به گزارش اقتصادنیوز، با تصمیم سازمان بورس، از اول دی ماه حجم مبنا در معاملات بازار سرمایه حذف شد. بنا بر این تصمیم حجم مبنای سهمها به یک سهم کاهش پیدا میکند و یکی از محدودیتهای مهم بورس در سالهای گذشته برداشته میشود.
جواد فلاحیان کارشناس بازار سرمایه، در گفتوگو با اقتصادنیوز با اشاره به ریشههای شکلگیری حجم مبنا در بورس ایران گفت: اگر بخواهیم منصفانه قضاوت کنیم، باید ابتدا به این سؤال پاسخ دهیم که حجم مبنا چرا و در چه شرایطی به وجود آمد. بازگشت به سالهای ۸۲ و ۸۳ نشان میدهد، بازار سرمایه در آن مقطع رشد بسیار شدیدی را تجربه کرد؛ رشدی شبیه آنچه بعدها در سالهای ۹۰ تا ۹۲ یا ۹۸ تا ۹۹ شاهد بودیم.
اقتصادنیوز: کارشناس بازار سرمایه گفت: حذف حجم مبنا در شرایط فعلی بورس اقدامی مثبت تلقی میشود؛ چراکه باعث میشود، نوسان قیمتها بهجای وابستگی به یک عدد ثابت، بر اساس حجم واقعی معاملات و سازوکار عرضه و تقاضا شکل بگیرد.
وی افزود: معمولاً هر زمان بازار با رشدهای سریع و بعضاً غیرمنطقی مواجه میشود و بسیاری از سهام در محدوده بیشارزشگذاری قرار میگیرند، نوعی نگرانی و ترس در میان دولتها و نهاد ناظر شکل میگیرد. در آن دوره هم، همین اتفاق افتاد و سیاستگذار به دنبال راهکارهایی برای مهار شتاب بازار بود.
ابداعی منحصربهفرد در بورس ایران
فلاحیان ادامه داد: در همان فضا بود که ایده حجم مبنا مطرح شد، هدف اصلی این ابزار، آن بود که قیمت کشفشده در بازار، حاصل اجماع بخش قابل توجهی از سهامداران و نه نتیجه چند معامله محدود در قیمت پایانی باشد.
وی تأکید کرد: حجم مبنا، تجربهای تقریباً منحصربهفرد در بورس ایران بوده و در بازارهای جهانی مشابهی ندارد، این ابزار از ابتدا یک راهحل موقت بود، اما ماندگاری آن باعث ایجاد اختلال در کشف قیمت شد.
قفل معاملاتی و گرههای بازار
این کارشناس بازار سرمایه افزود: در سالهای ابتدایی اجرای حجم مبنا، بهدلیل پایین بودن ارزش معاملات، بسیاری از نمادها نمیتوانستند به حجم مبنا برسند و بازار در وضعیت قفل معاملاتی قرار میگرفت. برای خروج از این بنبست، ابزارهایی مانند گره معاملاتی اضافه شد، اما حجم مبنا همچنان مانعی در مسیر کارایی بازار بود، تجربه نشان داد حذف این ابزار دیر یا زود اجتنابناپذیر است.
وی با اشاره به تحولات سالهای ۹۷ تا ۹۹ اظهار کرد: در این دوره، ارزش معاملات آنقدر افزایش یافت که حجم مبنا عملاً کارکرد خود را از دست داد، حتی تغییر فرمولها هم تأثیر چندانی نداشت.
فلاحیان افزود: بازارگردانی که در سال ۹۹ با هدف افزایش نقدشوندگی معرفی شد، در برخی مقاطع باعث شد بازارگردانها عملاً تعیینکننده قیمت شوند و نوعی دستکاری ناخواسته شکل گیرد، این نشان میدهد نیت اولیه سیاستگذار همیشه به نتیجه مطلوب ختم نمیشود.
بیاثر شدن حجم مبنا در بخش بزرگی از بازار
وی ادامه داد: اگرچه حجم مبنا هنوز روی بخش کوچکی از نمادهای کوچک با نقدشوندگی پایین اثر داشت، در اغلب نمادهای بزرگ و حتی بسیاری از نمادهای متوسط کاربردی نداشت، بنابراین حذف آن را نمیتوان یک اتفاق شگفتانگیز دانست؛ بلکه یک اصلاح لازم و دیرهنگام بود.
تأثیر حذف حجم مبنا بر شرکتهای کوچک
فلاحیان تأکید کرد: حذف حجم مبنا بیشترین تأثیر را بر شرکتهای کوچک با نقدشوندگی پایین خواهد داشت؛ نمادهایی که در گذشته بهدلیل نرسیدن به حجم مبنا دچار گرههای معاملاتی میشدند و قیمت آنها بهدرستی کشف نمیشد.
وی افزود: این تأثیر الزاماً به معنای رشد قیمت نیست، بلکه باعث میشود این سهمها سریعتر به قیمت تعادلی خود چه در مسیر صعود و چه در مسیر اصلاح برسند.
حرکت به سوی اصلاحات ساختاری
این کارشناس بازار سرمایه در پایان گفت: با این اقدام، سازمان بورس نشان داد که حاضر است از تصمیمی که بیش از دو دهه بر آن پافشاری میکرد، عقبنشینی کند، حذف حجم مبنا میتواند زمینهساز اصلاحات بعدی، از جمله بازنگری در دامنه نوسان باشد.
وی افزود: نباید انتظار داشت دامنه نوسان بهصورت نامحدود باز شود، اما افزایش تدریجی آن امکانپذیر است، پیشنهادهایی مانند دامنه ۷ درصدی ارائه شده و با ثبات بازار و کاهش ریسکهای سیستماتیک، میتوان در آینده شاهد افزایش دامنه نوسان بود.
فلاحیان تأکید کرد: اصلاحات ساختاری مهمتر از دامنه نوسان، به رفتار معاملات حقیقی و حقوقیها و نحوه نظارت بازار مرتبط است، اما حذف حجم مبنا گامی مثبت و ضروری در مسیر واقعیتر شدن کشف قیمت و افزایش کارایی بازار سرمایه محسوب میشود.
∎