به گزارش گروه دانشگاه و فناوری خبرگزاری دانشجو، صنایع هوایی روسیه در یک اقدام استراتژیک و پرسر و صدا، رسماً انحصار آمریکا در بازار صادرات جنگندههای نسل پنجم را شکست. طبق آخرین گزارشهای واصله از مقامات وزارت دفاع روسیه و منابع آگاه در صنعت هوانوردی نظامی، مسکو تحویل نخستین محموله از جنگندههای سوخو ۵۷ نسخه صادراتی (موسوم به Su-57E) را به یک مشتری خارجی آغاز کرده است.
بر اساس این گزارشها، دو فروند از این پرنده پیشرفته اخیراً به خریدار تحویل داده شده است. اگرچه مسکو هنوز به طور رسمی نام کشور خریدار را اعلام نکرده، اما تمام شواهد، تحلیلهای کارشناسان و سوابق مذاکرات نظامی، انگشت اشاره را به سمت الجزایر به عنوان نخستین اپراتور خارجی این ابرجنگنده نشانه رفتهاند.
در ادامه به بررسی ابعاد فنی این جنگنده، دلایل انتخاب الجزایر و پیامدهای ژئوپلیتیک این معامله میپردازیم.
۱. سوخو ۵۷، شکارچی پنهانکار در آسمان
سوخو ۵۷ که ناتو آن را با کد Felon (تلافیگر/جانی) میشناسد، پاسخی مستقیم و دیرهنگام اما قدرتمند به جنگندههای F-22 رپتور و F-35 لایتنینگ آمریکاست. ورود این جنگنده به بازار صادرات، قواعد بازی در نبردهای هوایی منطقهای را تغییر میدهد. اما چه چیزی این پرنده را تا این حد خاص میکند؟
الف) فلسفه طراحی، مانورپذیری برتر در مقابل پنهانکاری مطلق
برخلاف دکتری هوایی آمریکا که بر پنهانکاری مطلق تمرکز دارد، طراحان دفتر طراحی سوخو فلسفهای ترکیبی را برگزیدهاند. سوخو ۵۷ اگرچه یک جنگنده پنهانکار است و سطح مقطع راداری (RCS) آن به شدت نسبت به نسلهای قبل (مانند سوخو ۳۰ و ۳۵) کاهش یافته، اما اولویت اول آن ابر مانورپذیری است.
تراست وکتورینگ سه بعدی: نازلهای خروجی موتور این جنگنده میتوانند به طور مستقل در تمام جهات حرکت کنند. این ویژگی به خلبان اجازه میدهد تا مانورهای غیرممکن فیزیکی (مانند مانور کبرا یا چرخشهای تخت درجا) را انجام دهد. در یک نبرد هوایی نزدیک، اگر موشکهای دوربرد خطا بروند، سوخو ۵۷ تقریباً بیرقیب است.
ب) رادار و اویونیک، چشمان عقاب
قلب تپنده الکترونیکی این جنگنده، سیستم راداری Sh-121 است که شامل رادار قدرتمند N036 Byelka میشود.
رادار AESA: این جنگنده نه تنها در دماغه، بلکه درقسمت ساید ها و لبه بالها نیز دارای سنسورهای راداری است. این چیدمان یک پوشش ۳۶۰ درجهای ایجاد میکند که به خلبان اجازه میدهد بدون تغییر مسیر، اهداف را در اطراف خود شناسایی کرده و با آنها درگیر شود.
سیستم IRST: سوخو ۵۷ مجهز به سیستم جستجو و ردیابی مادون قرمز پیشرفتهای است که میتواند جنگندههای پنهانکار دشمن (مانند F-35) را از طریق ردپای حرارتی موتورهایشان، بدون نیاز به روشن کردن رادار خود، شناسایی کند.
ج) تسلیحات، مشت آهنین در دستکش مخملی
برای حفظ پنهانکاری، سوخو ۵۷ سلاحهای خود را در محفظههای داخلی حمل میکند:
دو محفظه اصلی بزرگ: در بخش زیرین بدنه برای حمل موشکهای دوربرد هوابههوا یا بمبهای سنگین.
دو محفظه جانبی کوچک: در ریشه بالها که مخصوص حمل موشکهای کوتاه برد حرارتی برای دفاع شخصی تعبیه شدهاند.
نکته استراتژیک: یکی از ترسناکترین قابلیتهای این جنگنده برای ناتو، توانایی حمل موشکهای هوابههوای برد بلند R-37M است. این موشک با برد بیش از ۳۰۰ کیلومتر، برای شکار هواپیماهای پشتیبانی (مانند آواکسها و تانکرها) طراحی شده که معمولاً در پشت خط مقدم پرواز میکنند.
۲. الجزایر، قلعه نفوذناپذیر شمال آفریقا
چرا الجزایر؟ تحلیلگران نظامی معتقدند که نیروی هوایی الجزایر محتملترین و منطقیترین گزینه برای دریافت این دو فروند جنگنده است. دلایل این ادعا به شرح زیر است:
الف) سابقه تاریخی و زیرساختها
الجزایر همواره یکی از بزرگترین مشتریان وفادار تسلیحات روسی بوده است. ناوگان فعلی این کشور شامل جنگندههای قدرتمند سوخو ۳۰ (MKA)، میگ ۲۹ و بمبافکنهای سوخو ۲۴ است. زیرساختهای لجستیکی و آموزشی این کشور کاملاً با استانداردهای روسی منطبق است و ادغام سوخو ۵۷ در این شبکه، بسیار سادهتر از ورود یک جنگنده غربی خواهد بود.
ب) رقابت منطقهای با مراکش
در شمال آفریقا، یک مسابقه تسلیحاتی خاموش اما شدید بین الجزایر و همسایهاش مراکش در جریان است.
مراکش: به سمت غرب متمایل شده و ناوگان خود را با جنگندههای پیشرفته F-16 Block 72 Viper آمریکایی به روز کرده و به دنبال خرید پهپادهای پیشرفته است.
پاسخ الجزایر: برای حفظ برتری هوایی در برابر F-16های پیشرفته مراکش، الجزایر نیاز به پرندهای داشت که یک سر و گردن بالاتر از نسل ۴.۵ باشد. سوخو ۵۷ با قابلیتهای نسل پنجمی خود، کفه ترازو را به نفع الجزایر سنگین میکند.
ج) قراردادهای پیشین
گزارشهای تایید نشده حاکی از آن است که الجزایر در سال ۲۰۱۹ یا ۲۰۲۰ قراردادی به ارزش تقریبی ۲ میلیارد دلار برای خرید ۱۴ فروند سوخو ۵۷ امضا کرده است. تحویل دو فروند فعلی، احتمالا فاز اول این قرارداد برای آشنایی خلبانان و تکنسینها و انجام تستهای محیطی در آب و هوای شمال آفریقا است.
۳. چالشها و واقعیتهای فنی
با وجود تمام تبلیغات، سوخو ۵۷ خالی از اشکال نیست و خریدارانی مانند الجزایر باید با چالشهای آن دست و پنجه نرم کنند:
مسئله موتور: اکثر سوخو ۵۷های تولید شده تاکنون (و احتمالا مدلهای تحویلی به الجزایر) از موتورهای مرحله اول (AL-41F1) استفاده میکنند. این موتور در واقع نسخه بهینهشده موتور سوخو ۳۵ است. اگرچه قدرتمند است، اما مصرف سوخت و امضای حرارتی آن برای یک جنگنده نسل ۵ ایدهآل نیست. موتور اصلی و جدید (Izdeliye 30) که پنهانکاری حرارتی و سوپرکروز واقعی را ارائه میدهد، هنوز در مراحل نهایی تست است و احتمالاً در سالهای آینده روی این ناوگان نصب خواهد شد.
هزینه نگهداری: نگهداری روکشهای جاذب رادار و سیستمهای الکترونیکی پیچیده این هواپیما هزینهای بسیار بالاتر از ناوگان سوخو ۳۰ فعلی الجزایر خواهد داشت.
۴. پیامدهای ژئوپلیتیک
تحویل این جنگندهها پیامی فراتر از یک معامله تجاری دارد:
شکست تحریمها: روسیه با این اقدام نشان داد که با وجود سنگینترین تحریمهای تکنولوژیک غرب پس از جنگ اوکراین، همچنان توانایی تولید و صادرات پیشرفتهترین تسلیحات هایتک خود را دارد.
پایان انحصار آمریکا: تا پیش از این، اگر کشوری میخواست جنگنده نسل ۵ داشته باشد، یا باید عضو کنسرسیوم F-35 میبود یا منتظر لطف واشنگتن میماند. اکنون روسیه گزینهای جایگزین (و بدون پیششرطهای سیاسی غرب) را روی میز گذاشته است.
تغییر موازنه قدرت در مدیترانه: دسترسی الجزایر به سوخو ۵۷، نه تنها برای مراکش، بلکه برای کشورهای جنوب اروپا و ناتو در دریای مدیترانه نیز نگرانکننده است. رادارهای دوربرد و موشکهای این جنگنده میتوانند بخش بزرگی از غرب مدیترانه را تحت پوشش و تهدید قرار دهند.
تحویل دو فروند سوخو ۵۷ توسط روسیه، نقطه عطفی در تاریخ هوانوردی نظامی قرن بیست و یکم است. اگر تایید نهایی شود که الجزایر مقصد این جنگندهها بوده است، این کشور به اولین دارنده جنگنده نسل پنجم در قاره آفریقا و جهان عرب تبدیل میشود. سوخو ۵۷ با ترکیب مانورپذیری بینظیر، قدرت آتش ویرانگر و پنهانکاری قابل قبول، به الجزایر این امکان را میدهد که آسمان خود را به روی هر متجاوزی ببندد.
این معامله نشان میدهد که با وجود فشارهای غرب، دیپلماسی جنگنده همچنان یکی از قدرتمندترین ابزارهای سیاست خارجی کرملین است و فلون، اکنون آماده است تا چنگالهای خود را در آسمانهای خارج از روسیه نیز نشان دهد.