به گزارش ایرنا، مطابق گزارش سازمان ملل متحد، ایران از نظر اقدامهای پیشگیرانه و کارشناسانه، جزو پیشروترین کشورهای جهان در مبارزه با مواد مخدر محسوب میشود اما بواسطه همجواری با کشورهای تولیدکننده مواد مخدر همواره با معضل اعتیاد دست و پنجه نرم میکند و مواد صنعتی و روانگردانها بلای جان شده است.
در این میان تمرکز بیش از حد بر اقدامات مقابلهای و انتظامی، بدون تقویت زیرساختهای فرهنگی و اجتماعی، پیشگیری را به اقدامی مقطعی تبدیل کرده است در حالی که اعتیاد بیش از آنکه یک جرم باشد، یک آسیب اجتماعی ریشهدار است و برخورد سلبی موجب رفع و کاهش آن نمیشود بلکه اقدامات آموزشی، پیشگیری و آگاهسازی خانواده ها و نسل جوان نسبت به آسیبهای این معضل باید تقویت شود.
با وجود اجرای برخی برنامههای آموزشی در مدارس و دانشگاهها، این پرسش همچنان مطرح است که آیا این آموزشها متناسب با واقعیتهای زندگی جوانان امروز طراحی شدهاند یا تنها به برگزاری همایشها و کارگاههای محدود خلاصه میشوند؟ جوانی که با بیکاری، کمبود نشاط اجتماعی و نبود فضاهای سالم تفریحی روبهروست، بیش از شعار، نیازمند فرصتی برای آگاهی بخشی نسبت به عوارض و پیامدهای ناخوشایند اعتیاد به مواد مخدر است.
خطه گناباد در جنوب خراسان رضوی و شهری که بیش از هر چیز با پیشینه کهن تاریخی، فرهنگی، علمی، قنات جهانی قصبه و بافت مذهبی شناخته میشود، امروز با چالشی اجتماعی اعتیاد به مواد مخدر مواجه است و بدون توجه به مقوله پیشگیری، پیامدهای آن میتواند بنیان خانواده و آینده نسل جوان را تحت تأثیر قرار دهد.
در کنار معضلاتی مانند تنوع مواد مخدر، افزایش مواد مخدر صنعتی، کاهش سن معتادان به این مواد خانمانسوز تا سنین دانش آموزان و نوجوانی، عادیسازی برخی رفتارهای پرخطر و سکوت اجتماعی در برابر نشانههای ابتدایی اعتیاد، میتواند هزینههای سنگینی را در آینده به شهرستان گناباد تحمیل کند، از سویی پیشگیری موثر نیازمند شفافیت، پذیرش واقعیتها و عبور از نگاه ویترینی به آسیبهای اجتماعی است.
تغییر الگوهای مصرف و چالش های نوظهور مواد مخدر
الگو و شیوه های مصرف مواد مخدر نسبت به گذشته دستخوش تغییرات شده است اگر در گذشته بیشتر اعتیاد منحصر به تریاک و شیره تریاک بود هم اکنون تنوع مواد مخدر صنعتی، روانگردان، توهم زا و افزایش توزیع و اعتیاد آنها به دلیل آسانی تهیه و ترکیب مواد شیمیایی در کنار کاهش سن اعتیاد به ۱۳ سالگی به یک آسیب مهم تبدیل شده است.
اگر در گذشته گناباد به دلیل موقعیت جغرافیایی خود محل ترانزیت و حمل مواد مخدر از استانهای جنوبی به مرکز خراسان رضوی بود امروز مواد مخدر صنعتی به صورت زیرزمینی در داخل این شهرستان و برخی شهرستانهای همجوار تهیه و به گناباد انتقال مییابد و یا از مسیر این شهرستان به سایر مناطق ارسال میشود.
معاون سیاسی و اجتماعی استاندار خراسان رضوی در این خصوص با اشاره به عوامل پیچیدهتر شدن مبارزه با مواد مخدر گفت: تنوع مواد مخدر تغییر بسیار یافته، دسترسی به آن آسان و فضای مجازی به عاملی برای تشدید این آسیب تبدیل شده لذا تغییر روش قاچاقچیان نیازمند تغییر راهبرد در مبارزه است.
محمد علی نبی پور اضافه کرد: پدیده اعتیاد به صورت کلی دچار دگردیسی شده و امروز شاهد زنانه و کودکانه شدن اعتیاد هستیم.
وی با اشاره به تغییر الگوی مواد مخدر از سنتی به صنعتی، اظهار کرد: کاهش کشفیات در برخی مواد ناشی از تغییر الگوی تولید به سمت مواد صنعتی در آشپزخانههای کوچک است.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی نیز با هشدار درباره گردش مواد مخدر صنعتی و جدید در این استان اظهار کرد: امروز شاهد توزیع مواد مخدر جدیدی در جامعه هستیم که تأثیرات تخریبی آن تا ۱۰۰ برابر بیشتر از مواد مخدر سنتی است و این یک تهدید جدی برای نسل جوان محسوب میشود.
علی زندی اضافه کرد: با وجود آنکه بیش از نیمی از مراکز ماده ۱۶ کشور در استان خراسان رضوی فعال است ولی اعتباراتی که در حوزه فرهنگی و پیشگیری از اعتیاد مواد مخدر در این استان هزینه میشود، به مراتب کمتر از اعتبار مقابله با قاچاق مواد مخدر است.
وی افزود: افزون بر ۲ هزار میلیارد ریال طی یک سال گذشته برای ترک اعتیاد در مراکز مرتبط سطح استان خراسان رضوی هزینه شد ولی اعتبار بخش فرهنگی و پیشگیری کمتر از ۲۰ میلیارد ریال بود.
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان رضوی تاکید کرد: باید در کنار برخورد با قاچاقچیان، به موضوع پیشگیری توجه خاص داشت و با افزایش اعتبارات پیشگیرانه و گسترش فعالیتهای بینبخشی، آگاهی عمومی جامعه نسبت به مخاطرات این بخش را افزایش داد، تا زمانی که این موازنه به سمت حوزه فرهنگی و پیشگیری تغییر نکند، شاهد افزایش روزافزون مصرف مواد خواهیم بود.
معاون سیاسی و اجتماعی استاندار خراسان رضوی نیز اجتماعی شدن پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر را راه حل مهم برای مبارزه با این مواد ذکر کرد و گفت: باید از ظرفیت سمنها (سازمانهای مردم نهاد) فعال و خیرین برای درمان معتادان و حمایت از اشتغال بهبودیافتگان حداکثر بهره را گرفت.
محمد علی نبی پور افزود: پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر باید اولویت نخست مسوولان در بخشهای فرهنگی و اجتماعی قرار گیرد و سازمانها نباید از زیر بار مسوولیت خود در امر پیشگیری شانه خالی کنند.
بیشتر بخوانیم:
یک مسوول نسبت به کاهش سن اعتیاد در گناباد هشدار داد
کاهش آسیبهای اجتماعی در گناباد نیازمند هم افزایی نهادها است
کشفیات مواد مخدر در گناباد ۳۹ درصد افزایش یافت
هم افزایی بین بخشی لازمه کاهش اعتیاد به مواد مخدر
گناباد، شهرستانی با پیشینه فرهنگی و مذهبی غنی در جنوب استان خراسان رضوی، سالهاست در کنار توسعه علمی و آموزشی، با چالشهای اجتماعی نوظهوری از جمله آسیب اعتیاد به مواد مخدر روبهروست آسیبی که پیشگیری از آن نیازمند نگاهی همهجانبه و متناسب با شرایط بومی منطقه است.
به نظر میرسد پیشگیری از اعتیاد در گناباد، بیش از هر زمان دیگری نیازمند همافزایی واقعی نهادها، برنامهریزی مبتنی بر دادههای میدانی و سرمایهگذاری جدی برای قشر نوجوان و جوانان است، چرا که آسیبهای خاموش، اگر بهموقع دیده نشوند، روزی با صدایی بلند خود را بر جامعه تحمیل می کنند.
یشگیری از اعتیاد با مشارکت همگانی، انسجام نهادی و تداوم برنامههای فرهنگی و اجتماعی به اهداف خود می رسد، آیندهای عاری از آسیبهای اجتماعی، در گرو سرمایهگذاری امروز بر آگاهی، آموزش و امیدآفرینی برای نسل جوان این شهرستان است.
به گفته یکی از اهالی بلوار رسالت گناباد، اقدامات مقطعی و جزیرهای در مقابله با آسیبهای مواد مخدر راهبرد مناسبی ندارند تا زمانی که آموزش و پرورش، خانوادهها، نیروی انتظامی، دانشگاهها و نهادهای فرهنگی در کنار هم قرار نگیرند، ریشهکن کردن و کاهش معضل اعتیاد به مواد مخدر امکانپذیر نیست.
محمد صفریان نقش آموزش و پیشگیری را کلیدی دانست و خواستار تعامل بیشتر میان مدارس، رسانهها و مراکز فرهنگی شد.
وی اضافه کرد: آگاهسازی نوجوانان و جوانان از پیامدهای مصرف مواد مخدر، تنها با برنامهریزی مشترک و مستمر میان نهادهای مرتبط امکانپذیر است.
مصطفی بخشی از اهالی خیابان حافظ گناباد هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا بر لزوم تقویت همکاری میان دستگاههای درمانی، بهزیستی و سازمانهای مردمنهاد در حوزه درمان و بازتوانی معتادان تاکید کرد و گفت: حمایت اجتماعی از بهبودیافتگان با مشارکت دستگاههای اجرایی مختلف، میتواند از بازگشت مجدد افراد به چرخه اعتیاد جلوگیری کند.
یکی از دانشجویان دانشگاه گناباد نیز اظهار کرد: معضل اعتیاد به مواد مخدر یک موضوع چندوجهی است که مسائل خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه در بروز و تشدید آن نقش موثر دارند.
علیرضا یاوری افزود: بر این اساس اگر هر کدام از متولیان پیشگیری بدون نگاه منسجم و تنها از دیدگاه خود به مساله نگاه و عمل کنند این فعالیتها اثر مطلوب نخواهد داشت.
هشدار در خصوص کاهش سن اعتیاد
رییس اداره بهزیستی گناباد هم با هشدار نسبت به کاهش سن اعتیاد در این شهرستان گفت: تا چندی قبل حداقل سن اعتیاد ۲۰ سال بود که اکنون به ۱۲ تا ۱۳ سال کاهش یافته و مصرف مواد مخدر در بانوان هم افزایش پیدا کرده است.
علی آراسته افزود: مواد مخدر مورد مصرف در این شهرستان در گذشته بیشتر تریاک، شیره و حشیش بود ولی امروزه داروهای متفاوت از جمله انرژی زا مانند ترامادون و متادون و امثال آن مورد استفاده قرار میگیرد و برخی اشخاص سودجو و قاچاقچی، جوانان و نوجوانان را ترغیب به مصرف آنها میکنند.
وی با بیان اینکه چهار مرکز اقامتی ترک اعتیاد مختص آقایان و یک مرکز ویژه بانوان با مجموع ظرفیت ۱۸۰ نفر در گناباد فعال است، اضافه کرد: مشارکت مردم در هر بخشی نتایج خوبی به دنبال دارد و در مقوله پیشگیری از مواد مخدر یک ضرورت به شمار میرود، باید از ظرفیت تشکلهای غیر دولتی و مردم نهاد در این زمینه بیشتر بهره گرفت.
رییس اداره بهزیستی گناباد افزود: باید با فرهنگسازی دغدغه عمومی جامعه و خانوادهها را نسبت به آسیبهای اعتیاد مواد مخدر افزایش داد و شورای هماهنگی مواد مخدر گناباد باید از تشکلهای مردم نهاد و سمنها به عنوان بازوانی برای پیشبرد اهداف و رویکردهای خود بهره گیرد.
آراسته ادامه داد: برای ایجاد وحدت رویه و افزایش هم افزایی به منظور کاهش آسیبهای اجتماعی کمیته های تخصصی از چند سال قبل در فرمانداری گناباد تشکیل و فعالیتهای پیشگیرانه در این زمینه با محوریت فرمانداری و بهزیستی در حال انجام است.
وی استفاده از ظرفیتهای تشکلهای مردم نهاد برای فرهنگسازی و آموزش را رویکرد مهم اداره بهزیستی گناباد ذکر کرد و گفت: سه پایگاه و مرکز سلامت اجتماعی این اداره و دانشگاه علوم پزشکی در این زمینه فعال است و با همین رویکرد پایگاه سلامت اجتماعی برای ایجاد بستر نقشآفرینی بیشتر خیران و تشکلهای مردم نهاد در گناباد شکل گرفته است.
اشتغال پل بازگشت به زندگی پس از اعتیاد مواد مخدر
اشتغال به عنوان یکی از عوامل اساسی در فرآیند بازتوانی و بهبود یافتگان مواد مخدر نقش بسیار مهمی ایفا میکند، داشتن یک شغل مناسب نه تنها موجب تامین نیازهای مالی فرد میشود، بلکه حس ارزشمندی و تعلق اجتماعی را در او تقویت میکند.
هنگامیکه بهبود یافته اعتیاد به مواد مخدر فرصتی برای کار و فعالیت مفید پیدا میکند، احساس استقلال و خوداتکایی در او افزایش یافته و انگیزه برای ادامه مسیر پاکی و سلامت روانی اش تقویت میشود.
اشتغال، علاوه بر تأمین درآمد، ساختار و نظم را به زندگی فرد بازمیگرداند. روزمرگی منظمی که کار ایجاد میکند، فرد را از موقعیتها و محیطهای پرخطر دور نگه میدارد و ریسک بازگشت به اعتیاد را کاهش میدهد، همچنین تعاملات اجتماعی در محیط کاری به تقویت مهارتهای ارتباطی و اعتماد به نفس کمک میکند و فرد را در مسیر بازگشت به جامعه یاری میدهد.
تحقیقات نشان میدهند افرادی که پس از ترک اعتیاد وارد بازار کار میشوند، در مقایسه با کسانی که بدون حمایت شغلی هستند، شانس بیشتری برای حفظ پاکی و ادامه روند درمان دارند. بنابراین، ایجاد فرصتهای شغلی و حمایتهای حرفهای، بخشی جداییناپذیر از فرآیند درمان و بازتوانی بهبود یافتگان مواد مخدر به شمار میرود و نقش آن در تثبیت سلامت جسمی، روانی و اجتماعی فرد انکارناپذیر است.
یکی از بهبودیافتگان اعتیاد به مواد مخدر در گناباد به خبرنگار ایرنا گفت: بعد از سالها درگیر اعتیاد بودن و طی کردن مراحل درمان، وقتی آماده شدم تا زندگیام را بسازم اشتغال را مانع بزرگی پیش روی خود دیدم.
مجتبی صابری افزود: بسیاری از کارفرمایان وقتی میفهمند سابقه اعتیاد داشتم، حتی بدون توجه به تغییرات و تلاشهایم برای ترک آن، از واگذاری موقعیت شغلی به من خودداری میکنند این نگاه جامعه باعث میشود که مسیر بازتوانی سختتر شود، زیرا اشتغال نه تنها تأمین مالی بلکه حس ارزشمندی و استقلال را به من میدهد.
وی اضافه کرد: اگر دیدگاه جامعه تغییر کند و فرصتهای شغلی واقعی برای ما فراهم شود، امکان بازگشت به زندگی سالم و مفید برای بهبود یافتگان اعتیاد افزایش مییابد.
یکی دیگر از بهبودیافتگان اعتیاد به مواد مخدر هم اظهار کرد: اشتغال حلقه مفقوده بازتوانی و ترک اعتیاد است، بازتوانی فقط ترک مواد نیست، وقتی جامعه به ما شانس کار ندهد، درمان کامل نمیشود. تغییر دیدگاه مردم و حمایت واقعی زندگی ما را نجات می دهد.
محمد ناظری اضافه کرد: یکی از بزرگترین مشکلات معتادان بهبود یافته مواد مخدر، پیدا کردن کار است، بسیاری از شرکتها حاضر نیستند به این دسته اشخاص فرصت دوباره برای اشتغال بدهند.
وی افزود: برای بهبود یافتگان اعتیاد مواد مخدر اشتغال تنها به منزله کسب درآمد نیست بلکه حس اعتماد به نفس و استقلال است، وقتی کسی به ما اجازه کار نمیدهد، گویی دوباره محکوم به شکست شدهایم.
فرماندار گناباد نیز با اشاره به ارتباط مستقیم بیکاری با بازگشت به اعتیاد، بر لزوم برگزاری دورههای فشرده و توانمندسازی برای کمک به اشتغال بهبودیافتگان تأکید کرد.
محمد زارعی هدک بیکاری را عاملی آسیبزا برای افراد تحت درمان دانست و آن را یکی از دلایل عدم نتیجهگیری مطلوب در مراکز ترک اعتیاد برشمرد.
وی با اشاره به فعالیت چهار مرک ترک اعتیاد آقایان و یک مرکز بانوان در مجموع با ظرفیت ۱۸۰ نفر در گناباد گفت: توانمندسازی ساکنان این مراکز، پس از پیگیری امور درمانی، از مهمترین اهداف تعیینشده است که از طریق برنامههای فرهنگی و مذهبی، دورههای آموزشی و نیازسنجی شغلی محقق میشود.
فرماندار گناباد از پرداخت افزون بر ۱۷۰ میلیارد ریال تسهیلات اشتغالزایی به ۸۳ نفر از بهبودیافتگان اعتیاد به مواد مخدر طی یک سال قبل در این شهرستان خبر داد.
معاون سیاسی و اجتماعی استاندار خراسان رضوی نیز اشتغال را عامل مهم تثبیت بهبودی معتادان به مواد مخدر ذکر کرد و گفت: بازتوانی معتادان نباید تنها به مدت نگهداری در مراکز ترک اعتیاد بسنده شود بلکه بعد از درمان هم باید به صورت مستمر تا ایجاد اشتغال پایدار برای آنان ادامه یابد.
محمد علی نبی پور حمایت از بهبودیافتگان را امری حیاتی برشمرد و گفت: اگر حمایت شغلی از فرد بهبودیافته وجود نداشته باشد، این دسته افراد بعد مدتی دوباره به چرخه مصرف مواد مخدر باز می گردند.
وی از کارگروههای اشتغال خواست موضوع معتادان پاک شده را در اولویت قرار دهند و پیشنهاد کرد: شهرداریها میتوانند برای پستهای خدماتی از این ظرفیت استفاده کنند.
بیشتر بخوانیم:
۱۰۲ درصد تعهد اشتغال گناباد محقق شد
۷۵۰ میلیارد ریال تسهیلات اشتغالزایی به گناباد اختصاص یافت
نشاط اجتماعی سپر مقابله با آسیبهای اجتماعی
نشاط اجتماعی یکی از عوامل کلیدی در حفظ سلامت روانی و اجتماعی افراد است و تأثیر مستقیم بر کاهش آسیبهای اجتماعی از جمله اعتیاد دارد، در جامعهای که در آن اعضا احساس شادی، تعلق و ارتباط مؤثر با دیگران دارند، محیطی حمایتی ایجاد میشود که افراد در آن کمتر به سمت رفتارهای پرخطر کشیده میشوند.
فعالیتهای گروهی، ورزش، برنامههای فرهنگی و تفریحی و مشارکت در امور اجتماعی، به افراد کمک میکند تا استرس و فشارهای زندگی روزمره را بهتر مدیریت کنند، این فعالیتها، علاوه بر ایجاد حس همبستگی و مشارکت، مهارتهای اجتماعی، اعتماد به نفس و خودکارآمدی را در افراد تقویت میکنند.
هنگامی که افراد در یک فضای شاد و پویا قرار میگیرند، تمایل آنها به مصرف مواد مخدر یا گرایش به رفتارهای پرخطر کاهش مییابد.
تحقیقات نشان میدهد که مناطقی که برنامههای نشاط اجتماعی و تفریحی در آنها توسعه یافته است، نرخ آسیبهای اجتماعی و اعتیاد در آنها به طور چشمگیری پایینتر است، نشاط اجتماعی نه تنها موجب پیشگیری از آسیبها میشود، بلکه میتواند فرآیند بازتوانی افراد معتاد را نیز تسهیل کند، زیرا حضور در جمعهای سالم و حمایتگر، انگیزه برای ادامه زندگی پاک و سالم را افزایش میدهد.
استاد علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گناباد می گوید: ریشه بسیاری از ناهنجاریها و آسیبهای اجتماعی؛ اعتیاد، مسائل خانوادگی و ضرب و جرح است و به غیر از اعتیاد در ۲ مورد دیگر مسائل اقتصادی و روانی و فقدان مهار خشم نقش زیادی دارند.
سیدسعید حسینی افزود: در جامعه و خانوادهای که خشم و توانایی مهار آن کم باشد درگیری و تنش زیاد شده و در نتیجه آسیبها افزایش مییابد این آسیبها به تدریج افراد را به سمت اعتیاد سوق میدهد، تنشهای اقتصادی هم به صورت تدریجی نشاط را از افراد سلب می کند.
وی اضافه کرد: ناراحتی، تنشهای اجتماعی و عوامل تنش زا به سرعت به سایر افراد انتقال می یابند، نشاط یک معلول است گرچه برخی موارد میتواند علت هم باشد، بر این اساس نشاط اجتماعی عوامل استرس زا را به تاخیر میاندازد ، یا به صورت موقت کاهش میدهد و یا رفع میکند.
این جامعه شناس ادامه داد: وقتی عوامل مختلف اجتماعی و اقتصادی تنش زا به مردم فشار وارد میکنند و از طرفی شور و نشاط اجتماعی کم رنگ است، این عوامل جایی برای تخلیه ندارند لذا فرد به سمت رفتارهای آسیبزا مانند اعتیاد سوق می یابد.
یک صاحبنظر در حوزه اجتماعی و فرهنگی گناباد هم به خبرنگار ایرنا گفت: شادابی و نشاط اجتماعی مردم در کاهش آسیبهای اجتماعی و افزایش آمادگی آنان در برابر ناهنجاریها بسیار موثر است. تجربه نشان داده کشورهایی که دارای مردمی شاد و بانشاط هستند ناهنجاریهایشان کمتر است.
سیدحسین پورهاشمی افزود: اعضای خانواده ای که دارای نشاط هستنند بهتر با مسائل و مشکلات دست و پنجه نرم می کنند.
بیشتر بخوانیم:
پیادهروی خانوادگی «صبح و نشاط» در گناباد برگزار شد
امام جمعه: گناباد نیازمند کمیته نشاط اجتماعی سالم است+فیلم
در مجموع موقعیت جغرافیایی شهرستان گناباد و قرار گرفتن در مسیر تردد استانهای جنوبی و وجود برخی مناطق کمبرخوردار، این شهرستان را در معرض آسیبهایی قرار داده که نمیتوان با نگاه حداقلی از کنار آن عبور کرد و عزم همگانی برای رهایی از آسیبها نیاز است.