به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، حسین سیمایی روز دوشنبه در همایش «همبستگی و وفاق ملی در پرتو قانون اساسی» در دانشگاه تهران اظهار داشت: نظریه‌ای که رئیس جمهور مطرح کرده‌اند به شایستگی در محافل علمی و حقوقی یا به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است.

وی با بیان اینکه این جلسه فرصت ارزشمندی است برای اینکه ابعاد تحلیلی این موضوع دیده شود، افزود: گفتمانی که در این دوره به شدت دنبال می‌کنیم، جامعه‌پذیر شدن دانشگاه و مساله‌محور شدن آن است و در حوزه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی کشور، دانشگاه چگونه وارد عمل شده است.

وزیر علوم با اشاره به اینکه یکی از دلایل این ورود، اعتقاد رئیس جمهور به دانشگاه و انتظار وی از دانشگاه برای مسئولیت‌پذیری در حل چالش‌ها است، ادامه داد: وفاق آیا در قانون اساسی مستند و مبنا دارد یا خیر؟ قطعا مبانی و اصول بسیاری پشتیبان این نظریه است؛ عدالت، کرامت انسانی، آزادی و تساوی در برابر قانون که همگی از اصول بنیادین حقوق بشر هستند، در قانون اساسی ایران به رسمیت شناخته شده‌اند.

نقض وفاق به معنای حقوقی موجب کاهش سرمایه اجتماعی می‌شود

سیمایی تاکید کرد: اگر در شرایط سخت کنونی، همان اصول را رعایت کنیم، آیا وفاق، همبستگی و همدلی شکل نمی‌گیرد؟ آیا تحریم اقتصادی موجب کاهش سرمایه اجتماعی و بروز خشونت نمی‌شود؟ اتفاقاً نقض همین اصول یعنی نقض وفاق به معنای حقوقی که قانون اساسی پذیرفته است.

وی تصریح کرد: اگر عدالت رعایت شود، یکی از دلایل مهم مهاجرت پیشگیری می‌شود. از بین اصولی که زمینه‌ساز وفاق هستند، عدالت و کرامت، در مقابل آن ضد وفاق یعنی تبعیض قرار دارد. واقعاً چرا نمی‌توانیم نخبگان را به شایستگی جذب کنیم و چرا مهاجرت می‌کنند؟ حتماً مسائل اقتصادی و معیشتی نقش دارد، اما یکی از دلایل مهم، تبعیض است؛ فرصت‌ها برابر نیستند.

وزیر علوم درباره دلایل تبعیض گفت: گاهی دلیل آن نادانی است و خواستنی در کار نیست. از تجربه حضورم در کمیسیون‌های دولت می‌دانم که گاهی دستور کارها اشکالی با هیچ قانونی ندارد اما با یک اصل بنیادین مغایرت دارد؛ اصل برابری فرصت‌ها. یادم می‌آید وقتی به یکی از وزارتخانه‌ها قرار بود امتیازی داده شود، گفتم این اشکالی ندارد جز اینکه باعث تبعیض می‌شود. یکی از وزرا گفت ای کاش به ما در این کمیسیون‌ها آموزش دهید که مسائل را از زوایای دیگر همچون تبعیض ببینیم. گاهی دیوان عدالت اداری از یک منظر تبعیض را می‌پذیرد یا رد می‌کند.

گاهی خوانش‌های ما از متون دینی، موجب تبعیض سیستماتیک می‌شود

سیمایی افزود: یکی از دلایل دیگر، خوانش‌های ما از متون دینی است که باعث می‌شود تبعیض سیستماتیک به رسمیت شناخته شود. وقتی تبعیض به قانون و رویه تبدیل می‌شود، موجب افسردگی، خشونت و کاهش سرمایه نظام می‌شود.

وزیر علوم به تقسیم‌بندی تبعیض اشاره کرد و گفت: تبعیض را می‌توان به تبعیض نژادی، جنسیتی و مذهبی تقسیم کرد. تبعیض نژادی نه در دین و نه در قانون به رسمیت شناخته نمی‌شود. تبعیض جنسیتی گاهی به تفاوت‌ها و دلایل روانشناسی مرتبط است. اما تبعیض مبتنی بر دین و مذهب گاهی دلایل محکمی ندارد. به آیه نفی سبیل استناد می‌شود که حقوق شهروندان را تغییر می‌دهد، تا جایی که مدیرعامل یک شرکت دولتی باید مسلمان باشد، در حالی که بسیاری از فقها، از جمله شیخ انصاری، معتقدند این آیه مفهوم حقوقی ندارد و نمی‌توان شرط مسلمانی را استنباط کرد.

وزیر علوم با اشاره به آیه نفی سبیل گفت: درباره اینکه آیا می‌شود به کفار سلاح فروخت یا نه؟ برخی از فقها گفتند خیر مطلقا. مرحوم امام (ره) می‌فرمایند می‌تواند جایز باشد و مجانی هم لازم باشد سلاح بدهید.

وی توضیح داد: مرحوم امام برخلاف برداشت دیگران از آیه نفی سبیل، می‌فرمایند آیه نفی سبیل و همه روایتی که آمده که بیع سلاح به کافر حرام است، دلیل عقلی دارد و دلیل نقلی نمی‌خواهد و دلیل نقلی، ارشاد به حکم عقل است. یعنی مدام به آیه نفی سبیل استناد می‌کنیم که سلطه ممنوع است. نفی سلطه اصل عقلایی است.

آیه نفی سبیل را باید عقلایی مفهوم کرد

وزیر علوم اذعان داشت: به نظر من در استناد به آیه نفی سبیل، زیاده‌روی است و این آیه را باید عقلایی مفهوم کرد. عقلا هم مفهوم و هم مصادیق را مشخص می‌کنند.

وی توضیح داد: زمانی فقها می‌گفتند که مسلمان نمی‌تواند به استخدام کافر دربیاید چون سلطه است. اما امروز اگر در آلمان بخواهی در شرکتی کار کنی بگویند به قاعده الزام، استناد می‌کنند ما می‌گوییم این فرصت برای من است نه ظلم و تبعیض.

سیمایی گفت: مفهوم عقلایی باشد و مصداق هم عقلایی شود. عقلا امروز می‌گویند اگر چند قرن قبل، استخدام، مصداق سلطه بود امروز عدم استخدام، مصداق تبعیض و ظلم است.

وی گفت: همه جنبش‌های ضد استعماری به دلیل مبارزه با سلطه بوده و بنابراین سلطه، معنی عقلایی دارد. استناد ما به آیه نفی سبیل برای اینکه حالا تصمیم بگیریم چه چیزی حرام و چه چیزی حلال است با اقتضائات زمانه تطبیق ندارد.

وزیر علوم در پایان تاکید کرد: وفاق، نیاز ضروری ایران امروز است. در شرایط اقتصادی سخت و عداوت دشمنان، وفاق بیش از پیش لازم است. نسل ما در دوره تحریم پرورش یافته است، اما اکنون در بی‌نظیرترین دوران قرار داریم. وفاق به معنای برابری، تساوی و آزادی در برابر قانون، موجب همبستگی، سرمایه اجتماعی، مهربانی و ایثار می‌شود. حیف است نیروی انسانی را به دلیل تبعیض از دست بدهیم. بهترین سرمایه ما همین سرمایه انسانی است و از دست دادن آن به هیچ سرمایه‌گذاری اقتصادی برنمی‌گردد.