی اعتکاف، ایجاد فرصتی برای بازگشت به خویشتن، تدبر، اشک و مناجات خالصانه است. گاه تعدد برنامهها—با همهی نیّت خیر—خود به مانعی برای نیل به این جوهره تبدیل میشود، در برنامه ریزی های اعتکاف به فکر خلوت معتکفین نیز باشیم.
۷. سخن پایانی با هرعزیزی که خواننده این متن است...
«این موهبت را به هر بهانهای دریابیم»
بدانیم و آگاه باشیم که اعتکاف، موهبتی یگانه و فرصتی طلایی در بهترین اوقات (ماه رجب) است. برگزاری آن با هر میزان از دشواری، برترین پلۀ صعود معنوی برای جامعه است و اگر توفیق سه روز اقامت کامل را نیافتیم، هرگز خود را از قطراتی از این اقیانوس محروم نکنیم. حضور ساعاتی، همنشینی با معتکفان و نفسکشیدن در هوای ملکوتی مسجد، خود دری به سوی عالم معنویت است. بیایید این فرصت بیبدیل را حتی با یک دیدار کوتاه مغتنم شمریم و وجود خویش را از نسیم این خلوت، عطرآگین سازیم.
مصطفی محجوب زاده