به گزارش روز شنبه ایرنا از نشریه دیپلمات، پنجشنبه شب (بهوقت بنگلادش) وقتی مرگ شریف عثمان هادی یکی از رهبران انقلاب مردمی این کشور که باعث سرنگونی حکومت شیخ حسنا شد، در کل این بنگلادش پیچیید، فضای پایتخت این کشور آسیای جنوبی بهگونه ای متحول کرد که گویی فضای زمان سرنگونی حکومت نخست وزیر پیشین است.
براساس گزارشها، این همان شریف عثمان هادی بود که تصمیم به شرکت در انتخابات ۲۴ بهمن بنگلادش داشت تا بتواند وارد فضای سیاسی این کشور شود و تحولی در ساختار این کشور ایجاد کند اما توسط طرفداران شیخ حسنا کشته شد و همین خبر خشم خیابانی را شعلهور ساخت، بطوری که تا فردای آن شب، اعتراضهای اولیه به مراسم سوگواری تبدیل شد، دفاتر روزنامهها و نهادهای فرهنگی آتش گرفت و شعارهای سیاسی و ضد هندی فضا را پر کرد.
بنابراین، از اینجا بود که بحران بنگلادش از مرز ناآرامیهای خیابانی فراتر رفت و به تنش سیاسی و دیپلماسی با هند کشیده شد؛ وضعیتی که اکنون معادلات قدرت در این کشور جنوب آسیا را وارد مرحلهای تازه و پرریسک کرده است.
در واقع، با عبور اعتراضات از مرحله نخست، نشانهها حاکی از آن بود که بحران بنگلادش دیگر صرفا به خشم خیابانی یا اختلافات سیاسی داخلی محدود نخواهد ماند و حمله به مراکز رسانهای و ساختمانهای دولتی، بهتدریج جای خود را به هدفگرفتن نمادهای خارجی، بهویژه منافع و مراکز دیپلماتیک هند داد؛ تغییری که نشان میداد اعتراضات وارد فاز جدیدی شده است؛ بطوری که در داکا و چند شهر دیگر، تجمعهایی مقابل اماکن مرتبط با هند شکل گرفت و فضای ضدهندی بهطور محسوسی تشدید شد.
درهمین حال، واکنش دهلینو به این تحولات، محتاطانه اما نگرانکننده بود، بطوری که وزارت خارجه هند با ابراز «نگرانی جدی» نسبت به امنیت دیپلماتها و شهروندانش، خواستار تضمین فوری حفاظت از نمایندگیهای دیپلماتیک شد.
بنابراین، احضار سفیر بنگلادش در دهلی و افزایش تدابیر امنیتی در اطراف نمایندگیهای هند، نشانهای روشن از آن بود که بحران بنگلادش به مسالهای فراتر از مرزهای داخلی این کشور تبدیل شده است.
در مرکز این تنش فزاینده، نام شیخ حسینا بار دیگر به نقطهای حساس تبدل شد.
به عبارت دیگر، نخستوزیر پیشین بنگلادش که پس از اعتراضات گسترده سال گذشته از قدرت کنار رفت، اکنون در هند اقامت دارد؛ موضوعی که برای بخشی از جامعه بنگلادش، به نماد حمایت دهلینو از نظم سیاسی گذشته تعبیر میشود و این برداشت، هرچند از سوی مقامهای هندی رد شده اما در فضای ملتهب افکار عمومی بنگلادش نقش مهمی در تشدید روایتهای ضد هندی ایفا کرده است.
همچنین، گزارشها حاکی از آن است که شماری از چهرههای نزدیک به دولت پیشین و حامیان سیاسی شیخ حسینا بنگلادش را ترک کرده و به هند رفتهاند و این خروجها، در داخل بنگلادش بهعنوان نشانهای از فروپاشی شبکه قدرت پیشین و تلاش برای یافتن پناهگاهی امن تعبیر میشود.
بنابراین، مخالفان دولت سابق، این روند را تاییدی بر ادعای خود درباره «فرار از پاسخگویی» میدانند، در حالی که حامیان شیخ حسینا، آن را نتیجه فضای ناامن و انتقامجویانه کنونی توصیف میکنند.
علاوه بر آن، بحران زمانی وارد مرحلهای حساستر شد که منابع رسمی و رسانهای بنگلادش اعلام کردند که فرد مظنون به قتل یکی از چهرههای کلیدی اعتراضات، پس از وقوع حادثه از کشور خارج شده و به هند گریخته است؛ این ادعا، اگرچه هنوز بهطور کامل اثبات نشده، اما در فضای سیاسی بنگلادش بازتاب گستردهای یافت و به سرعت به یکی از محورهای اصلی انتقاد از دهلینو تبدیل شد.
درواقع، برای بسیاری از معترضان، این مساله نشانهای از «مصونیت سیاسی فرامرزی» تلقی شد؛ برداشتی که فشار افکار عمومی بر دولت موقت را افزایش داده است و در همین شرایط، دولت موقت بنگلادش با معادلهای پیچیده روبهروست.
این دولت موقت، از یک سو باید اعتراضات داخلی و خشم عمومی را مدیریت کند و از سوی دیگر، مانع از تبدیلشدن بحران به یک رویارویی دیپلماتیک تمامعیار با هند شود. بنابراین، پیگیری قضایی پروندههای حساس، در کنار حفظ ثبات امنیتی و جلوگیری از حمله به منافع خارجی، به آزمونی دشوار برای حاکمان فعلی تبدیل شده است.
همچنین، بنگلادش در معادلات منطقهای دهلینو جایگاهی کلیدی از امنیت مرزهای شرقی گرفته تا پروژههای اتصال منطقهای و رقابت ژئوپلیتیکی با چین، دارد اما هرگونه تصور از پناهدادن به چهرههای سیاسی جنجالی یا مظنونان پروندههای حساس میتواند هزینههای جدی برای سیاست منطقهای هند به همراه داشته باشد.
از همین رو، دهلینو تلاش کرده ضمن حفظ فاصله رسمی از تحولات داخلی بنگلادش، از گسترش بیثباتی در همسایه شرقی خود جلوگیری کند.
در مجموع، بنگلادش اکنون در نقطهای ایستاده که بحران داخلی و فشارهای خارجی بهطور همزمان عمل میکنند. ادامه ناآرامیها، تشدید بدبینی نسبت به هند و تردید درباره مشروعیت سازوکارهای سیاسی، این کشور را وارد مرحلهای پرریسک کرده است. اینکه داکا بتواند از این مرحله عبور کند یا به چرخهای تازه از بیثباتی فروغلتد، به تصمیمهایی بستگی دارد که در هفتهها و ماههای پیشرو، هم در خیابان و هم پشت درهای بسته سیاست، گرفته خواهد شد.