به گزارش ایرنا، یلدا در فرهنگ ایرانی، لحظهای نمادین از گذر و دگرگونی است؛ شبی که طولانیترین تاریکی سال را به آستانه بازگشت نور پیوند میزند و از همین رو، قرنهاست معنایی فراتر از یک دورهمی ساده یافته است.
این آیین کهن، بازتابی از نگاه دقیق ایرانیان به زمان، فصلها و نظم طبیعی جهان است؛ نگاهی که در آن، چرخههای هستی با حیات اجتماعی انسان گره میخورند.
در این میان، یلدا همواره بستری برای تقویت روابط انسانی و انتقال میراث فرهنگی بوده گردهمایی خانوادهها، روایت قصهها، خواندن شعر و زنده نگه داشتن آیینهای محلی، این شب را به فرصتی برای پیوند نسلها و بازآفرینی حس تعلق جمعی تبدیل کرده آیینی که با تنوع اقلیمی و فرهنگی ایران سازگار شده و در هر منطقه جلوهای خاص یافته است.
از منظر ادبی و فرهنگی نیز، یلدا جایگاهی ویژه در شعر و اندیشه ایرانی داشته شاعران و اندیشمندان، این شب را نمادی از صبر، انتظار و تابآوری انسان در برابر دشواریها دانستهاند و حتی در جهان امروز و با وجود تغییر شکل برگزاری مراسمها جوهره یلدا همچنان پابرجاست و با ابزارهای نوین، فعالیتهای اجتماعی و رویکردهای انساندوستانه، معنای همبستگی و امید را در بستر زندگی مدرن بازتولید میکند.
عضو هیات علمی دانشگاه آیتالله بروجردی و دکترای زبان و ادبیات فارسی، در گفتوگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به ریشههای تاریخی و فرهنگی شب یلدا، این آیین کهن را نمادی از نگاه عمیق ایرانیان به طبیعت، زمان و زندگی جمعی دانست و بیان کرد: شب یلدا تنها یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه بازتابی از جهانبینی مردم فلات ایران نسبت به طبیعت، زمان و زندگی جمعی است، این جشن، در طول هزاران سال، با انعطاف شگفتانگیزی خود را با تغییرات اجتماعی و سبک زندگی مدرن وفق داده است.
شب یلدا؛ روایتی کهن از تولد نور، همبستگی اجتماعی و امید جمعی
بهزاد اتونی به ریشهشناسی واژگان پرداخت و افزود: کلمه یلدا ریشهای سریانی دارد و به معنای تولد است، این معنا اشاره مستقیمی به تولد دوباره خورشید دارد که پس از طولانیترین شب سال، نور دوباره بر زمین بازمیگردد و واژه بومی «چله» نیز با مفهوم عدد چهل و دورههای گذار در فرهنگ ایرانی پیوند دارد و نشاندهنده نظم و دقت نیاکان ما در مواجهه با زمان و فصلهاست.
وی با اشاره به ابعاد انسانی و اجتماعی یلدا اظهار کرد: این جشن فرصتی برای گردهمایی خانوادهها و انتقال میراث فرهنگی به نسلهای جدید است، بزرگان قصهها و اشعار حماسی را روایت میکردند و با روشن کردن چراغها و بیدار ماندن تا سپیده، نه تنها با تاریکی مقابله میکردند، بلکه حس امید و تابآوری را در جمع تقویت میکردند.
عضو هیات علمی دانشگاه آیت الله بروجردی اضافه کرد: آداب و رسوم محلی، از خراسان و آذربایجان گرفته تا گیلان و لرستان، نشاندهنده تنوع فرهنگی و هوشمندی ایرانیان در تطبیق جشن با شرایط اقلیمی و اقتصادی است و هر منطقه روایت خاص خود را دارد و همه این روایتها در نهایت نخ تسبیحی هستند که فرهنگ ایرانی را به هم پیوند میدهند.
اتونی ادامه داد: شاعران بزرگی چون سعدی، حافظ و استاد شهریار از شب یلدا برای بیان امید، انتظار و پیوند انسان با طبیعت بهره بردهاند، فال حافظ در کنار سفره یلدا، تنها یک سرگرمی نیست، بلکه راهی برای تأمل، تفکر و بازسازی روحیه خانوادههاست و شعر و ادب فارسی، همواره شب یلدا را به عنوان نمادی از تابآوری و پشتکار انسانی به تصویر کشیده است.
وی به تحولات مدرن و استمرار این جشن اشاره کرد و گفت: با ورود به زندگی آپارتماننشینی و تغییر سبک زندگی، فرم برگزاری یلدا تغییر کرده اما جوهره آن حفظ شده و حتی در جوامع ایرانی خارج از کشور، تماسهای تصویری و جشنهای گروهی، هویت فرهنگی و حس همبستگی را زنده نگه میدارد.
دکترای زبان و ادبیات فارسی افزود: پویشهای خیریه و کمک به نیازمندان در این شب، جلوهای مدرن از سنتهای دیرین مانند «کاسمسا» و «شالاندازی» است و ثبت جهانی یلدا به عنوان میراث مشترک ایران و افغانستان نیز تاکیدی بر اهمیت این جشن در ترویج صلح، دوستی و احترام به طبیعت محسوب میشود.
اتونی بیان کرد: یلدا، جشن امید و زندگی دوباره است؛ پیامی که در طول تاریخ، از دل تاریکی و سرمای زمستان، مردم را به همبستگی و گرما دعوت کرده و همچنان در زندگی امروز نیز الهامبخش است.