به گزارش ایرنا شب یلدا، طولانی‌ترین شب سال، فرصتی است برای دور هم جمع شدن خانواده‌ها و پاسداشت سنت‌های کهن ایرانی، در دل کویر و در شهر تاریخی یزد، این شب رنگ و بویی ویژه دارد، خانواده‌ها با روشن کردن شمع و چراغ، گرد هم می‌آیند تا با قصه‌گویی، شعرخوانی و موسیقی سنتی، تاریکی شب را با گرمی محبت و شادی پر کنند.

مردم یزد بر این باورند که شب یلدا، شب غلبه نور بر تاریکی و امید بر ناامیدی است، هر خانه‌ای با آتش روشن، خوراکی‌های رنگین و شور زندگی، تلاش می‌کند تا این شب را به لحظه‌ای خاطره‌انگیز برای همه اعضای خانواده تبدیل کند.

در یزد، یلدا با بوی آش شولی آغاز می‌شود، غذایی ساده اما ریشه‌دار که برای بسیاری از خانواده‌ها، طعم خاطره و هویت دارد از خانه‌های قدیمی تا محله‌های جدید، پخت این آش سنتی در شب چله هنوز جایگاه ویژه‌ای دارد و در کنار انار، هندوانه و آجیل، سفره یلدایی یزدی‌ها را کامل می‌کند.

یلدا برای مردم این استان، فرصتی برای دیدار اقوام، گردهمایی در خانه بزرگان فامیل، فال حافظ، قصه‌گویی و زنده نگه‌داشتن آیین‌هایی چون خنچه‌برون و فال کوزه است، رسم‌هایی که اگرچه برخی از آن‌ها کمرنگ‌تر شده‌اند، اما همچنان در حافظه فرهنگی مردم یزد نفس می‌کشند، این آیین کهن، بازتابی از شیوه زیست مردمان کویر است، جایی که در دل سرمای زمستان و سکوت شب، گرمای خانواده و سنت، روشنی‌بخش بلندترین شب سال می‌شود.

همچنین یزدی‌ها از گذشته، میوه‌های تابستان و پاییز را به نحوی نگهداری می‌کردند که در شب‌های طولانی زمستان مصرف کنند، برای مثال مقدار زیادی از محصول انار خود را در خاک دفن می‌کردند تا تازه بماند و در طول زمستان بتوانند از آن استفاده کنند و این‌گونه انار به‌عنوان یکی از میوه‌های شب یلدا شناخته شده و یا هندوانه که امروز پای ثابت سفره‌های یلدایی شده است نیز به عنوان یک محصول تابستانی با روش‌های مختلف برای این شب نگهداری می شود.

در این شب، هر جزئی از جشن، از سفره‌های رنگین گرفته تا آوازها و بازی‌های سنتی، داستانی از زندگی، عشق و اتحاد را روایت می‌کند، حضور بزرگ‌ترهای خانواده، نقل قصه‌ها و دادن هدیه به کودکان، نمادی از ادامه سنت‌ها و پیوند نسل‌هاست.

پختن آش شولی

آش شولی، یکی از غذاهای سنتی و محبوب مردم یزد، قدمتی بیش از ۵۰۰ سال دارد، این آش خاص در شب یلدا با بوی خوش خود از هر خانه‌ای به مشام می‌رسد.

سبزیجاتی مانند اسفناج، شوید و برگ چغندر، همراه با چغندر، نعناع خشک و کمی سرکه، از مواد اصلی تشکیل‌دهنده این آش هستند که طعم و عطر ویژه‌ای به آن می‌بخشند.

گردهمایی خانوادگی

در درازترین شب سال، خانواده‌های یزدی در خانه یکی از بزرگان فامیل جمع می‌شوند، گرفتن فال حافظ و شنیدن موسیقی سنتی، بخشی از سنت دیرینه این شب است، هر یک از مهمانان، خرید بخشی از خوراکی‌های یلدا مانند انار، هندوانه، خرمالو، پرتقال و آجیل را بر عهده می‌گیرند تا فشار اقتصادی بر صاحب‌خانه وارد نشود و خانواده میزبان بیشتر به پذیرایی و طبخ شام بپردازد.

آیین خنچه‌برون؛ جشن عروس‌ها

یکی از رسوم ویژه یزد در شب یلدا، خنچه‌برون است، عروس‌هایی که هنوز به خانه بخت نرفته‌اند، در این شب با استقبال خانواده همسر خود روبه‌رو می‌شوند، رسم خنچه برون اگرچه کمرنگ‌تر شده اما اگرچه مانند گذشته برگزار نمی شود در هر حال هنوز یکی از رسوم به جای مانده از روزگاران قدیم است.

خانواده داماد که یزدی‌ها اصطلاحا به آنها «دامادونی‌ها» می‌گویند، در شب یلدا چندین سینی بزرگ را خنچه بندی می‌کنند و انواع خوراکی‌های مرسوم در شب چله را در آن می‌چینند و به خانه عروس می‌برند.

در گذشته این سینی‌ها که کف آن با پارچه ترمه تزئین می‌شد، شامل یک سینی انار و هندوانه و سایر میوه‌های یلدایی، یک سینی شیرینی و آجیل‌های شب یلدا و یک سینی هدایا است که به عروس تحویل می دهند.

فال کوزه ؛ تفال به آینده

این رسم در گذشته بسیار از امروز رواج داشت امروز چنین رسمی به "شکل فالگوش ایستادن دوشیزگان" در برخی نواحی یزد رایج است که البته مخصوص شب یلدا نیست بلکه در روزگاران گذشته در مراسم میمهانی و جشن های عمومی و خانوادگی اجرا می شود.

فال کوزه بدین صورت است که دختر نابالغی کوزه خالی یا پر از آب را دور مجلس می چرخاند و هر کس به نیتی که دارد نشانه ای در آن می اندازد این کوزه را به خانه ای می برند که دارای درخت مورد می گذارند و روی این کوزه پارچه سبز و آیینه ای قرار می‌دهند و زیر درخت مورد می‌گذارند عصر روز بعد دختر همان کوزه را برمی دارد و ساکت و بی حرف به داخل اتاق می برد همگی گرد این کوزه می نشینند و فال گرفتن آغاز می شود و هرکس شعری می‌خواند و ان دختر دست در کوزه می کند و هر دفعه شیئی بیرون را از داخل کوزه بیرون می‌آورد.

صاحب آن شیئی نیت خود را با شعری که خوانده شده تطبیق می کند اگر مفهوم ترانه خوب است آن را به فال نیک می گیرد و معتقد است بدون تردید به مراد دلش می رسد و اگر مفهوم شعر چندان خوشایند نیست، معتقد است که به مرادش نمی‌رسد و در این آیین آش رشته هم پخت می‌شود.

برخی ترانه های این آیین رنگت به گل سرخ شده شکر خدا، کارت به مراد دل شده شکر خدا، دشمن و غمت کور شده خدا و یک درد من و هزار درمان امد است.

هندوانه و انار؛ خوراکی‌های جاودانه شب یلدا

مردم یزد علاوه بر آش شولی، خوردن انار و هندوانه را از سنت‌های پای ثابت شب یلدا می‌دانند، بر اساس باورهای قدیمی، خوردن هندوانه در این شب، افراد را از سرما و بیماری در طول چله کوچک و بزرگ حفظ می‌کند، آجیل، میوه‌های خشک و سایر خوراکی‌های محلی نیز سفره شب یلدا را رنگین و دلنشین می‌کنند.