به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ ماموریت بزرگ‌ترین سامانه دانشگاهی دولتی ایران با بیش از نیم میلیون نفر دانشجو را با این شعار می‌شود شناخت: "آموزش برای همه، همه‌وقت، همه‌جا". حالا بعد از گذشت ۳۷ سال از عمر این دانشگاه، برخی معتقدند پیام نور با گسترش آموزش عالی به شهرستان‌ها، عدالت آموزشی را تا حدی زیادی در چند دهه گذشته برای شهروندانی که امکان دسترسی به شهرهای مرکزی را نداشتند، محقق کرده است. برخی دیگر اما باور دارند آموزش عالی یک نیاز عمومی نیست و دانشگاه پیام نور باید به آموزش از راه دور برای کارمندان و افراد شاغل متمرکز شود.

گفته شده مولدسازی اموال دانشگاه پیام نور در دوره‌ای جزو برنامه‌های دولت بوده است. هستند گروهی نیز که می‌گویند این دانشگاه می‌تواند با سایر مراکز آموزشی عالی مثلا دانشگاه فرهنگیان ادغام شده و نقش مشترکی را ایفا کند. اما چرا در چند ماه اخیر جنجال پیرامون این دانشگاه بیشتر از هر زمان دیگری بالا گرفته است؟

بحث پیرامون سرنوشت دانشگاه پیام نور پس از آن بالا گرفت که مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری اسلامی ایران، بعد از نشستی مشترک با مسئولین دانشگاه پیام نور و دانشگاه فرهنگیان، خبر از تعیین ضرب‌الأجل یک هفته‌ای برای تعیین تکلیف این دانشگاه داد. در این جلسه که به تاریخ سه‌شنبه ششم آبان ۱۴۰۴ برگزار شد، رئیس‌جمهور از رؤسای دانشگاه‌های پیام‌نور و فرهنگیان خواست ظرف مدت یک هفته طرح جامع و برنامه عملیاتی برای تحقق اهداف و مأموریت‌های محوله و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های موجود را ارائه کنند.

در نشست بررسی گزارش عملکرد دانشگاه‌های پیام نور و فرهنگیان و میزان تحقق اهداف و مأموریت‌های این دو نهاد آموزش عالی، پزشکیان ادغام، هم‌افزایی و بهره‌برداری بهینه از امکانات و ظرفیت‌ها را یکی از راهکارها مؤثر در زمینه کارآمدسازی نهادهای آموزش عالی در کشور دانست و تصریح کرد: هدف اصلی ما بازگشت دانشگاه‌ها به مأموریت‌های اصیل خود با تکیه بر نوآوری، فناوری‌های نوین و روش‌های آموزشی متناسب با تحولات جهانی است. در دنیای امروز که به سرعت به سمت هوش مصنوعی و فناوری‌های نو حرکت می‌کند، ادامه دادن با شیوه‌های سنتی و منسوخ، قابل قبول نیست.

رئیس‌جمهور در آیین بزرگداشت روز کتاب و کتابخوانی نیز گفت: رسالت اولیه دانشگاه پیام نور آموزش حین خدمت و انتقال تکنولوژی و مهارت بود اما اکنون به فعالیت معمولی مانند سایر دانشگاه‌ها مشغول است.

این اظهارات در کنار نامه‌نگاری‌های سالیان گذشته درباره ادغام واحدهای فراگیر آموزشی پیام نور و انتقال فضاهای این مراکز به دانشگاه فرهنگیان جهت تامین زیرساخت‌های جذب و پرورش دانشجومعلم باعث شد تا فرضیه حذف واحدهای فیزیکی و انتقال مالکیت و دارایی پیام نور به فرهنگیان قوت پیدا کند. برخی حتی این تصمیم و ضرب‌الأجل اعلام شده را به احتمال انحلال پیام نور تعبیر کردند. در سالیان گذشته حتی پیشنهادهایی مبنی بر جذب مشترک و آموزش دانشجوی فرهنگیان در پیام نور مطرح بوده است.

اظهارات رئیس‌جمهور اما به سخنرانی در جلسات محدود نبود، وی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: هدف دانشگاه پیام نور، آموزش حین خدمت و مهارت‌افزایی بود؛ اما امروز به ارائه‌کننده مدرک تبدیل شده است. رویکرد دولت بازگشت دانشگاه‌ها به رسالت حل مسئله و مهارت‌محوری است. هدر دادن منابع کشور برای مدرک‌سازی قابل قبول نیست. تجمیع ظرفیت‌ها و ساماندهی ساختارهای ایستا را ضروری می‌دانم.

حواشی و احتمالات مختلف مطرح شده پیرامون تعیین تکلیف و آینده پیام نور، اعتراض فرشاد ابراهیم پور، نایب رئیس کمیسیون آموزش مجلس و عضو هیئت امنا دانشگاه پیام نور را نیز در پی داشته است. این نماینده مجلس در صحن علنی گفت: جناب آقای دکتر پزشکیان تويیت شما را خواندم فراموش نکنید که دانشگاه پیام نور تکیه‌گاه علمی میلیون‌ها خانواده است، پیام نور خدا را دارد و خدا برای او کافیست! اعتراضی که نشان می‌دهد بحث پیرامون حیات و آینده این دانشگاه جدی است.

کمی بعد، حسین سیمایی وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به سخنان رئیس‌جمهور درباره دانشگاه پیام‌نور گفت: رئیس‌جمهور به‌صراحت تأکید کرده‌اند که حذف پیام‌نور به هیچ عنوان در دستور کار دولت و اراده رییس جمهور نیست و هدف اصلی، توجه جدی دانشگاه به مأموریت‌های مهم و مترقی است که برای آن تعریف شده است.

سیمایی گفت: مقصود آقای رئیس‌جمهور کاملاً مشخص است؛ پیام‌نور باید به همان مأموریت مهم و ارزشمند خود عمل کند و از آن فاصله نگیرد. تمرکز بر این مأموریت‌های مترقی، نه‌تنها منابع ملی را حفظ می‌کند بلکه اثرگذاری دانشگاه را در سطح کشور افزایش می‌دهد.

ماموریت پیام نور؛ الگوی موفق یا تلاشی ناتمام؟

سامانه دانشگاهی پیام نور از نظر تعداد اعضا با جذب بیش نیم میلیون نفر دانشجو و اشتغال آفرینی برای چندین هزار نفر مدرس و استاد عضو هیئت علمی، یکی از بزرگ‌ترین مراکز علمی در جهان است. دانشگاه پیام نور برای مادران خانه‌دار، افراد شاغل و یا جوانانی که امکان تامین هزینه برای تحصیل در یک شهر بزرگ را نداشتند، به یک سرپناه امن علمی تبدیل شد تا افراد علاقه مند به آموزشی عالی بتوانند در کنار کار و اشتغال، درس بخوانند و تحصیل کنند.

شاید برخی بگویند با این کار دانشگاه به کارخانه صدور مدرک تبدیل شده و با ترویج مدرک گرایی در جامعه، از اصول علمی فاصله گرفته است، سوال اما اینجاست، اگر قطاری از ریل خودش خارج شود آیا باید مسافران را پیاده و خط آهن را تخریب کرد یا باید قطار به مسیر خودش باز گردد؟

اگر مدرک دانشگاهی برای دستگاه‌های دولتی و شرکت‌هایی که به استخدام افراد مشغول هستند اخذ شود، به نظر نمی‌آید قصوری بر کردن دانشگاه یا دانشجو وارد شده باشد بلکه این نظام ارزش‌گذاری علمی کل کشور که باید اصلاح شده و فرهنگ آموزش عالی در جامعه تقویت شود.

در بیشتر کشورهای پیشرو، آموزش الکترونیکی و یادگیری از راه دور به یک ساختار رسمی و پذیرفته تبدیل شده است تا ظرفیت آموزش عالی و عدالت در دسترس تمام شهروندان قرار بگیرد. چه در دانشگاه‌های سطح یک جهان و چه حتی دانشگاهی مثل University of the People در آمریکا که دانشگاه بر خط بدون شهریه است. دانشگاه پیام نور از این نظر پرچمدار بوده است. به نظر می‌آید با تقویت ساختارها آموزشی و تنظیم ضوابط یادگیری و سنجش غیرحضوری می‌توان این دانشگاه را بیش از پیش متحول کرد تا با ساختاری پیشرو به اهداف عالی خود برسد.

دانشگاه پیام نور؛ الگویی ایرانی از آموزش الکترونیکی جهانی

دانشگاه پیام نور به‌تنهایی مأموریتی مترقی و حیاتی در جهت عدالت آموزشی و تربیت نیروی انسانی ماهر ایفا می‌کند. این دانشگاه با تمرکز بر آموزش‌های الکترونیک و از راه دور، بستری فراهم کرده است که افراد شاغل، مادران خانه‌دار، و کسانی که به دلایل مالی یا جغرافیایی امکان حضور در دانشگاه‌های حضوری را ندارند، بتوانند مسیر علمی خود را ادامه دهند. مدرک دانشگاه پیام نور معتبر است و به‌عنوان نقطه امیدی برای اقشار مختلف جامعه به ویژه افرادی که از پس هزینه‌های تحصیل در دانشگاه‌های حضوری برنمی‌آیند، شناخته می‌شود.

اهمیت مأموریت پیام نور زمانی آشکار می‌شود که آن را با نمونه‌های موفق آموزش الکترونیکی در سطح بین‌المللی مقایسه کنیم. در اروپا، دانشگاه‌هایی مانند Open University در بریتانیا و FernUniversität در آلمان، سال‌هاست که با بهره‌گیری از آموزش از راه دور، امکان دسترسی به تحصیلات عالی را برای افرادی که در زندگی شاغل یا مشغول به خانواده هستند، فراهم می‌کنند. این دانشگاه‌ها با ارائه دوره‌های آنلاین و منابع دیجیتال گسترده، به دانشجویان اجازه می‌دهند بدون ترک محل زندگی یا شغل خود، مهارت‌ها و دانش خود را توسعه دهند. در ایالات متحده نیز دانشگاه‌های معتبر مانند University of Phoenix و Southern New Hampshire University دهه‌هاست که با مدل آموزش از راه دور، میلیون‌ها دانشجو را در سراسر کشور و حتی خارج از آمریکا آموزش می‌دهند، به‌گونه‌ای که کیفیت تحصیلی و اعتبار مدرک آن‌ها همچنان حفظ می‌شود.

دانشگاه پیام نور نیز با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، امکان مشابهی برای دانشجویان ایرانی فراهم کرده است. این دانشگاه به‌ویژه برای افرادی که از محدودیت‌های مالی و جغرافیایی رنج می‌برند، فرصتی برابر برای یادگیری و رشد علمی ایجاد می‌کند. نکته قابل توجه این است که بسیاری از دانشجویان پیام نور صرفاً به دنبال گرفتن مدرک نیستند؛ آن‌ها با وجود مشکلات زندگی، از علاقه و انگیزه خود برای یادگیری و توسعه دانش ناامید نمی‌شوند.

این واقعیت نشان می‌دهد که مأموریت پیام نور فراتر از آموزش رسمی است؛ این دانشگاه به تحقق عدالت آموزشی، افزایش فرصت‌های شغلی و پرورش نیروی انسانی توانمند کمک می‌کند. در واقع، پیام نور نمونه‌ای موفق از آموزش انعطاف‌پذیر و فرصت برابر برای همه است، جایی که هر فرد با تکیه بر تلاش و انگیزه شخصی، می‌تواند مسیر علمی و حرفه‌ای خود را پیش ببرد و در جامعه نقش مؤثری ایفا کند.