شفاآنلاین »جامعه» موج گسترده گرانیها همزمان با نزدیک شدن به شب یلدا، به قدری شدت یافته است که دیگر کمتر کسی به فکر خرید سور و سات و رنگین کردن سفره شب چله به عنوان بلندترین شب سال به رسم آئین و رسوم پیشین است، چراکه دغدغه اصلی بسیاری از خانوارها نه انتخاب انار درشتتر یا هندوانه سرختر، بلکه این است که چگونه با حقوق و دستمزدی که پیش از رسیدن به نیمه ماه تمام میشود، از پس هزینههای ابتدایی زندگی برآیند.
به گزارش شفاآنلاین به این ترتیب، شب یلدا دیگر برای بخش قابل توجهی از جامعه یک آیین شاد برای دورهمی و زنده نگه داشتن آئینها و... نیست بلکه متمرکز بر عبور پراضطراب از گرانترین یلدا و گذران زندگی حداقلی است.
گرانیهای مناسبتی
به گزارش «آرمان ملی»، بازار میوه، سبزیجات و اقلام مرسوم شب یلدا در هفتههای منتهی به این مناسبت، شاهد افزایشهای پیدرپی و گاه لحظهای قیمتها بوده است. اقلامی که سالها نماد سادهزیستی و دورهمیهای خانوادگی بودند، حالا باعث شدند خریداران با تعجب به قیمتهای عجیب و غریبشان بنگرند و سوال بیپاسخ همیشگی که چرا هیچ ناظری به سوءاستفاده مناسبتی در بازار واکنش نشان نمیدهند و به ناچار بیصدا از کنار مغازهها میگذرند و میروند. چراکه هندوانهای که همیشه پای ثابت سفره یلدا بود، حالا به کالایی تبدیل شده که قیمتش در روزهای نزدیک به یلدا جهش قابل توجهی را تجربه کرده و دیگر خرید آن برای بسیاری از خانوارها توجیه اقتصادی ندارد. انار، این نماد دیرینه یلدا، نیز از مثل بقیه اقلام سفره شب یلدا از گرانیها در امان نمانده و حتی به قیمتی رسیده که خرید چند عدد از آن، معادل بخشی از هزینههای ضروری روزانه یک خانواده است. این گرانی حتی به لبو و شلغم هم که همیشه ارزانترین خوراک زمستان و گرمابخش شبهای سرد بودند، رسیده و به این ترتیب حالا آن خوراک دیگر ارزان و دمدستی نیستند. افزایش قیمت این اقلام بهخوبی نشان میدهد که تورم تنها به کالاهای لوکس یا وارداتی محدود نمانده و به عمق سبد غذایی خانوار نفوذ کرده است. البته در این میان و در مقایسه با قیمت لبو و شلغم دیگر حتماً تکلیف میوههایی مانند خرمالو، پرتقال، سیب و نارنگی دیگر معلوم است، هرچند این میوهها زمانی به عنوان میوههای اقتصادیتر شناخته میشدند، اما این روزها با قیمتهایی عرضه میشوند که قدرت انتخاب را از مصرفکننده گرفتهاند.
سفرههای خالی یلدا
قیمتهای سربهفلک کشیده آجیل و خشکبار، که مدتهاست از سفرههای نوروزی و یلدا و... کنار گذاشته شدهاند. آجیل یلدا که زمانی با مقدار کم هم میتوانست نماد پذیرایی باشد، حالا برای بسیاری از خانوادهها به کالایی دست نیافتنی تبدیل شده است، هرچند مدیران صنف و فعالان در این بازار معتقدند که افزایش قیمت این محصول در مقایسه با سالهای قبل و دیگر کالاها بسیار کمتر از حد ممکن صورت گرفته است و تاکید بر این دارند که هیچگونه کمبودی وجود ندارد، اما قطعاً آنچه که کم است، قدرت خرید و نقدینگی در اختیار مردم است که حتی کفاف نیاز حداقلی آنها را هم نمیدهد و در این بین مردم فقط نظارهگر ویترینها هستند یا در نهایت شاید نومیدانه به خرید کاسهای کوچک بسنده میکنند تا مصرانه رسم کهنه یلدا را بهگونهای حفظ کرده باشند. قنادان نیز مانند فروشندگان آجیل و خشکبار، از این قاعده مستثنی نبوده و بر این باور هستند که گرچه کمبودی در عرضه وجود ندارد، اما افزایش هزینههای مواد اولیه باعث شده قیمت شیرینی نسبت به گذشته بهطور محسوسی بالا برود و به این ترتیب برای بسیاری از خانوادهها، خرید شیرینی شب یلدا دیگر در اولویت نیست و جای خود را به اقلام سادهتری داده که تنها بتواند شکم را سیر کند، نه اینکه سفره را رنگینتر نشان دهد. بر اساس گزارشهای منتشره؛ کانون اصلی این گرانیها در بخش آجیل و خشکبار متمرکز شده است. مقامات صنفی در اظهارات خود عنوان میکنند در بخش آجیل و خشکبار شاهد افزایش قیمتهایی بین ۸۰ تا ۸۵ درصد نسبت به سال گذشته هستیم. این رشد قیمت شدید عمدتاً به ۲ عامل کلیدی وابستگی شدید قیمتها به نرخ دلار و ماهیت صادراتی بسیاری از محصولات کلیدی این صنف نسبت داده میشود. به ویژه پسته که حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد تولید آن به بازارهای خارجی اختصاص دارد. همچنین بنا به گزارشهای میدانی میوه و شیرینی نیز تقریباً افزایش قیمت پنجاه تا شصت درصد را داشتهاند.
کاهش شدید قدرت خرید
بر این اساس، آنچه بیش از همه در این میان به چشم میآید، تغییر معنای معیشت برای بخش بزرگی از جامعه است. صحبت از سفره یلدا در حالی مطرح میشود که بسیاری از مردم درگیر تأمین سادهترین وعدههای غذایی روزانه هستند. نان و پنیر، تخممرغ و گاهی یک غذای ساده خانگی، تبدیل به سقف آرزوهای غذایی برخی خانوارها شده است. حتی غذاهایی مانند آش رشته که زمانی نماد سادگی و دورهمی بود، امروز برای برخی به خوراکی اعیانی تبدیل شده که تهیه آن مستلزم صرفنظر کردن از هزینههای دیگر است. گرانی تنها به بازار میوه و آجیل محدود نمانده و سایر اقلام مصرفی از گوشت و مرغ گرفته تا برنج، حبوبات و لبنیات نیز افزایش قیمتهای قابل توجهی را تجربه کردهاند. همین موضوع باعث شده بسیاری از خانوادهها ناچار شوند برای شب یلدا، اگر هم دورهمی برگزار میکنند، از سادهترین شکل ممکن آن استفاده کنند. دیگر خبری از سفرههای مفصل نیست و یلدا برای عدهای به نشستن کوتاهمدت دور هم و نوشیدن یک استکان چای محدود شده است. کاهش قدرت خرید، تأثیر مستقیمی بر رفتار مصرفکنندگان گذاشته است. فروشندگان از افت شدید حجم خرید میگویند و تأکید دارند که مردم بیشتر از گذشته با احتیاط و وسواس خرید میکنند. در برخی موارد، خرید به صورت نسیه یا دفتری افزایش یافته که خود نشانهای از فشار شدید اقتصادی بر خانوارهاست. این وضعیت نهتنها مصرفکننده، بلکه فروشنده را نیز با نگرانی از آینده مواجه کرده است؛ چراکه کالاهای فاسدشدنی مانند میوه و سبزیجات اگر به فروش نرسند، زیان مستقیم به فروشنده تحمیل میکنند.
بحران معیشت در سطح کلان
کارشناسان اقتصادی معتقدند؛ درسطح کلان، آنچه این وضعیت را تشدید کرده، بیثباتی اقتصادی، نوسانات ارزی و ضعف نظارت مؤثر بر بازار است. عدم متمرکز بودن مسیر توزیع کالا، وابستگی برخی اقلام به بازارهای خارجی و نبود سازوکار شفاف برای کنترل قیمتها، باعث شده هزینه نهایی مستقیماً بر دوش مصرفکننده سنگینی کند. در چنین شرایطی، مناسبتهایی مانند شب یلدا که باید فرصتی برای همدلی و شادی جمعی باشد، به نمادی از شکاف عمیق میان درآمد و هزینه تبدیل شده است. در این راستا، شب یلدای امسال بیش از هر زمان دیگری، آینهای تمامنما از وضعیت معیشت جامعه است، چراکه مردم نه در فکر انتخاب بهترین میوه یا کاملترین آجیل، بلکه در اندیشه عبور از روزهایی هستند که هر صبح آن با نگرانی از گرانی تازه آغاز میشود و در واقع بسیاری از مردم دیگر نگران انار و هندوانه شب یلدا را ندارند بلکه نگران شبهایی هستند که هنوز یک سوم از ماه نگذشته است، باید حسابوکتاب کنند و نگران شب کنار گذاشتن خواستهها و قناعت اجباری باشند تا بتوانند شکم خود را تا پایان ماه سیر نگه دارند.
امنیت اقتصادی گمشده
بر این اساس، در چنین شرایطی، حفظ آیینها نیز معنای تازهای پیدا کرده است، شاید بسیاری از خانوادهها سفرههای یلدا را نداشته باشند یا سفرههای سادهتری پهن کنند، اما آنچه بیش از همه زیر بار گرانی خم شده، احساس امنیت اقتصادی و آرامش روانی مردم است و قطعاً تا زمانی که این احساس ترمیم نشود، هر مناسبت دیگری نیز میتواند به جای شادی، اضطراب تازهای به زندگی روزمره اضافه کند. شب یلدا امسال، برای بسیاری نه بلندترین شب سال، که بلندترین شب نگرانیهاست. نادرقلی ابراهیمی، نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس نیز به وضعیت نابسامان معیشت مردم اشاره کرده و اظهار داشت: متأسفانه شرایط معیشتی مردم خوب نیست. این موضوع به دلیل سیاستهای اشتباهی است که برخی از مسئولین کشور به وجود آوردند، اما تلاش خواهیم کرد تا کاهش قیمتها در بازار اتفاق بیفتد. ایجاد شبکه هوشمند رصد، ورود، توزیع و مصرف کالا بسیار ضروری است. باید به صورت فوری، موضوع هوشمندسازی و ایجاد شبکه توزیع مناسب در دستور کار قرار گیرد. ابراهیمی تصریح کرد: در زمانهایی مانند شب یلدا این موضوعات حساسیت بیشتری دارد. دستگاههای نظارتی باید به صورت جدی و کامل بازار شب یلدا را رصد کنند تا بازاری مدیریت شده داشته باشیم و محصولات با قیمت مصوب و گسترده در دسترس مردم عزیز قرار گیرد. به هیچ وجه گرانیهای خارج از قیمتهای مصوب مورد تأیید نمایندگان مجلس نیست و بایستی دستگاههای نظارتی با چنین تخلفهایی برخورد جدی داشته باشند.