شفقنا- رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی از رونمایی قریب‌الوقوع گفتگوگر «گفتگو با کتب دینی» خبر داد و گفت: این سامانه می‌تواند تحولی جدی در پژوهش‌های دینی ایجاد کند.

به گزارش شفقنا، حجت‌الاسلام والمسلمین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، در همایش «گفتگوگرهای هوشمند اسلامی و آینده پژوهش‌های دینی» با اشاره به سابقه چند دهه‌ای دغدغه‌ها در حوزه پژوهش‌های دینی اظهار کرد: در دهه‌های گذشته نیز هم‌زمان با گسترش ابزارهای جست‌وجوی دیجیتال، این نگرانی مطرح بود که با سهولت دسترسی به آیات، روایات و منابع، نقش پژوهشگر علوم اسلامی کمرنگ شود، اما تجربه نشان داد این ابزارها نه‌تنها جای پژوهشگر را نگرفتند، بلکه موجب تعمیق و تسریع پژوهش‌ها شدند.

وی افزود: امروز نیز با ظهور مدل‌های زبانی بزرگ و گفتگوگرهای هوشمند، همان دغدغه‌ها با شدتی چندبرابر در حال تکرار است، با این تفاوت که سرعت و گستره این تحول، حال و آینده پژوهش دینی را به‌صورت جدی تحت تأثیر قرار داده است.

رئیس مرکز نور با تأکید بر اینکه مسئله اصلی صرفاً افزایش سرعت یا دقت پژوهش نیست، تصریح کرد: آنچه امروز با آن مواجه هستیم، تغییر در «منهج پژوهش» و «شیوه استخراج معارف» است و این تحول، نیازمند بازنگری‌های عمیق معرفت‌شناختی و روش‌شناختی در پژوهش‌های دینی است.

وی ادامه داد: باید به‌طور جدی بررسی شود که خروجی‌های تولیدشده توسط هوش مصنوعی تا چه اندازه از روایی، اعتبار و صحت علمی برخوردارند و نسبت آن‌ها با واقعیت و اجتهاد دینی چیست؛ این، یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی حوزه‌های علمیه است.

وی با بیان اینکه این تحول، تحولی گریزناپذیر است، گفت: ما انتخابی در اصل مواجهه با هوش مصنوعی نداریم، اما کاملاً مختاریم که چگونه با آن مواجه شویم. باید مشخص شود طلبه، استاد و پژوهشگر دینی در چه سطحی و با چه مسئولیتی مجاز به استفاده از این ابزارها هستند و اخلاق پژوهش دینی در این زمینه چه اقتضائاتی دارد.

وی افزود: لازم است به‌روشنی تبیین شود که اگر پژوهشگری از هوش مصنوعی استفاده کرد، چه مواردی را باید اعلام کند، مسئولیت خطاها با چه کسی است و حدود بهره‌گیری علمی کجاست.

بهرامی با هشدار نسبت به محدود بودن فرصت تصمیم‌گیری اظهار کرد: هوش مصنوعی منتظر ما نمی‌ماند. حوزه‌های علمیه باید در سه عرصه به‌سرعت تعیین تکلیف کنند؛ نخست، انجام مطالعات بنیادین معرفتی و روش‌شناختی؛ دوم، سیاست‌گذاری شفاف برای اساتید، طلاب و پژوهشگران؛ و سوم، تولید ابزارهای بومی و تخصصی هوشمند اسلامی.

وی با اشاره به تجربه چند دهه‌ای مرکز نور در فضای دیجیتال گفت: تجربه نشان داده است هر جا به‌موقع ابزار مناسب تولید کردیم، نه‌تنها مرجعیت داخلی، بلکه مرجعیت بین‌المللی به دست آوردیم و هر جا تعلل کردیم، این مرجعیت را از دست دادیم.

بهرامی با ذکر نمونه «نورمگز» افزود: روزی تصور می‌شد با وجود Google Scholar، امکان موفقیت یک سامانه مجلات علمی بومی وجود ندارد، اما امروز ده‌ها دانشگاه معتبر اروپایی و آمریکایی مشترک نورمگز هستند و این نشان می‌دهد که مرجعیت علمی، نتیجه اقدام به‌موقع و هوشمندانه است.

رئیس مرکز نور با اشاره به هدف برگزاری این همایش گفت: با هدف معرفی و ترویج گفتگوگرهای هوشمند اسلامی، مرکز نور شناسایی حدود ۲۰ گفتگوگر دینی را در دستور کار قرار داده و در این نشست، به دلیل محدودیت زمانی، پنج گفتگوگر معرفی می‌شود.

وی افزود: این گفتگوگرها شامل ابزارهایی در حوزه آموزش و پژوهش حوزه علمیه خواهران، پاسخگویی به سؤالات دینی، مشاوره دینی و روان‌شناختی، و گفتگو با تفاسیر قرآن کریم است که توسط مرکز نور توسعه یافته‌اند.

وی با تشریح اقدامات مرکز نور در حوزه هوش مصنوعی مولد گفت: در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در حوزه نیروی انسانی، زیرساخت‌های پردازشی و توسعه محتوای هوشمند صورت گرفته است و تمرکز ویژه‌ای بر توسعه گفتگوگرهای تخصصی علوم اسلامی داریم.

وی از رونمایی قریب‌الوقوع گفتگوگر «گفتگو با کتب دینی» خبر داد و گفت: این سامانه مبتنی بر بیش از ۱۳۷ هزار جلد کتاب پایگاه نور طراحی شده و می‌تواند تحولی جدی در پژوهش‌های دینی ایجاد کند.

رئیس مرکز نور همچنین به برنامه‌هایی نظیر گفتگو با نشریات علمی، گفتگو با رشته‌های تخصصی علوم اسلامی، گفتگو با شخصیت‌های علمی و تاریخی و طراحی «دستیار جامع علوم اسلامی» اشاره کرد و افزود: هدف نهایی، ارائه یک دستیار هوشمند جامع است که متناسب با سطح کاربر، خدمات علمی دقیق و قابل اعتماد ارائه دهد.

بهرامی در پایان تأکید کرد: مسئولیت ما در برابر این تحول بسیار سنگین است. اگر با نگاه مسئولانه، هوشمندانه و اخلاق‌محور وارد میدان شویم، می‌توانیم مرجعیت علمی حوزه‌های علمیه را در عصر هوش مصنوعی تثبیت و تقویت کنیم.