به گزارش ایرنا، مسجد سید اصفهان، یکی از آثار تاریخی برجسته این شهر، به دلیل بیتوجهیها در نگهداری و مشکلات مدیریتی دچار آسیبهای جدی شده و این درحالی ست که برخی گروهها و نهادها گرچه از این اثر تاریخی در همین شرایط به شدت فرسایشی در رویدادهای متعدد بهرهبرداری میکنند اما به گفته برخی فعالان میراث فرهنگی، هیچ مشارکتی در نگهداری و حفاظت از آن ندارند.
این مسجد قاجاری که با بحران فرونشست زمین هم دست و پنجه نرم میکند؛ به دلیل نبود هماهنگی لازم میان نهادهای بهرهبردار و دستگاههای متولی، در قهقرای زوال قرار گرفته است در حالی که همچنان بهرهبرداری های فرساینده بر گُرده رنجورش سنگینی میکند.
این اثر تاریخی مذهبی اصفهان از آثار شاخص دوره قاجار این شهر و معماری و تزیینات آن بیانگر شیوه مسجد سازی در آن دوران محسوب میشود؛ یادگاری که تزییناتش به تدریج در حال تزلزل و فروپاشی ست، گنبدش از هم گسیخته، ارسیها و پنجرههای نفیسش پوسیده و در عین چند مدیریتی، هیچ کس به فریاد حال و روز نزارش نمیرسد.
در این شرایط سخت مسجد سید، برخی نهادها از زیر بار مسوولیت شانه خالی میکنند و یا با وجود بهرهبرداری از این اثر تاریخی - مذهبی مشارکتی در نگهداشت آن ندارند. باید گفت ابهامات زیادی در رابطه با این شرایط مسجد وجود دارد.
یکی از نهادهای اصلی که متولی مسجد برشمرده میشود، اداره کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان است؛ نهادی که گفته میشود در سالهای گذشته نتوانسته به وظایفش در رابطه با مسجد سید به درستی عمل کند.
سوالات مختلفی در خصوص ضعفها و چالشهای مدیریت این مسجد تاریخی مطرح است؛ چرا اوقاف تاکنون نتوانسته وظایف خود را به درستی انجام دهد؟ آیا اختلافات میان نهادهای مختلف عامل این بیتوجهیها بوده است؟ چرا در قبال بهرهبرداریها، مشارکتی در نگهداری مسجد سید وجود ندارد؟ این سوالات و دیگر مسائل، در گفتوگوی پیشرو با محمدرضا ترحمی، مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان تا حدودی پاسخ داده شده است.
ایرنا: آقای ترحمی، میخواهم در مورد مسجد سید صحبت کنم. در این زمینه ابهاماتی وجود دارد و قصد دارم صحبتهای شما را بهطور صریح و واضح بشنوم. مسجد سید با مشکلات زیادی مواجه است...
_ مسجد سید مشکلی ندارد، مشکل ما هستیم.
ایرنا: توضیح دهید چرا مشکل، شما یا نهادهای مرتبط هستند؟
_ برخی مساجد، تکایا و حسینیهها طبق قوانین مربوط به موقوفات تحت نظر سازمان اوقاف قرار دارند. تعدادی از مساجد نیز دارای موقوفه هستند که درآمد و عواید آن باید صرف هزینههای مربوط به نگهداری و عمران آن مکان مذهبی شود. مثلاً آقایان شفتی، تولیت موقوفات مسجد سید را دارند و متاسفانه مشکلاتی در هماهنگیها میان اداره اوقاف و آنها وجود داشته است. از زمانی که من از بهمن سال گذشته به اینجا آمدم، چندین نشست و جلسه با مدیران، مسوولان و نمایندگان مسجد برگزار کردهایم تا مشکلات مسجد را بررسی کنیم.
نکته دیگر اینکه یک مبلغ قابل توجهی در سال ۱۳۹۶، بهطور تقریبی ۶۰ یا ۷۹ میلیارد ریال، به حساب تولیت مسجد سید واریز شده بود اما به دلایلی این پول مسدود شده بود که با مکاتبات انجام شده به زودی این حساب آزاد خواهد شد.
ایرنا: چرا این پول مسدود شده بود و توسط چه کسانی واریز شده بود؟
_ این پول از طرف یک خیر خارج از کشور به حساب مسجد سید واریز و به دلایل امنیتی مسدود شد. این پول باید برای احیا و عمران مسجد سید صرف میشد و نباید مساله را سیاسی میکردند. آنهایی که باعث مسدود شدن این مبلغ شدند باید حالا پاسخگو باشند. اگر این مبلغ در سال ۱۳۹۶ هزینه میشد، مسجد سید امروز بهطور کامل احیا شده بود اما حالا با این مبلغ، حتی نمیتوان کففرشش را درست کرد.
ایرنا: حالا شما از چه راهی پیگیری میکنید و چه کسانی در تلاش هستند تا این پول آزاد شود؟
_ دستگاههای امنیتی و قضایی وارد موضوع شدهاند و مکاتباتی انجام شده و قولهایی برای حل این مشکل داده شده است. شخصاً از آخرین وضعیت اطلاع دقیقی ندارم اما ممکن است این پول اخیراً آزاد شده باشد.
به محض واریز شدن، برنامهریزی و هزینههای لازم برای مسجد سید آغاز خواهد شد. علاوه بر این، با آقای کرمزاده، مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان، چندین بازدید از مسجد داشتیم. آخرین بازدید ما همراه با آقای شاهمحمدی، مدیر کل بازرسی استان اصفهان، انجام شد. دستوراتی صادر شد که ابتدا کار کارشناسی انجام گیرد تا از دوبارهکاری جلوگیری شود.
کارشناسان باید به دلیل فرونشستی که در مسجد رخ داده، بررسی کنند تا بدانند تا چه عمقی باید زیرساختها بازسازی و سپس مرمت گنبد و دیگر بخشها آغاز شود. تمام تلاشها بر این است که مشکلات مسجد سید حل و فعالیتهای عمرانی در آنجا شروع شود.
ایرنا: آقای ترحمی، اگر مبلغ یاد شده آزاد شود، همین هم در شرایط فعلی برای مسجد سید کمک زیادی خواهد کرد. طبق نظر کارشناسان اولویت هزینه کرد کدام بخش از مسجد است؟
_ اولویتبندی باید طبق نظر کارشناسان رسمی دادگستری انجام گیرد. به نظر من ابتدا باید زیرساختها درست شوند. با توجه به فرونشستی که در مسجد رخ داده، باید زیرساختهای گنبد و ساختمانها اصلاح شوند. اگر اول گنبد را تعمیر کنیم و زیرساختها اصلاح نشود، در این فرونشست دوباره مشکلاتی مانند شکافها و خرابیها پیش خواهد آمد.
ایرنا: علاوه بر فرونشست که مدتهاست درباره آن صحبت میشود و وضعیت مسجد را بغرنجتر کرده، به نظر میرسد که برخی بیتوجهیها در داخل مسجد به سختتر شدن شرایط دامن زده است؛ برای مثال، پنجرههای گرهچینی مسجد که فرونشست خرابشان نکرده، اما به دلیل بیتوجهی شرایطشان بدتر شده است. برخی کاشیها افتادهاند یا کاشیها بهطور ناهماهنگ نصب شدهاند، ملاتکشیها مناسب نبوده و بیتوجهیهای دیگری نیز وجود داشته است. این وضعیت ناشی از چیست و چرا هماهنگی کافی میان شما و متولیان و میراث فرهنگی وجود ندارد؟
_ این مشکلات ناشی از اختلافسلیقههایی است که بین اوقاف و دستگاههای حاکمیتی در استان در سالهای گذشته به وجود آمده است. متاسفانه در طول هفت سال گذشته، به جای همکاری و تعامل، برخی مسائل به مراجع قضایی ارجاع داده شده که این باعث بروز مشکلات بیشتر شده است اما با تلاشهای آقای جمالینژاد، استاندار و تعاملاتی که با مدیران کل استان برقرار شده، برخی از مسائل بهویژه مشکلات مسجد سید در حال حل شدن است.
ایرنا: اشاره کردید که دستگاه قضایی در رابطه با یکسری مشکلات وارد ماجرا شده است. میتوانید بیشتر توضیح دهید؟
_ این موضوع فقط در رابطه با مسجد سید نیست باید بگویم بهجای اینکه مسائل را از طریق تعاملات حل کنیم، بیشتر مشکلات به دادگستری ارجاع داده شده است. اگر آمار پروندههایی که در دستگاه قضایی تشکیل شده را برای شما بگویم، شاید تعجب کنید. انگار که تنها وظیفه دادگستری رسیدگی به مسائل مربوط به اوقاف باشد.
در رابطه با مسجد سید در کنار این اثر، ۱۸۵ رقبه داریم، یعنی کسانی که حق سرقفلی دارند. این حق از گذشته به آنها تعلق داشته و مال امروز و دیروز نیست. افرادی که در آنجا اجاره میدهند، بر اساس مساحت و سهم خود، اجاره میدهند، چرا که ۹۰ درصد سرقفلی متعلق به آنهاست. در این مسائل، اختلافنظرهایی وجود دارد و در نقل و انتقالات نیز باید هزینههایی پرداخت میشد که مشکلاتی بین ما و متولیان بهوجود آمد. همچنین اختلاف نظراتی در بین کارشناسان اوقاف وجود داشته است.
ایرنا: در مسجد سید با شرایط سختی که دارد، هنوز شاهد برگزاری برخی رویدادها هستیم، مثل پوشزدن برای مراسم اعتکاف. این رویداد برای همه ارزشمند است اما کارشناسان معتقدند در شرایط نامناسب مسجد سید، چنین اقدامات و مراسمات سنگینی باعث آسیب بیشتر به مسجد میشود. چرا مسجد سید از برگزاری چنین مراسمی مستثنی نشده است؟
_ در حقیقت، متولیان فرهنگی استان اصفهان چند دستگاه هستند و اخیراً با محوریت آقای دکتر کمال حیدری، معاون فرهنگی شهرداری اصفهان، نشستهایی برگزار کردهایم تا همه دستگاهها بهطور متمرکز به مسائل فرهنگی بپردازند. در این جلسات، فعالیتهای فرهنگی سپاه، سازمان تبلیغات اسلامی، امور مساجد، اوقاف و اداره ارشاد در کنار هم قرار گرفتند.
علت این مشکلات، نبود هماهنگی است؛ اینکه هر دستگاه ساز خودش را میزند. به تازگی معاون فرهنگی جدید ادارهکل اوقاف اصفهان که دانشآموخته دکترای رسانه و روابط عمومی ست بر مصدر امور قرار گرفته و امیدوارم با تدابیر لازم مسائل اختلافی میان هیئت امنا، امین موقوفات و متولیان حل شود.
اگر این مسائل حل شود و همه ید واحد شدند دیگر مراسمهای سنگینی مانند اعتکاف که البته باید مایه آرامش باشد در شرایط دشوار مسجد سید برگزار نخواهد شد. مسجد سید در حال حاضر شرایط استثنایی دارد و هر کاری باید با احتیاط در آن انجام شود، نه اینکه برنامههای سنگین در آن برگزار شود که مشکلات بیشتری بر مشکلاتش بیفزاید.
ایرنا: یکسری اقدامات یا تعمیرات غیراصولی در سالهای اخیر در مسجد سید انجام شده است؛ آیا میدانید چه کسانی این مرمتها را انجام دادهاند؟ متولی انجام این کارها کیست؟ چرا ملاتهای سیمانی بهطور نادرست روی ازارهها کشیده شده یا کاشیها ناهماهنگ نصب شدهاند؟ حتی برخی از کاشیها بهطور نامناسبی در گوشهای از مسجد رها شدهاند. توضیح دهید که چه نهادی مسئول انجام این کارها بوده و چطور این اتفاقات رخ داده است؟
_ در مورد مسجد سید، به دلیل پیچیدگیهای مدیریتی و تعدد نهادهای مسوول، هیچکس حق ندارد بدون برنامهریزی درست، اقدام به مرمت یا اصلاح آن کند. مشکلاتی که بهطور غیرمستقیم در گذشته ایجاد شده، ناشی از اختلافات مدیریتی است. برخی از خادمان، به دلیل ناآگاهی از اهمیت آثار تاریخی مانند پنجرههای گرهچینی، ممکن است برای تعمیرات اقدام به گچکاریهای نادرست کنند. این مشکلات بهطور عمدی نبودهاند، بلکه ناشی از عدم نظارت صحیح و برنامهریزیهای ضعیف بوده است.
تعاملات جدیدی که بین ما و اداره کل میراث فرهنگی برقرار شده، باعث میشود این مسائل حل و جمعوجور شوند.
ایرنا: آقای ترحمی، پیش از آمدن شما به استان اصفهان، در دوره استانداری پیشین جلسهای در مسجد سید برگزار شد که در آن جلسه شورای فنی استانداری حضور داشت. نهادهای مختلف از جمله اوقاف، شهرداری، میراث فرهنگی و فرمانداری در آن جلسه حضور داشتند و قرار شد کارگروهی تشکیل شود که مسائل مسجد را بررسی کنند. آیا چنین کارگروهی تشکیل شد؟
در جریان این موضوع نیستم اما با جابجایی مدیر کل اوقاف و حضور من در اصفهان، در مسجد جامع عتیق جلسهای برای مساجد تاریخی برگزار و شورای راهبردی تشکیل شد تا مسائل مساجد تاریخی بهویژه مسجد سید بررسی شود. در این شورا، آقای قاسمزاده، شهردار اصفهان و سایر مسوولان نیز حضور دارند. معاونت بهرهوری اقتصادی ما نیز در حال پیگیری مسائل است. هدف ما این است که این مسائل مرحله به مرحله حل شوند و طرحی برای بهبود وضعیت مسجد سید آماده شود.
استاندار اصفهان نیز شخصاً این موضوع را پیگیری میکند و در تماسهای حضوری و تلفنی خود این مساله را رصد کرده است.
حتی این موضوع به مجلس کشیده شد و آقای طغیانی برای تأمین اعتبار و برنامهریزی در این زمینه تلاش میکنند. در حال حاضر، این مسائل در شورای راهبردی بررسی و امیدوارم بهزودی حل شوند.
به گزارش ایرنا، مسجد سید یکی از مساجد تاریخی اصفهان و متعلق به دوره قاجار است که در سالهای اخیر کمتوجهی نهادهای متولی به این بنا شرایط نامطلوبی را برای آن رقم زده و آثار فرونشست چون ترکها و نشست های نامتقارن شرایط این مسجد را سختتر کرده است.
چنان که در کتیبه ی ایوان این مسجد آمده کار ساخت آن در سال ۱۲۵۵ به اتمام رسیده است. این بنای تاریخی در زمان محمد شاه قاجار به همت حجت الاسلام حاج سید محمد باقر شفتی از مراجع تشیع در اصفهان پایه گذاری شد.
مسجد سید اصفهان بیش از هشت هزار متر مربع مساحت دارد ، دارای چهار در اصلی، یک چهل ستون، دو شبستان بزرگ، یک گنبد، سه ایوان و بیش از ۴۵ حجره است اما مناره ندارد.