به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجو، ساسان سوری، ثبت نشدن چک در سامانه صیادی، منشأ بسیاری از اختلافات مالی امروز است، بسیاری از افراد، غالباً به دلیل بیاطلاعی یا سهلانگاری، اقدام به صدور یا دریافت این گونه چکها میکنند و زمانی متوجه مشکل میشوند که برای وصول وجه آن با دیواری بلند از موانع حقوقی و بانکی روبهرو میگردند.
طبق قانون، بانکها مکلف هستند از پرداخت وجه چکهای ثبتنشده خودداری کنند و مسیرهای سریع وصول طلب مانند اجرای ثبت اسناد نیز بر روی این اسناد بسته است.
ماهیت حقوقی چک ثبتنشده
بر اساس قوانین جدید، به ویژه تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک، ثبت چک در سامانه صیاد شرط اعتبار و شمول قوانین ویژه چک است، با عدم ثبت، اتفاق مهمی رخ میدهد: چک وصف تجاری خود را از دست میدهد، این به معنای محرومیت دارنده از کلیه مزایا و امتیازاتی است که قانونگذار برای وصول سریع و کمهزینه طلب در نظر گرفته است.
محرومیتهای کلیدی برای دارنده چک ثبتنشده
عدم امکان اجرای مستقیم (اجرای ثبت): دارنده نمیتواند با مراجعه به اداره اجرای ثبت اسناد، تقاضای توقیف اموال صادرکننده را نماید، این سریعترین و کمهزینهترین راه وصول چک است که برای چکهای ثبتشده وجود دارد.
عدم مسئولیت تضامنی: در چکهای معتبر، ظهرنویسان به صورت تضامنی مسئول پرداخت وجه هستند، اما در چک ثبتنشده، مسئولیت تضامنی بین صادرکننده و هرگونه امضاءکننده پشت چک منتفی است، دارنده فقط میتواند به شخصی که مستقیماً از او چک را دریافت کرده مراجعه کند.
سختگیری در اخذ تأمین خواسته: در دعوای حقوقی، اخذ قرار تأمین خواسته (مانند توقیف اموال پیش از صدور حکم) برای چکهای عادی منوط به واریز خسارت احتمالی توسط خواهان است، در حالی که برای چک تجاری این شرط وجود ندارد.
تغییر مبدأ محاسبه خسارت تأخیر تأدیه: خسارت دیرکرد برای چکهای تجاری از تاریخ سررسید محاسبه میشود، اما برای چک ثبتنشده که یک سند عادی است، این محاسبه تنها از تاریخ مطالبه رسمی یا اقامه دعوا آغاز میگردد.
خلاصه وضعیت: برگه امضا شدهای که به عنوان چک صیادی دریافت کردهاید، اگر ثبت نشده باشد، از دیدگاه قانون فقط یک «سند عادی مدنی» یا حتی یک «کاغذ عادی» است که صرفاً اقرار صادرکننده به بدهی را ثابت میکند، شکایت کیفری نیز به دلیل عدم ثبت فاقد موضوع است، زیرا عدم ثبت در خود قانون جرم انگاری نشده است.
راهکارهای عملی برای دارنده چک ثبتنشده
اگر چک ثبتنشدهای در دست دارید، اقدامات شما باید فوری، هوشمندانه و مرحلهای باشد، اولین و مهمترین نکته این است که هرگز نباید چک ثبتنشده را بپذیرید، اما اگر ناخواسته دریافت کردهاید، مسیر زیر را دنبال کنید.
تلاش برای رفع مشکل از طریق مسالمتآمیز و اخذ گواهی عدم ثبت
درخواست ثبت فوری: بلافاصله از صادرکننده درخواست کنید تا چک را در سامانه صیاد ثبت کند، این سادهترین راه حل است.
دریافت «گواهی عدم ثبت چک» از بانک: اگر صادرکننده همکاری نکرد، باید به شعبه بانک صادرکننده مراجعه و درخواست گواهی عدم ثبت دهید، این گواهی، یک مدرک رسمی از سیستم بانکی است که اثبات میکند چک شما در سامانه مرکزی وجود ندارد، این سند برای دادگاه بسیار مهم است.
اقامه دعوای حقوقی
از آنجا که مسیرهای ویژه چک (اجرای ثبت) مسدود است، تنها راه قانونی، تقدیم دادخواست حقوقی مطالبه وجه است، روند این دادخواست با یک دعوای عادی تفاوتی ندارد و شامل مراحل زیر است.
۱-ارسال اظهارنامه: ارسال اظهارنامه رسمی برای مطالبه وجه و ایجاد سابقه
۲-تنظیم و ثبت دادخواست: تنظیم دادخواست با استناد به سند چک (به عنوان یک سند عادی) و گواهی عدم ثبت اخذشده از بانک، هزینه دادرسی این پرونده معادل ۵/۳ درصد مبلغ مورد مطالبه خواهد بود.
۳-طی مراحل دادرسی: تشکیل جلسه دادگاه، رسیدگی و در نهایت صدور حکم، این فرآیند نسبت به اجرای مستقیم چک، به مراتب زمانبرتر است.
۴-درخواست اجرای حکم: در صورت صدور حکم قطعی به نفع شما، برای وصول مبلغ، حکم به اداره اجرای احکام ارسال میشود.
نکته کلیدی: در این مسیر حقوقی، نمیتوانید صادرکننده را مجبور به ثبت چک در سامانه صیاد کنید، هدف دادگاه، اخذ حکم بر پرداخت دین است، نه اجبار به انجام یک اقدام ثبتی، بنابراین، ادعای شما مبتنی بر وجود یک دین (به پشتوانه همان برگه چک و گواهی عدم ثبت) است، نه مطالبه حقوق ناشی از یک چک تجاری.
پیشگیری، کلید طلایی دوری از اختلاف
همانطور که مشهود است، حل مشکل چک ثبتنشده پرزحمت و پرهزینه است، بنابراین، پیشگیری تنها راهکار مطمئن است، رعایت این نکات ساده میتواند شما را از ورود به یک پرونده حقوقی طولانی نجات دهد.
پیش از دریافت، استعلام کنید: شناسه ۱۶ رقمی صیاد درج شده روی چک را از طریق سامانه پیامکی یا اینترنتی استعلام کنید تا از ثبت بودن آن مطمئن شوید.
دریافت پیامک تایید: پس از ثبت چک توسط صادرکننده، یک پیامک حاوی شناسه یکتا برای شما ارسال میشود، دریافت این پیامک یکی از نشانههای ثبت است.
تایید نهایی توسط دارنده: خود شما نیز به عنوان دارنده چک، باید در سامانه صیاد (از طریق بانک) وارد شده و چک دریافتشده را تایید کنید، این مرحله نهایی، انتقال مالکیت چک را در سامانه کامل میکند.
آموزش و آگاهی: در معاملات خود، طرف مقابل را نسبت به ضرورت ثبت چک آگاه کنید، بسیاری از مشکلات از بیاطلاعی نشأت میگیرد.
واقعیت نظام پرداخت امروز ایران این است که «ثبت در سامانه صیاد، نفس چک صیادی است»، یک چک ثبتنشده، عملاً یک تعهد کاغذی فاقد پشتوانه اجرایی سریع است.
اگرچه دارنده آن کاملاً بیپناه نیست و میتواند از طریق دادگاه حقوقی طلب خود را پیگیری کند، اما این مسیر، هزینهبر، زمانبر و فاقد مزایای ویژه قانون چک است.
شکایت کنندگانی که قصد اجبار طرف مقابل به ثبت چک را دارند، باید به این درک برسند که قانون چنین اجبار مستقیمی را پیشبینی نکرده و راه حل، تبدیل این سند عادی به یک حکم قضایی قابل اجراست.
هوشیاری در لحظه دریافت چک و اطمینان از ثبت و تایید آن، تنها سپر دفاعی در برابر این گونه اختلافات پیچیده است.