شخصی را گفتند «خربزه می‌خوری یا هنداونه؟» و آن شخص که می‌خواست هم از هندوانه بخورد و هم از خربزه، گفت «هردوانه». حالا حکایت امشب هم برای برخی حکایت هردوانه‌ای است که هم می خواهند از طولانی‌ترین شب سال بیشترین استفاده را کنند. یعنی هم به دید و بازدید بپردازند و از برنامه های شب یلد استفاده کنند و هم بیشترین بهره معنوی را در یکی از بهترین شب‌های سال داشته باشند؛ شب اول رجب.

امشب شب یلدا و بلندترین شب سال است و از طرف دیگر آغاز فصل بندگی هم در این شب رقم می خورد؛ شبی که وقتی رسول خدا(ص) به ماه نگاه می کردند، چنین دعایی را بر لب داشتند که «خدایا ماه رجب و شعبان را بر ما مبارک گردان و ما را به ماه مبارک رمضان رسانده و بر گرفتن روزه و عبادت و بر حفظ زبان و پوشیدن چشم از نامحرمان یاری فرما و بهره ما را از آن ماه تنها گرسنگی و تشنگی قرار نده».

در این شب که بسیاری از مردم به فکر یلدا و حاشیه های آن هستند، برخی توجه دارند که این فرصت یلدا آنان را از فضیلت شب اول رجب بازندارد. چون این شب یکی از چهار شبی در تمام سال است که فضیلت شب زنده داری آن سفارش شده است.

ماه رجب نخستین ماه از چهار ماه حرامی است که جنگ کردن در آن حرام است. پیامبر اکرم (ص)فرمود: «ماه رجب برای امت من ماه استغفار است. رجب ماه خدا و ماه شعبان، ماه من و ماه رمضان ماه امت من است. کسی که یک روز از ماه رجب را روزه گیرد، خدا را خشنود می کند، غضب الهی از او دور می‌شود و دری از درهای جهنم به روی او بسته می‌شود».

برخی می‌گویند ماه رجب ماه ریزش رحمت الهی باری بندگان است. ماه شعبان یعنی شعبه های رحمت الهی مثل یک رود جاری می شود. بنابر این در ماه رجب، باران می بارد؛ ماه شعبان این باران به رودخانه تبدیل می شود و خدا از شب اول ماه مبارک رمضان به اندازه تمام ماه های رجب و شعبان رحمت خود را شامل بندگان می کند.

اگر رسول خدا (ص) فرمود در طول عمرتان نسیم هایی از سوی پروردگار می وزد و خود را در معرض این نسیم ها قرار دهید، چه نسیمی بهتر از بارش رحمت الهی در ماه رجب و در بزرگی این ماه همین بس که پیامبر اعظم(ص) فرمود «کسی که یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، موجب خشنودی خدای بزرگ می شود و غضب الهی از او دور شده و دری از درهای جهنم بر روی او بسته می شود»

شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان روایتی از رسول خدا (ص) نقل می کند که خدا فرشته ای به نام ملک داعی دارد و هنگامی که ماه رجب فرامی رسد، این فرشته هر شب تا صبح ندا می دهد که خوشا به حال تسبیح کنندگان و ذاکران خدا و خوشا به حال فرمانبرداران از خدا و حق تعالی می فرماید من همنشین آن کسی هستم که او همنشین من باشد و فرمانبر کسی هستم که فرمانبردار من است و آمرزنده آن کسی هستم که از من طلب بخشایش و آمرزش کند.

اعمال ماه رجب شامل اعمال مشترک، برای تمام ماه و اعمال ویژه است که مربوط به بعضی از روزهای آن است و در میان اعمال ویژه، اعمال شب و روز اول اهمیت خاصی دارد که زیارت امام حسین (ع) در شب اول ماه رجب و همچنین در روز اول باعث آمرزش گناهان می شود و در روایتی از امام صادق(ع) آمده است هر کسی امام حسین (ع) را در روز اول رجب زیارت کند، خداوند او را بیامرزد.

هر چند ماه رجب از ماه های حرام است ولی حتی در زمان جاهلیت نیز این ماه را ماه دعا دانسته و مردم آن زمان، منتظر فرا رسیدن ماه رجب بودند تا در آن دعا کنند؛ ماهی که روزه، شب زنده داری و صلوات بر پیامبر اکرم(ص) در آن بسیار فضیلت دارد و زیارت آن حضرت و امیرمومنان(ع) نیز در این ماه سفارش شده است.

مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در کتاب المراقبات برای اهل دل و معنا، سفارش های ظریف و عارفانه ای دارد که بر غنای استفاده از این ماه می افزاید و سالک الی الله را در مسیر خود محکم و استوار می سازد.

حضرت امام خمینی(ره) شرافت این سه ماه را فراتر از درک دانسته و فرمود: در ماه رجب، مبعث بزرگ و ولادت مولا علی بن ابی طالب(ع) و بعض ائمه دیگر، و در ماه شعبان ولادت حضرت سید الشهدا (ع) و ولادت حضرت صاحب، ارواحنا له الفداء، و در ماه مبارک، نزول قرآن بر قلب مبارک پیغمبر اکرم بوده است و شرافت این سه ماه در زبان ها و در بیان ها و در عقل ها و در فکرها نمی‏ گنجد.

رهبر معظم انقلاب نیز با اشاره به برخی از مناسبت های رجب المرجب فرمود: برکات ماه رجب منحصر به این ولادت ها نیست. توصیه می کنم خودم را و شما را که از برکات ماه رجب استفاده کنیم با تقویت پیوند و ارتباط قلبی با خدای متعال. اگر آحاد ما رابطه‌ خودمان را با خدا تقویت کنیم، بسیاری از معضلات، مشکلات، نابسامانی‌ها و ناهنجاری‌ها به خودیِ خود مرتفع خواهد شد.

ثواب روزه های ماه رجب، فضیلت و برتری شب اول این ماه، لیلة الرغائب در اولین شب جمعه این ماه، مراسم معنوی و روحانی اعتکاف در سیزدهم رجب، اعمال مربوط به نیمه ماه، مبعث رسول رحمت و مهربانی(ص) و همچنین میلاد امام باقر و جواد الائمه(ع) دل های شیعیان و دوستداران ائمه (ع) را شاد کرده و از عظمت و برتری این ماه حکایت دارد.

مرحوم آیت الله مجتبی تهرانی از ماه رجب به عنوان یک موقعیت زمانی خوب و ماه حضرت علی (ع) یاد کرد و گفت که این ماه بزرگ خدا با ماه علی (ع) یکی است. وی با بیان چند روایت افزود: ماه رجب ماهی است که رحمت خدا فراوان بر بندگان ریزش می کند. خودتان را در معرض این رحمت الهی قرار دهید و زیاد استغفار کنید. موقعیت خوبی است. به سراغ این دعاها بروید که دل را جلا می دهد. در خلوت خودتان بخوانید تا اصلاح شوید.

این استاد اخلاق اضافه کرد: وقتی دعاهای ماه رجب را می بینم، گویی یک خط در دعاهای این ماه آمده و آن این است که خدا می خواهد در این ماه به بندگان خود عنایت کند. در دعای اول این ماه می خوانیم «یا من یملک حوائج السائلین» و دعای دوم هم خاب الوافدون علی غیرک. کسانی که به سوی غیر تو رو آورند محروم هستند.

آقامجتبی تهرانی که به همه سفارش می کرد در لیلة الرغائب برای همه دعا کنید، ادامه داد: این ماه، ماهی است که خدا می خواهد عنایت کند و اگر در روایات آمده که رحمت خدا در این ماه بر بندگان ریزش دارد، گویای همین معناست.

اولین شب جمعه ماه رجب را لیلة‌الرغائب می نامند که به معنای شب عطا و بخشش بسیار یا شب میل و خواسته است و از پیامبر اکرم (ص) اینگونه نقل شده است که از اولین شب جمعه در ماه رجب غافل نشوید. زیرا شبی است که فرشتگان آن را لیلة الرغائب می‌ نامند. این نامگذاری به این جهت است که هنگامی که یک سوم از شب گذشت، هیچ فرشته ‌ای در آسمان‌ها و زمین نمی ‌ماند مگر این که در کعبه و اطراف آن جمع می‌ شوند. آنگاه خداوند می فرماید «ای فرشتگانم هر چه می‌ خواهید از من درخواست کنید.» و فرشتگان عرض می‌ کنند «حاجت ما این است که از روزه ‌داران رجب درگذری» که خداوند می ‌فرماید «این کار را انجام دادم».

خدا برای اعمال و عبادات ماه رجب به قدری آسان گرفته که حتی افرادی که قادر به روزه گرفتن در این ماه نیستند، با صد مرتبه گفتن ذکر «سبحان الاله الجلیل، سبحان من لاینبغی التسبیح الا له، سبحان الاعز الاکرم، سبحان من لبس العز و هو له اهل» می توانند از ثواب روزه آن روز بهره مند شوند.

دوباره ماه رجب فرا رسید و فرصت مهیا شد تا ذکر شیرین یا من ارجوه لکل خیر را چاشنی نمازهایمان کنیم و با معتکفان کوی دوست همصدا شویم تا اعمال ام داود را در نیمه رجب زمزمه کنیم. نسیم ماه رجب دوباره وزیدن گرفت تا هزار بار ذکر 'لا اله الا الله را تمرین کنیم و صدقه ای پس از صد مرتبه استغفرالله الذی لا اله الا هو وحده لا شریک له و اتوب الیه تقدیم نیازمندان کنیم.