صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و کشاورزان و عشایر از جمله صندوقهای بازنشستگی اختیاری کشور است که در ابتدای دهه ۱۳۸۰ به قصد ایجاد حمایت بیمهای حداقلی از قشر وسیع کشاورز و روستایی و عشایر کشور که تحت پوشش هیچ بیمهای نیستند، تشکیل شد. اما مستمریبگیران این صندوق از خدمات دریافتی راضی نیستند و همین موضوع باعث شده با کاهش استقبال برای عضویت در این صندوق مواجه باشیم.
هفته گذشته، یکی از بازنشستگان این صندوق پس از ۱۵ سال پرداخت حق بیمه، در تماس با ایلنا از مستمری ۲ میلیون تومانی خود انتقاد کرد؛ انتقادی که پیش از این برخی دیگر از روستاییان و کشاورزان نیز مطرح کرده بودند. هرچند اساساً صندوق بیمه اجتماعی، صندوقی با طول دوره بیمهپردازی کوتاه و حق بیمه اندک و حقوق بازنشستگی محدود شناخته میشود، اما افزایش میزان هزینههای زندگی در سالهای اخیر باعث شده تا برخی بازنشسته شدگان این مجموعه، نسبت به عضویت خود در این صندوق اعلام پشیمانی کنند.
همچنین یکی از مشکلات دیگر این صندوق این بوده که به علت کافی نبودن مستمری، برخی از بازنشستگان آن سوابق خود را به سازمان تامین اجتماعی منتقل کردهاند؛ مستمریبگیران از خدمات درمانی این صندوق رضایت ندارند.
صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر با بیش از ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار عضو، بیش از ۲ میلیون و ۱۱۰ هزار بیمه شده فعال، ۱۱۰ هزار بازنشسته و ۱۰۰ هزار بازمانده و بیش از ۱۲ هزار مقرریبگیر ازکارافتاده، از معدود صندوقهای با ضریب پشتیبانی بالا در کشور است که به دلیل تازه تاسیس بودن، عمده ۲۴۰ هزار نفر مستمریبگیر، بازمانده و از کارافتاده حقوق بگیر این صندوق زیر ۱۵ سال سابقه بیمهپردازی دارند. اما کاهش ورودیهای این صندوق و افزایش بازنشستگان آن نسبت به بیمهپردازان، زنگ خطری است که این صندوق را مانند سایر صندوقهای بازنشستگی کشور در معرض خطر قرار داده است.
برخی مدیران عامل سابق و مدیرعامل فعلی این مجموعه، اجباریسازی این صندوق را بهعنوان یک گزینه نجاتبخش توصیه میکنند اما به نظر میرسد زیرساختهای لازم برای این تحول در ساختار پرداخت حق بیمه و مستمری آن، کماکان فراهم نیست. همچنین اراده این تغییر نیز محدود به نظر میرسد؛ بهویژه اینکه در سالهای اخیر، شائبه ادغام این صندوق با سازمان تامین اجتماعی نیز در چهارچوب طرح عمومی «ادغام صندوقها و کوچکسازی بوروکراسی دولت»، بازنشستگان تامین اجتماعی را نگران افتادن بار تعهدات صندوق روستاییان و عشایر بر دوش آنها ساخته است.
مهرداد دارانی (عضو کمیته بیمه و درمان خانه کارگر و کارشناس حوزه تامین اجتماعی) در این ارتباط اظهار کرد: صندوق بیمه روستاییان و عشایر، برمبنای قانون بیمه ۱۵ درصد تشکیل شد. برخلاف صندوق سازمان تامین اجتماعی که مبنای بیمه آن ۳۰ درصد است، همان ابتدا انتظارات از این صندوق پایین آورده شد. قرار بود بابت درمان آنها حق بیمهای دریافت نشود و دولت درمان آنها را تقبل کند و کلیه دریافتی حق بیمه بابت مستمری باشد.
وی افزود: به نظر میرسد در این صندوق دولت تعهدی را متقبل نشده و در عمل تنها تعهدی که به خوبی ادا میکند، بحث بیمه عمر بازنشستگان این صندوق است. البته تعداد بازنشستگان این صندوق نیز به دلیل تازه تاسیس بودن آن بسیار اندک است. بسیاری از بازنشستگان این صندوق نیز به نسبت سنوات بیمهپردازی بازنشسته شدهاند و به هیچ عنوان بازنشسته سیساله و ۲۵سالهای در این صندوق نداریم.
دارانی تاکید کرد: طبق قانون، بازنشستگان همه صندوقها باید از حداقلی از معیشت بهرهمند باشند و مبالغی که به عنوان حق بیمه در روستاها دریافت میشود، بیشتر صرف پرداخت در زمان فوت میشود و مبلغ اندکی به بازماندگان به عنوان کمک هزینه میرسد. در این صندوق تعداد بازمانده مقرری بگیر تقریباً با تعداد بازنشستگان مستمریبگیر برابر است.
این کارشناس حوزه تامین اجتماعی تصریح کرد: در این صندوق، نهایت حقوق بازنشستگی عمدتا بین رقم ۷ تا ۸ میلیون تومان است و برخی نیز حدود دو میلیون تومان مستمری به شکل بسیارحداقلی دریافت میکنند که راضی کننده نیست.در شرایط خاص این صندوق، برخی پیشنهاد ادغام این صندوق با تامین اجتماعی را دادهاند که این ادغام برای تامین اجتماعی یک فاجعه خواهد بود.
وی تاکید کرد: بیمهشدگان تامین اجتماعی در دوران اشتغال بیش از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان حق بیمه پرداخت میکنند، درحالی که در روستاها چنین رقمی معمولاً از سوی خانوار روستایی و عشایری قابل پرداخت نیست. همین موضوع ناترازی سنگینی در صورت ادغام ایجاد میکند؛ ادغام این صندوق با تامین اجتماعی اصلاً ساده نیست و شاید غیرممکن باشد.
عضو کمیته بیمه و درمان خانه کارگر خاطرنشان کرد: پیشنهاد ما این است که وزارت کشور برای بهبود وضعیت بیمهشدگان این صندوق، از طریق دهیاریها وارد شود تا بتوان وضعیت اعضای این صندوق را ارتقاء بخشید.
تغییر ساختار حق بیمه و اجباریسازی صندوق بیمه اجتماعی؛ منتظر تصمیم مدیران
یک منبع آگاه که یکی از مدیران صندوق بیمه اجتماعی روستاییان و عشایر است، با اشاره به آسیبشناسی این صندوق در توضیح وضعیت بیمه شدگانِ آن اظهار کرد: دو سوم سهم حق بیمه هر عضو صندوق بیمه اجتماعی توسط دولت پرداخت میشود. در واقع از ۱۵ درصد کل حق بیمه، ۵ درصد را خود فرد پرداخت میکند و ۱۰ درصد آن را دولت از منابع خود پرداخت میکند.
وی افزود: ما هشت سطح درآمدی در میان بازنشستگان صندوق روستایی و عشایر داریم که هر بیمه شده باتوجه به سطح توان خود از نظر پرداخت حق بیمه، در یکی از این هشت سطح قرار میگیرد. کسانی که بالاترین سطح (۸) را انتخاب میکند، سالانه بیش از ۵ میلیون تومان حق بیمه پرداخت میکند. به عبارت بهتر ماهانه حدود ۴۵۰ هزار تومان حق بیمه پرداخت میکنند. پایینترین سطح (۱) نیز ماهانه ۱۲۰ هزار تومان حق بیمه دارد که فرد در سال کمتر از ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان میپردازد. برای کسانی که توان پرداختِ همین ۱۲۰ هزار تومان ماهانه را ندارند، تسهیلات اقساط درنظر گرفته شده است.
او ادامه داد: خدمات درمانی این بازنشستگان نیز برعهده بیمه سلامت است. برخی اعضا پیشنهاد پرداخت مبالغ بیشتری به عنوان حق بیمه دارند تا در زمان بازنشستگی مستمری بالاتری دریافت کنند؛ ما مراجع بالادستی در صندوق داریم که هیات امنا و هیات مدیره صندوق است. این سطح از تغییرات علاوه بر این دو مجمع بالاسری، باید در خود دولت هم به تصویب برسد تا تغییرات برای اعضای فعال صندوق که قصد پرداخت حق بیمه بیشتری دارند، اعمال شود.
این منبع آگاه تاکید کرد: ما باید ببینیم که چند درصد حق بیمهپردازان ما تمایل دارند با دریافتی بیشتری بازنشسته شوند. افکارسنجی برای تعیین اینکه آیا این مطالبه عمومی است و بخش قابل اعتنایی از اعضاء توان پرداخت حق بیمه بیشتری دارند یا خیر، در تصمیم مجامع و مسئولان بالادستی موثر است، اما تا آن زمان باید زیرساختهای لازم و اراده کافی فراهم شود. برای آنکه حق بیمه به آن سطحی برسد که بازنشستگان صندوق بیمه روستاییان و عشایر، کف حقوق بازنشستگی حداقلبگیران تامین اجتماعی را دریافت کند، باید تغییرات جدی اتفاق بیفتد تا سقفبگیر ما در صندوق بیمه اجتماعی به کفبگیر تامین اجتماعی نزدیک شود.
وی در پایان خاطرنشان کرد: بسیاری از مشمولان بالقوه به این دلیل از عضویت در صندوق بیمه اجتماعی روستاییان استقبال نمیکنند که این صندوق مبلغ بسیار پایینی حق بیمه میگیرد و مستمری پایینی هم میپردازد. اما باید این را هم تصدیق کرد که مستمری ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی با تضمین بیمه درمانی سلامت، شرایط بسیار خوبی برای افرادی است که ماهانه ۴۵۰ هزار تومان حق بیمه میپردازند. برای افزایش مستمریهای این صندوق باید تغییرات اکچوئری اعمال شود؛ نباید بار همه خدمات از جمله افزایش مستمریها را بر دوش دولت انداخت.....
∎