شفقنا- حضرت آیت الله سبحانی گفتند: بازخوانی انتقادی میراث علمی و فلسفی تمدن اسلامی و توجه همزمان به علوم طبیعی در چارچوب مبانی قرآنی، راهبرد اصلی برای پیشرفت همهجانبه است.
به گزارش شفقنا، حضرت آیت الله سبحانی در مراسم افتتاحیه و آغاز رسمی فعالیتهای پژوهشکده کلام امام جعفر صادق (ع) با اشاره به ماهیت دوگانه انسان، دیدگاه اسلام را درباره تعالی فکری و اخلاقی تبیین کردند.
ایشان در اظهار داشتند: خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید «وَ فِی الْأَرْضِ آیَاتٌ لِّلْمُوقِنِینَ، وَ فِی أَنفُسِکُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ» انسان از دو جنبه تشکیل یافته است، جنبه تفکری و جنبه غرایز. فلاسفه به جنبه تفکر انسان احترام میگذارند و او را “حیوان ناطق” مینامند و علمای اخلاق نیز بر جنبه اخلاقی او تمرکز میکنند. اسلام به هر دو جنبه توجه دارد؛ هم به بُعد فکری و هم به بُعد اخلاقی.
ایشان در ادامه با استناد به آیات قرآن تصریح کردند: «خداوند در قرآن میفرماید: «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لَآیَاتٍ لِأُولِی الْأَلْبَابِ» و نیز در آیهای دیگر میفرماید «وَ نَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا». بنابراین مکتب جامع اسلامی است که هر دو جنبه را مورد توجه قرار میدهد؛ هم جنبههای فکری را پرورش میدهد و هم غرایز را به شکلی صحیح رهبری میکند.
این مرجع تقلید با اشاره به مأموریت پژوهشکده تازهتأسیس کلام امام جعفر صادق (ع)، خاطرنشان کردند: این مجلس در واقع مرتبط با جنبه اول، یعنی جنبه تفکر و پژوهش است. در پژوهش باید این اصل را همواره در نظر داشت که موضوع تحقیق به گونهای انتخاب شود که بتواند در جامعه اثرگذار باشد و برای آن مفید واقع گردد.
ایشان افزودند: اگر موضوعاتی هستند که به تکامل فکری جامعه کمک نمیکنند یا فعلاً مورد نیاز نیستند، باید در اولویت ثانویه قرار گیرند. باید پژوهشها هم از نظر معنوی و هم از نظر مادی ثمربخش باشند.
ایشان در ادامه با اشاره به گستره پژوهش در اسلام بیان داشتند: هر متفکر و پژوهشگری باید هم درباره مسائل طبیعی بیندیشد و علوم طبیعی را ارتقا دهد و هم از نظر علمی و فکری به مسائل معنوی بپردازد. بنابراین محور تفکر و پژوهش باید هر دو جنبه را شامل شود: هم مباحث طبیعی و هم جنبههای معنوی و فکری.
این مرجع تقلید با اشاره به غفلت تاریخی مسلمانان در قرون اولیه از مفاهیم طبیعی قرآن، خاطرنشان کردند: پیشرفت واقعی هر جامعهای در گرو توجه به طبیعت و بهرهگیری صحیح از آن است.
حضرت آیتالله سبحانی با استناد به آیات قرآن کریم که مشحون از اشاره به پدیدههای طبیعی است، بیان داشتند: متأسفانه مسلمانان در سدههای نخست، کمتر به جنبههای طبیعی و علمی آیات قرآن توجه کردند. این در حالی است که قرآن بهطور گسترده به مسائل طبیعی میپردازد. پیشرفت یک جامعه نیازمند آن است که به سمت طبیعت پرواز کند و از آن برای بهبود زندگی بهره گیرد.
ایشان در ادامه، شرط اساسی پیشرفت را توجه عالمانه و اصولی دانسته و هشدار دادند: ما باید از راه صحیح وارد عرصه علم شویم و نباید شیفته غرب باشیم. ما خودمان مبانی صحیح فکری داریم. ما باید استقلال فکری و علمی داشته باشیم و غربزدگی نباید جامعه را تحت تأثیر قرار دهد.
حضرت آیتالله سبحانی با اشاره به نمونههایی از تاریخ فلسفه غرب، توضیح دادند: به عنوان مثال، غربیها دکارت را بسیار ستایش میکنند که نقطه شروعش شک مطلق بود. این مفهوم، در آثار فلاسفه اسلامی پیشتر و به شکلی عمیقتر مطرح شده است. ما باید از همان راههایی که در فلسفه و تفکر اسلامی به ما تعلیم داده شده، وارد شویم.
ایشان در ادامه گفتند: بازخوانی انتقادی میراث علمی و فلسفی تمدن اسلامی و توجه همزمان به علوم طبیعی در چارچوب مبانی قرآنی، راهبرد اصلی برای پیشرفت همهجانبه است.
ایشان با اشاره به نعمتهای گرانقدر الهی بیان داشتند: انسان سرمایهای به نام “حیات” و “عقلانیت” در اختیار دارد. همانطور که از یک درخت باید میوه چید، از این سرمایه عظیم نیز باید بهرههای علمی و عملی برداشت کرد.
حضرت آیتالله سبحانی اضافه کردند: جوامع امروز، چه در حوزه علوم طبیعی و چه در عرصه علوم عقلی، نتوانستهاند به اندازه شایسته از این میوهها بچینند و در عمل از این سرمایه خدادادی نتیجه مطلوب را کسب نکردهاند.
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم قرآن کریم را کتاب هدایتگر به سوی تفکر مؤثر دانسته و به آیه «وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاءٍ فَأَحْیَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِن کُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ» استناد کرده و گفتند: قرآن مجید تنها به ذکر پدیدههای طبیعی مانند آفرینش آسمانها و زمین بسنده نمیکند، بلکه همزمان هم “روش” تفکر درباره آنها و هم “نتیجه” این تفکر که توحید و خداشناسی است را نشان میدهد. مؤمنان حقیقی کسانی هستند که این مسیر تفکر و نتیجهگیری را به طور کامل میپیمایند.
این مرجع تقلید خطاب به اساتید و پژوهشگران بیان کردند: از همه حضار محترم خواهش میکنم موضوعات و مسائلی را برای پژوهش برگزینید که امروز یا در آیندهای نزدیک، “مشکلساز” برای جامعه اسلامی هستند. مسائلی که دارای اولویت فوری نیستند، به وقت دیگری موکول شوند.
حضرت آیتالله سبحانی با اشاره به مصادیق عینی این تهدیدات افزودند: ما امروز هم از ناحیه جریانهای تندرویی مانند وهابیت که با تفسیرهای انحرافی، بخشی از معارف اصیل اسلامی را نمیپذیرند، تحت فشاریم و هم با مشکلات و شبهات گستردهای که در فضای اینترنت منتشر میشود، مواجه هستیم. اینها موضوعات تحقیقی مبرم و ضروری هستند که باید روی آنها تمرکز و پژوهش عمیق صورت گیرد.
ایشان در پایان با ابراز امیدواری از پژوهشهای حوزوی تصریح کردند: نتایج این پژوهشهای هدفمند باید به گونهای اجرا و انتقال داده شود که جامعه اسلامی به طور ملموس از ثمرات آن بهرهمند شود.