شفقنا- نماینده تهران در مجلس بر ضرورت مردمیسازی کاربرد هوش مصنوعی و پرهیز از تمرکزگرایی دولت تاکید کرد و گفت: این فناوری باید با بهرهگیری از شبکه دانشگاهها و مراکز فناوری، عدالت اجتماعی و بهرهوری را افزایش دهد.
به گزارش شفقنا، دکتر روحالله ایزدخواه، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، در نشست تخصصی هماندیشی علمی «حکمرانی و مدیریت هوش مصنوعی»، بر لزوم مردمیسازی کاربرد هوش مصنوعی در کشور تاکید کرد.
وی با اشاره به تصویب طرح «حکمرانی هوش مصنوعی» در کمیسیون صنایع مجلس و ارجاع آن به شورای نگهبان، گفت: در شرایطی که هنوز سازمانها به شکل عملی از هوش مصنوعی استفاده نمیکنند و بسیاری از مسئولان با نحوه بهرهبرداری از آن آشنا نیستند ایجاد ساختارهای موازی میتواند موجب سردرگمی مردم شود.
نماینده تهران بر اهمیت مردمیسازی هوش مصنوعی تأکید کرد و گفت: این قانون باید با رویکرد مردمی تدوین شود و نه اینکه دولت به ساختاری بزرگ و پرهزینه تبدیل شود. آزمایشگاههای هوش مصنوعی میتوانند شبکهای از دانشگاهها و مراکز فناوری را شکل دهند و به جای تمرکز بودجه در یک سازمان، عدالت اجتماعی و بهرهوری بیشتر ایجاد کنند.
وی تصریح کرد: هدف باید این باشد که هوش مصنوعی ابزاری برای اداره کشور به شکل کمهزینه و مردمی باشد و نگاه سنتی از بالا به پایین پیچیده و رانتی نشود. تجربه موفق حوزه نانو نشان داد که با استفاده از تجهیزات موجود دانشگاهها و بودجه محدود میتوان دستاوردهای بزرگی ایجاد کرد و دولت صرفاً نقش تنظیمگر داشته باشد.
وی همچنین با اشاره به نتایج بررسیهای هستههای دانشبنیان گفت: هوش مصنوعی میتواند در زندگی روزمره مردم از جمله سفر و ارتباطات شهری، خدمات چندسطحی ارائه دهد به شرط آنکه فضا مردمیسازی شود و اولویتها در اقتصاد، فرهنگ و امنیت به شکل شبکهای و غیرمتمرکز مدیریت شود.
ایزدخواه در پایان تاکید کرد: حکمرانی هوش مصنوعی باید با هدف ایجاد عدالت اجتماعی، بهرهوری بیشتر و مشارکت فعال مردم در تصمیمگیریها دنبال شود.
همچنین در این نشست دکتر رضا تقیپور، نماینده مجلس و وزیر اسبق ارتباطات و فناوری اطلاعات، به تشریح وضعیت فعلی و فرصتها و چالشهای حوزه هوش مصنوعی در کشور پرداخت.
تقیپور با تأکید بر اهمیت وجود یک سازمان پیشران ملی برای هدایت تحولات بزرگ در حوزه هوش مصنوعی گفت: اگرچه ذینفعان و شرکتهای فعال در این حوزه حضور دارند اما حکمرانی داده هنوز به شکل کامل شکل نگرفته است. تصویب قانون مدیریت دادهها در مجلس یازدهم یک پیشرفت محسوب میشود اما همچنان کمبودها و کاستیهایی در این حوزه وجود دارد. بدون دادههای مناسب صحبت از هوش مصنوعی مانند کوبیدن آب در هاون است.
وی همچنین به روند مردمیسازی هوش مصنوعی در کشور اشاره کرد و گفت: برای اولین بار سازمانهای خصوصی از سازمان ملی هوش مصنوعی حمایت میکنند و این نشاندهنده حرکت مثبت و مشارکت مردم در این حوزه است. تجربه موفقیتآمیز حکمرانی فضای مجازی نیز نشان میدهد که رویکرد دولت به عنوان راهبر میتواند در زمینه هوش مصنوعی مؤثر باشد.
تقیپور ظرفیت نیروی انسانی متخصص را یکی از مهمترین فرصتهای کشور در این حوزه دانست و افزود: این فرصت تنها به حضور دانشجویان محدود نمیشود. متخصصان و ظرفیتهای دانشگاهی میتوانند زمینه بومیسازی فناوری را فراهم کنند. همچنین با جمعیت حدود ۲۰ میلیون کاربر در حوزه هوش مصنوعی اگر به لایههای عمیق این فناوری دست پیدا نکنیم و صرفاً در سطح کاربر باقی بمانیم، محدودیتها بهویژه در شرایط تحریم بیشتر خواهد شد.
وی ادامه داد: کشور دارای مراکز دانشگاهی متعدد و ظرفیتهای علمی بالاست و حدود ۲۰۰ استاد برجسته در حوزه رایانه داریم که در سطح بینالمللی شناخته شده هستند. با جمعیت ۱۷مین کشور دنیا و تولید دادههای ناشی از ۹۰ میلیون جمعیت فرصت بسیار خوبی برای توسعه هوش مصنوعی وجود دارد. سازمان ملی هوش مصنوعی میتواند به عنوان نهاد هماهنگکننده ملی عمل کند و با اجرای سند هوش مصنوعی شورای عالی انقلاب فرهنگی و طرحهای مصوب مجلس هماهنگی لازم را ایجاد نماید.
وی همچنین به نقش شرکتهای نوآفرین در این حوزه اشاره کرد و گفت: ۱۷ سکوی مجازی با ۲۰ میلیون کاربر در کشور فعالیت دارند، اما زیرساختهای لازم هنوز کامل نیست. یکی از مزیتهای رقابتی کشور، صنایع نظامی پیشرفته است که میتواند با بهرهگیری از هوش مصنوعی توسعه یابد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به چالشهای موجود پرداخت و افزود: تصویب سریع سازمان ملی هوش مصنوعی میتواند نقش یکپارچهکننده بین سازمانهای مختلف را ایفا کرده و سرعت پیشرفت را افزایش دهد. محدودیتهای بودجهای و جوان بودن بخش خصوصی باعث شده تا ورود سرمایهگذاران به این حوزه دشوار باشد. بدون ترکیب یادگیری ماشین با دادههای ملی و حمایت دولتی برای ایجاد زیرساختها، رشد این حوزه محدود خواهد بود.
تقیپور در پایان تأکید کرد: در بخش خصوصی تاکنون حدود ۳۷۰ خدمت هوش مصنوعی ارائه میشود و آموزش هوش مصنوعی باید در تمام سطوح تحصیلی توسعه یابد تا ظرفیت کشور در این فناوری حیاتی تقویت شود.
الگوی رشدمدار و توسعهمحور راهبرد ایران در حوزه هوش مصنوعی
در ادامه این نشست، دکتر محمدصادق فراهانی، معاون حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی کشور به تشریح رویکرد جمهوری اسلامی ایران در حوزه هوش مصنوعی پرداخت.
فراهانی اظهار داشت: در سطح جهانی دو رویکرد اصلی نسبت به هوش مصنوعی مشاهده میشود؛ از یک سو بزرگترین شرکتهای این حوزه متعلق به آمریکا هستند و از سوی دیگر اتحادیه اروپا بیشتر نقش مصرفکننده را دارد.
وی افزود: شدیدترین اشکال انحصار نیز در آمریکا شکل گرفته و این موضوع در بسیاری موارد حقوق ملتها را تضعیف کرده است. کسانی که خارج از چارچوبهای آمریکا حرکت کنند، امکان اثرگذاری ندارند و سیستم آنها را نمیپذیرد. بنابراین هرچند رشد و توسعه فناوری رخ داده اما این پیشرفت غالباً با تضعیف حقوق عمومی همراه بوده است.
وی با اشاره به تصویب «طرح ملی توسعه هوش مصنوعی» در مجلس گفت: این طرح از نظر ساختاری به نتیجه رسیده و اکنون باید از منظر ماهوی نیز مورد بررسی قرار گیرد. الگوی اروپایی که مبتنی بر نگرش تهدیدمحور و اعمال محدودیتهای سنگین است در شرایط فعلی میتواند موجب عقبماندگی کشور در حوزه هوش مصنوعی شود و مدل آمریکایی نیز که حقوق افراد را نادیده میگیرد، قابل الگوگیری نیست.
فراهانی تأکید کرد: الگوی مطلوب برای ایران «تنظیمگری رشدمدار و توسعهمحور» است و توضیح داد: به معنای آن است که در کسبوکارهای نوپا و زیستبومهای نوآورانه، مقررات سختگیرانه به حداقل ممکن کاهش یابد و بیش از اعمال محدودیت، حمایتها و مشوقهای متنوع برای تقویت این زیستبوم فراهم شود.
معاون حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی دو شرط اساسی برای این حمایتها برشمرد: اول آنکه حمایت حاکمیتی زمانمند و هدفمند باشد تا طی حداکثر سه سال بازیگران توانمند به بلوغ برسند و دوم آنکه استانداردها و معیارهایی مبتنی بر ارزشها تعیین شود تا پلتفرمها بهصورت هدفمند مورد حمایت قرار گیرند و این حمایتها به رانت برای گروه خاص تبدیل نشود.
وی در پایان تصریح کرد: در مواجهه با تزاحم میان دسترسی به فناوری و صیانت از حقوق ملت، الگوی مطلوب نه الگوی اروپایی است و نه آمریکایی؛ بلکه رویکردی است که توسعه نوآوری را امکانپذیر میکند و همزمان حقوق مردم را محترم میشمارد.
فراهانی همچنین یادآور شد: جمهوری اسلامی ایران جزو ده کشور دارای قلمرو جغرافیایی مشخص در فضای مجازی است و این ظرفیت، مسئولیت طراحی یک الگوی بومی و هوشمندانه در حوزه هوش مصنوعی را دوچندان میکند.
در این نشست حجتالاسلام محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) با برشمردن حوزههایی مانند سلامت، فرهنگ، مسائل اجتماعی، علم، محیط زیست، اقتصاد و سیاست، خاطرنشان کرد: همه این عرصهها نیازمند نوعی حکمرانی نوین هستند و هوش مصنوعی میتواند ابزارهای مؤثری برای مدیریت و راهبری بهتر آنها بهویژه در جهان شبکهای و فضای مجازی امروز فراهم کند.
حجت الاسلام بهرامی با تأکید بر نقش پلتفرمها در این فرایند گفت: پلتفرمها از اثرگذارترین ابزارهای حکمرانی در فضای دیجیتال هستند؛ بسترهایی که تولیدکنندگان، مصرفکنندگان و ذینفعان مختلف را در یک محیط مشترک گرد هم میآورند و ارزش افزودهای جدید خلق میکنند. نمونههایی مانند اسنپ نشان دادهاند که چگونه یک پلتفرم میتواند الگوی یک حوزه را بهطور جدی تغییر دهد.
وی این رویکرد را الگویی قابل تعمیم دانست و گفت: این مدل میتواند در حوزههای مختلف بهعنوان نمونهای عملی از حکمرانی مبتنی بر هوش مصنوعی بهکار گرفته شود و در نهایت حکمرانی بر خودِ هوش مصنوعی نیز از دل همین تجربیات شکل گیرد. طبیعتاً آغاز این مسیر با پروژهها و نمونههای کوچک امکانپذیر است.
وی با تعمیم این تجربه به حوزه هوش مصنوعی تصریح کرد: در این حوزه نیز هرچه شروع فعالیت با تأخیر بیشتری همراه باشد، شانس موفقیت کاهش مییابد؛ بهویژه در قلمروهای تخصصی و محدود. با این حال به نظر میرسد هنوز در این حوزههای خاص ظرفیت مناسبی برای اثرگذاری و توفیق وجود دارد.