حجتالاسلام علی رستمیانی، مدیر حوزههای علمیه خراسان جنوبی، در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه، با تبیین وضعیت کنونی پژوهش در حوزههای علمیه، ابعاد مختلف دستاوردها، چالشها و افق پیشِروی پژوهشهای حوزوی را تشریح کرد و اظهار داشت: بررسی منصفانه وضعیت پژوهش در حوزههای علمیه نشان میدهد که در سالهای اخیر، این عرصه از نظر کمّی و ساختاری با رشد قابل توجهی همراه بوده و زیرساختهای پژوهشی تقویت شده است.
تقویت زیرساختها و نشانههای عینی رشد پژوهش در حوزه
وی با اشاره به توسعه مراکز پژوهشی وابسته به حوزههای علمیه گفت: تنها در سال گذشته، دو پژوهشگاه به مجموعه حوزه علمیه خراسان افزوده شده که این امر نشاندهنده توجه جدی به گسترش فعالیتهای پژوهشی است. در کنار آن، در زمینه مجلات علمی ـ پژوهشی نیز شاهد توسعه قابل توجهی بودهایم؛ بهگونهای که هفت مجله علمی ـ پژوهشی در استان خراسان ثبت شده و در حال فعالیت هستند.
مدیر حوزههای علمیه خراسان جنوبی افزود: این توسعه ساختاری با افزایش تولیدات علمی نیز همراه بوده است. پایاننامهها، مقالات علمی و تولیدات رسانهای متعددی توسط طلاب به نگارش درآمده و تنها در استان خراسان جنوبی، ۳۷ پایاننامه در مقطع کارشناسی ارشد و سطح سه حوزه علمیه مورد دفاع قرار گرفته است که این آمار، بیانگر شتاب گرفتن جریان پژوهش در حوزههاست.
وی با تأکید بر بُعد کیفی پژوهشها خاطرنشان کرد: در سالهای اخیر، بخش قابل توجهی از پژوهشهای حوزوی به سمت مسئلهمحوری و پاسخگویی به نیازها و پرسشهای روز حرکت کردهاند و موضوعاتی مورد بررسی قرار گرفته که از قابلیت بهرهبرداری علمی و حتی اجرایی برخوردارند.
ضرورت پیوند عمیقتر پژوهشهای حوزوی با مسائل جامعه و حکمرانی
حجتالاسلام رستمیانی در ادامه، با اشاره به کاستیهای موجود تصریح کرد: در عین حال باید پذیرفت که پژوهشهای حوزوی هنوز بهطور عمیق با مسائل عینی جامعه، عرصه حکمرانی، نظامسازی و نیازهای واقعی نظام اسلامی پیوند نخوردهاند و این فاصله، یکی از چالشهای جدی پیشِروی پژوهش در حوزههای علمیه است.
وی افزود: هرچند حرکت در این مسیر آغاز شده، اما تا رسیدن به نقطه مطلوب، فاصله وجود دارد و لازم است پژوهشهای حوزوی با رویکردی هدفمندتر، روشمند و مبتنی بر نیازهای واقعی جامعه طراحی و اجرا شوند تا بتوانند نقش مؤثرتری در حل مسائل کلان کشور ایفا کنند.
مدیر حوزههای علمیه خراسان جنوبی در بخش دیگری از سخنان خود، به تفاوتهای پژوهشهای حوزوی و دانشگاهی پرداخت و گفت: در نگاه عمومی، غالباً پژوهشهای حوزوی کتابخانهای و تحلیلی و پژوهشهای دانشگاهی میدانی، آماری و مبتنی بر مدلسازی دانسته میشوند، در حالی که تفاوت این دو صرفاً به روش تحقیق محدود نمیشود.
وی ادامه داد: تفاوت در زبان پژوهش، منابع مورد استفاده و شیوههای تحقیق، بهویژه در حوزه علوم انسانی، امری طبیعی است؛ اما تفاوت بنیادین و کمتر مورد توجه، در هدف و غایت پژوهشهاست.
وی اضافه کرد: در حوزههای علمیه، غایت پژوهش پاسخگویی به نیازهای دینی و وحیانی و کمک به تکامل حقیقی انسان و تأمین سعادت اخروی اوست؛ حتی زمانی که پژوهش به مسائل دنیوی میپردازد، هدف نهایی باید ارتقای جایگاه معنوی و اخروی انسان باشد.
حجتالاسلام رستمیانی با تأکید بر ضرورت همافزایی میان حوزه و دانشگاه اظهار کرد: تفاوت در غایت پژوهشها نباید به انقطاع تعامل منجر شود. تعریف پروژههای مشترک پژوهشی، میتواند یکی از مهمترین بسترهای همکاری باشد؛ پروژههایی که در آنها، متخصصان حوزه و دانشگاه با تخصصهای مختلف، ذیل یک نظام مسائل مشترک، برای ارائه راهکارهای جامع به جامعه فعالیت کنند.
وی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب درباره «حوزه پیشرو و تمدنساز» گفت: پژوهشهای حوزوی باید رویکردی پیشرو داشته باشند. سالهاست که در حوزه فرهنگی، عمدتاً با رویکردی تدافعی مواجه بودهایم و پس از طرح شبهات، به پاسخگویی پرداختهایم؛ در حالی که حوزه باید جلوتر از تحولات حرکت کرده و پرسشها و گفتمانهای آینده را پیشبینی کند.
مدیر حوزههای علمیه خراسان جنوبی تأکید کرد: پژوهش نباید صرفاً به تولید مقاله یا کتاب محدود شود، بلکه باید ناظر به تمدنسازی اسلامی باشد. تمدنسازی مستلزم طراحی نظامهای اقتصادی، سیاسی، حقوقی، فرهنگی، آموزشی و رسانهای است و پژوهشهای دینی، اگر در این مسیر حرکت نکنند، از هویت اصیل اسلامی فاصله خواهند گرفت.
وی در پایان خاطرنشان کرد: حوزههای علمیه باید پژوهشگرانی تمدننگر تربیت کنند؛ پژوهشگرانی که در فهم عمیق متون دینی توانمند باشند و زمانه خود را بشناسند و همچنین قدرت طراحی نظامهای اجتماعی را داشته باشند تا در نهایت، زمینه تحقق تمدن نوین اسلامی فراهم شود.