مجموعه تاریخی تپه حصار دامغان به عنوان یکی از کهن ترین محوطه های تاریخی فلات ایران با هفت هزار سال قدمت، برای حفظ و بقا به جابه جایی ریل راه آهن نیاز دارد که هشت مسیر جایگزین به این منظور تعریف شد تا اولین گام برای ثبت بین المللی آن در یونسکو باشد.
به گزارش تین نیوز به نقل از ایرنا، عبور ریل راه آهن از دل مجموعه تاریخی تپه حصار دامغان، به مشکل بزرگی برای نگهداشت و حفظ بنا تبدیل شده و عبور روزانه ده ها قطار محور تهران- مشهد از دل این مجموعه تاریخی می تواند به نابودی این اثر منجر شود.
مردم دامغان برای حفظ این بنای ارزشمند و تاریخ کهن خود، سال ها چشم انتظار اجرایی شدن طرح انتقال خط ریل هستند.
آغاز توجه به آسیب خط ریلی به تپه حصار از دولت دوازدهم
در طول سالیان گذشته پیگیری های فراوانی توسط کنشگران و حامیان میراث فرهنگی به منظور خروج ریل از این محوطه باستانی انجام شد و در نهایت، این موضوع در دولت دوازدهم به صورت جدی از سوی وزارت راه و شهرسازی پیگیری شد.
طرح های امکان سنجی اولیه از سوی شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران تهیه و مورد بررسی قرار گرفت و با آغاز به کار دولت سیزدهم این مطالبه توسط مسوولان استانی و شهرستانی پیگیری و در سیزدهم۳ آبان ۱۴۰۴ موضوع بررسی تغییر مسیر ریل راه آهن از تپه حصار تصویب و با امضای معاون اول رییس جمهور وقت به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ابلاغ شد.
پیرو آن ابلاغ اداره کل میراث فرهنگی استان سمنان طی قراردادی با مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی موضوع را جهت بررسی کارشناسی به آن مرکز تحقیقاتی واگذار کرد که کار مطالعاتی و کارشناسی آن نیز انجام شد و در آن بر آسیب زابودن تردد قطار در این محوطه باستانی و آلودگی صوتی بیش از حد مجاز تأکید شدهاست و به جهت اهمیت این اثر ارزشمند، پیشنهاد جابه جایی ریل از این محوطه مطرح شد.
در بررسی های کارشناسی و در بین هشت مسیر پیشنهادیِ مطرح شده، مسیری وجود دارد که برابر نظر مشاوران فنی به دلیل مزایای موجود، قابلیت اجرایی دارد.
خروج ریل آهن از تپه حصار اولویت اول گردشگری دامغان
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دامغان روز سه شنبه بیان کرد: جابه جایی ریل راه آهن از تپه حصار اولویت اول بخش گردشگری سند پیشرفت این شهرستان، مصوب شورای برنامه ریزی و توسعه استان سمنان است و عملیاتی و اجرایی شدن این طرح نیازمند نظر مساعد راه آهن جمهوری اسلامی ایران و همکاری وزارت میراث فرهنگی است.
مجتبی اکبرپور ادامه داد: اجرای این طرح علاوه بر رفع موانع ثبت جهانی این اثر، بدون شک سبب بازتاب ویژه ای برای علاقه مندان به این حوزه در داخل کشور و در سطح بین المللی می شود.
وی تصریح کرد: اجرای طرح عبور راه آهن از این محوطه باستانی در دوره پهلوی اول و اجرای خط دوم در سال ۱۳۷۴ آن را به دو نیم تقسیم کرد که این امر علاوه بر تحمیل خسارت های فراوان به آثار به جامانده، تهدیدی برای امنیت گردشگران نیز به شمار می رود.
اکبرپور اضافه کرد: محوطه باستانی تپه حصار دامغان با سابقه تمدنی بیش از هفت هزار سال گنجینه گرانبهایی است که همواره مورد توجه و ارجاع پژوهشگران و باستان شناسان داخلی و خارجی بوده است.
ورود دادستانی استان سمنان به موضوع
رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دامغان با اشاره به ۲۳ آذر، سالروز ثبت تپه باستانی حصار دامغان در فهرست آثار ملی، گفت: روند جابه جایی ریل راه آهن از محدوده این محوطه تاریخی با دستور اکید معاونان دادستان مرکز استان سمنان آغاز شد.
وی گفت: در نشستی به ریاست معاون دادستان و با حضور نمایندگان اداره کل میراث فرهنگی، شرکت راه آهن شمال شرق و دیگر دستگاه های مرتبط، ضرورت جابه جایی خط ریلی عبوری از مرکز محوطه تاریخی تپه حصار بررسی و تصویب شد.
این مسوول تصریح کرد: شرکت راه آهن شمال شرق با همکاری کارشناسان میراث فرهنگی، نسبت به اجرای طرح انتقال مسیر ریل راه آهن از محوطه باستانی تپه حصار اقدام خواهد کرد تا ضمن حفظ منافع حمل ونقلی، از تخریب و آسیب به لایه های تاریخی این محوطه جلوگیری شود.
اکبرپور با اشاره به اهمیت ایمنی و گردشگری در محدوده تپه حصار، گفت: معاونت فنی و زیربنای شرکت راه آهن شمال شرق نیز در خصوص کاهش سرعت قطارها در این محدوده اقدام می کند تا ایمنی گردشگران و محوطه تاریخی تضمین شود.
رییس میراث فرهنگی دامغان اجرای این طرح را گامی مهم در حفاظت از یکی از کهن ترین محوطه های تاریخی فلات ایران خواند و افزود: این اقدام نشان دهنده همکاری نزدیک نهادهای قضایی، اجرایی و فرهنگی برای صیانت از تمدن ایرانی در شهرستان دامغان است.
او خاطرنشان کرد: تپه حصار دامغان که یکی از ارزشمندترین گنجینه های تاریخی فلات ایران محسوب می شود، امروز علاوه بر یادآوری تاریخ دیرینه این سرزمین، نماد هم افزایی نهادهای مختلف برای پاسداری از میراث فرهنگی کشور است.
سابقه تاریخی شهر دامغان
محوطه تاریخی تپه حصار که در شمال شرق ایران و در نزدیکی دامغان قرار دارد، یکی از مهم ترین محوطه های باستانی ایران است که تاریخچه آن به عصر مفرغ یعنی حدود سه تا پنج هزار سال پیش بازمی گردد که بزرگ ترین مرکز جمعیتی منطقه در دوران مفرغ بوده و نشان دهنده نقش برجسته این منطقه در تبادلات تجاری و فرهنگی آن زمان است.
کاوش های باستان شناسی ۲ بار و در دهه های ۱۳۱۰ و ۱۳۵۰ به همت هیات های مختلف نشان داد تپه حصار به دلیل موقعیت راهبردی در دالان ارتباطی تمدن های آسیای میانه و بین النهرین، یکی از مراکز اصلی تولید و تبادل کالاهای فلزی، به ویژه مس، در دوران مفرغ بوده است. کشف کوره های ذوب فلزات، قالب های ریخته گری و سرباره های فلزی در این تپه، گویای اهمیت این منطقه به عنوان یک مرکز تولیدی اقلام مفرغی است.
کاوش های جدیدتر در تپه حصار، شامل کشف تابلت های گلی با خط میخی، نشان از ارتباط تجاری این محوطه با تمدن های هم عصر خود در بین النهرین و عیلام دارد. این یافته ها گویای آن است که تپه حصار نه تنها یک مرکز تجاری بزرگ در عصر مفرغ بوده، بلکه نقش بسیار مهمی در توسعه و پیشرفت فرهنگی این منطقه ایفا کرده است.